Brazilië: meer soja zonder ontbossing?
Eén van de grootste uitdagingen waar Brazilië de komende jaren voor staat, is de verdere verhoging van de soja- en vleesproductie te realiseren zonder ontbossing. De agrarische grootmacht produceert momenteel voldoende om 20% van de wereldbevolking te voeden en heeft de ambitie om die productie vóór 2030 met nog eens met 40% te verhogen. Als het alle zeilen bijzet, dan is dat ook op duurzame wijze mogelijk.
Om de voedselproductie verantwoord op te voeren is innovatie nodig, net als duurzame, klimaatslimme en nog efficiëntere productiesystemen; meer productie met minder input, precisielandbouw. Maar ook areaaluitbreiding, goede agrologistiek en het voorkomen van verliezen zijn van belang.
Wereldspeler van formaat
Op het gebied van de sojateelt en vleesproductie is Brazilië een wereldspeler van formaat. Om de soja- en vleesproductie te realiseren zonder verdere ontbossing lijkt op dit moment en binnen de bestaande wettelijke kaders niet realistisch. De Braziliaanse boswet staat, afhankelijk van het gebied waar men zit, namelijk wel een mate van (en dus legale) ontbossing toe. Daartegenover staat dat alle boeren wettelijk verplicht zijn het overige land onder de oorspronkelijke begroeiing (bos, savanne, et cetera) te houden of in die staat terug te brengen.
Mondiale afspraken
Ogenschijnlijk is dat het hoogst haalbare, maar er kan meer. Internationale initiatieven en afspraken zoals het Amazone Soja Moratorium, RTRS, het Cerrado Manifest en GTPS zijn voorbeelden die verder gaan dan de legale verplichtingen; voorbeelden die uitbreiding en navolging verdienen.
Gecertificeerde soja
In de sojateelt is het RTRS-certificatieprotocol wereldwijd het meest bekend en tevens het meest veeleisend ten aanzien van natuurbehoud. Onder de oprichters van RTRS (in 2006) bevinden zich naast organisaties als WWF en Cordaid ook grote multinationals zoals Unilever en Grupo Maggi; de grootste sojaproducent van Brazilië en de wereld.
Een RTRS-certificaat verzekert dat soja, als grondstof of als bijproduct, is ontstaan uit een proces dat als duurzaam wordt beschouwd. Dat wil zeggen milieuvriendelijk, maatschappelijk verantwoord en economisch rendabel. Maar hoewel RTRS toonaangevend is en de lat hoog legt op het gebied van duurzame sojaproductie, worstelt men om voldoende ‘kritische massa’ te bereiken. Daardoor is er nog relatief weinig RTRS-gecertificeerde soja op de markt te vinden. Sojacertificering op bedrijfsniveau blijkt moeilijk uitvoerbaar, lastig te controleren en relatief duur.
Regio’s certificeren
Daarom werkt het door Nederland medegefinancierde programma van IDH (Initiatief Duurzame Handel) in Brazilië aan de ontwikkeling van een model dat streeft naar certificering van soja-producerende regio’s in plaats van individuele bedrijven; de zogenaamde ‘Verified Sourcing Areas’ (VCA). Dit model brengt de producerende regio, actoren in de toeleveringsketen en eindafnemers samen. Daardoor is het niet langer nodig om de duurzaamheid van elke producent, silo of sojaverwerker individueel te verifiëren. Op deze manier kunnen duurzaamheidsdoelstellingen in schaal veel ambitieuzer zijn en economisch concurrerend.
Duurzame rundvleesproductie
Brazilië is momenteel de tweede producent en derde exporteur van rundvlees in de wereld. Daardoor heeft het land ook een grote verantwoordelijkheid als het gaat om de negatieve effecten aan te pakken die aan deze industrie worden gekoppeld, zoals ontbossing, broeikasemissies, degradatie van grasland, watergebruik en verlies aan biodiversiteit.
De in 2007 is opgerichte Braziliaanse GTPS (Grupo de Trabalho para Pecuario Sustentavel) brengt vertegenwoordigers uit de hele rundvleesketen bijeen. Dat zijn veeboeren, verwerkend industrie, handel, maatschappelijke organisaties, kenniscentra en overheid. De doelstelling van de GTPS is de promotie van duurzame rundvleesproductie in Brazilië. De groep ontwikkelt daarvoor criteria en indicatoren die de leden in de hele keten gebruiken. De leden vertegenwoordigen ruim 70% van alle slachthuizen en ruim 90% van alle export van rundvlees uit Brazilië.
Toename van het areaal voor de veehouderij (voor rundvleesproductie) wordt vaak geduid als de belangrijkste veroorzaker van ontbossing in Brazilië, maar de werkelijkheid is meer genuanceerd en de notie dat uitbreiding van de sector afhankelijk is van ontbossing is volgens het GTPS achterhaald.
Bert Rikken
Landbouwraad Brazilië
Twitter @AgriBrazilie
November 2018