Oekraïne, aardappelverwerking als volgende stap
Voor Oekraïne is het de grote vraag hoe de aardappelsector zich kan ontwikkelen. De handel met Rusland ligt stil en door fytosanitaire eisen is export van verse aardappelen naar de Europese Unie niet mogelijk. Verwerking tot aardappelzetmeel lijkt het meeste perspectief te bieden.
‘Ook als aardappelteler ben je onderdeel van de gehele aardappelketen, 24 uur per dag, 365 dagen per jaar’. Dat was de boodschap van Nederlandse boer Roelof Jan Wollerich tijdens het Nederlands Oekraïens Aardappel Forum op 22 februari jl. in Kiev. Nederlandse pootaardappelbedrijven zijn zeer actief in Oekraïne, met een marktaandeel van 44%. Maar doordat verse aardappelen als gevolg van fytosanitaire eisen niet naar de Europese Unie geëxporteerd mogen worden, en de handel met Rusland stilligt, is de vraag hoe de aardappelsector zich verder kan ontwikkelen.
Het landbouwteam van de Nederlandse ambassade in Kiev heeft daarom in samenwerking met de Oekraïense aardappelorganisatie een studie uit laten voeren naar de mogelijkheden voor verwerkte aardappelproducten in Oekraïne.
De Oekraïense aardappelsector in cijfers*
- Oekraïne produceert circa 6% van de totale internationale aardappelproductie; 21,8 mln ton.
- 5% is professionele productie, rest huishoudens
- Gemiddelde opbrengst per hectare voor heel Oekraïne, inclusief huishoudens: 16,6 ton/ha. Dat is #92 op de wereldranglijst.
- Oekraïne heeft ca 42,5 mln hectare landbouwgrond; professionele aardappelproductie is 23.000 hectare.
- In 2016 waren er ongeveer 1500 boerenbedrijven die aardappelen teelden met een gemiddelde omvang van 15 hectare teelt.
- Gemiddeld betaalden boeren in Oekraïne in 2017 $ 294 / hectare voor gewasbescherming.
- In 2017 waren 160 aardappelrassen geregistreerd in Oekraïne, waarvan 38% uit Oekraïne, 33% uit Nederland, 25% uit Duitsland en 4% uit overige landen. Het overgrote deel (65%) betreft rassen met een gemiddeld zetmeelgehalte. 31% betreft rassen met een hoog zetmeelgehalte.
*Cijfers gepresenteerd door de Kleffman Group tijdens het forum op 22 februari 2018. Volledige presentatie te downloaden via de link onderaan dit artikel.
Marktstudie
In Nederland ontwikkelde de aardappelverwerkende industrie zich honderd jaar geleden toen boeren coöperaties gingen vormen om zetmeel uit de aardappelen te halen. Hoewel Oekraïne net zo’n aardappeletend en producerend land is als Nederland, is de verwerkende industrie nog nauwelijks van de grond gekomen. Het is zelfs een netto importeur van aardappelzetmeel en 90% van de Franse frites in de supermarkten wordt geïmporteerd. Er is wel een aantal positieve voorbeelden, zoals de nieuwe aardappelzetmeelfabriek van Vimal ten noorden van Kiev die dit jaar geopend wordt. Daar zal, naast aardappelzetmeel met wat tot voor kort als afval werd gezien, onder meer kunstmest en aardappelproteïne worden geproduceerd.
Met een Private Sector Development (PSD-) project heeft de Nederlandse Aardappel Organisatie (NAO) een studie uitgevoerd of er mogelijkheden zijn voor Oekraïne om aardappelen te verwerken. In de studie wordt een termijn van vijf tot tien jaar geschetst voor ontwikkeling van de verwerkende industrie in Oekraïne. Daarbij worden de volgende stappen aanbevolen:
- Importsubstitutie van verwerkte aardappelproductie.
- Daarvoor is het nodig dat er jaarrond een goede kwaliteit aardappelen geleverd kunnen worden. Er moet geïnvesteerd worden in irrigatie en opslag. De opbrengst per hectare moet omhoog en de kostprijs naar beneden.
Pas dan, zegt het rapport, kan gekeken worden naar het ontwikkelen van export. In eerste instantie naar landen dicht bij de eigen markt en pas later naar de wereldmarkt.
In eerste instantie wordt vooral gekeken naar de aardappelzetmeelindustrie. Deze markt groeit en de benodigde kwaliteitseisen liggen lager dan voor andere verwerkte producten. Voor frites is de binnenlandse markt relatief beperkt en om competitief te zijn, is een groot volumeproductie aan te raden. Mogelijk kan de bestaande verwerkende industrie voor bevroren groenten en suikerraffinage hierbij een stepping stone zijn, zoals dat ook in België en Turkije het geval was. In het rapport worden ook aanbevelingen gedaan voor de overheid, zoals het liberaliseren van de landmarkt om investeringen te bevorderen en het versnellen van de procedure voor registratie van nieuwe rassen.
IX Nederlands Oekraiens Aardappelforum
Tijdens het forum op 22 februari jl. stonden twee thema’s centraal. Ten eerste de gewijzigde eisen voor export van consumptieaardappelen naar Wit-Rusland, als onderdeel van de Euraziatische Economische Unie. Ten tweede de aardappelsector in Oekraïne en kwalitatieve eisen voor verwerking. Eén van de sprekers was de Nederlandse aardappelteler Roelof Jan Wollerich. Zelf teelt hij op 100 hectare aardappelen voor de zetmeelindustrie. Deze ervaring, vooral met de eisen van de industrie, de prijsmechanismen en hoe je als aardappelteler toch je onafhankelijkheid moet behouden, kon hij delen met de Oekraïense boeren. “Als onderdeel van de keten moet je begrijpen hoe de industrie de aardappelen verwerkt en wat zij verliest als niet de juiste kwaliteit wordt geleverd. Samen ben je competitief en alles moet kloppen in de keten om geld te verdienen.”
De Oekraïense Associatie voor Aardappelproducenten en het wetenschappelijk instituut hebben tijdens het forum, in aanwezigheid van de overheid, een memorandum getekend voor verdere samenwerking;
De studie van NAO wordt uitgewerkt in een strategie om de aardappelverwerkende industrie te stimuleren. Twee leden van de Associatie hebben aangegeven concrete plannen te hebben.
Er zal worden samengewerkt om de wetgeving, zoals afgesproken in het Associatie Akkoord tussen de Europese Unie en Oekraïne, te harmoniseren.
Ook zal er op het terrein van onderzoek samen worden gewerkt.
Kansen voor Nederlandse bedrijven
Nederland heeft als aardappelland de Oekraïense aardappelsector veel te bieden: hoge kwaliteit pootaardappelen, kennis en technologie voor zowel de teelt als de verwerkende industrie. Het openen van nieuwe markten voor de Oekraïense aardappelboeren en verdere professionalisering zullen leiden tot extra vraag voor de Nederlandse toeleveranciers in alle delen van de aardappelketen.
Verder lezen?
Verslag van het Nederlands Oekraïens aardappelforum en de volledige presentatie van de Kleffman group ‘Overview of the Ukrainian potato market’ op 22 februari 2018 (beiden Engelstalig)
Studie van Nederlandse Aardappel Organisatie (NAO) ‘Roadmap Potato Products Export’ (in Engels en Oekraïens te downloaden)
Artikel (Engelstalig) over de nieuwe aardappelzetmeelfabriek van Vimal in Oekraïne
U kunt ook een mail naar sturen naar kie-lnv@minbuza.nl mocht u nog verdere vragen hebben, of ons volgen op Twitter via @AgriKiev
Landbouwraad Kiev, Carolien Spaans
Maart 2018