2021 Oekraïense markt voor vleesvervangers is in beweging

Lage vleesconsumptie

Volgens de statistieken consumeert een Oekraïner jaarlijks gemiddeld 53,8 kilo vlees. Hiervan is de helft pluimveevlees. Dit cijfer vertoont de laatste jaren een lichte stijging. De relatief lage vleesconsumptie is vooral het gevolg van de geringe koopkracht: gemiddeld besteden Oekraïners 44,5% van hun inkomen aan voedsel, waarvan 23% voor vlees. 

Plantaardige vleesvervangers worden steeds populairder op de menukaarten van restaurants. Ook in de supermarkten begint het aantal vleesvervangers toe te nemen, al is het aanbod nog niet zo groot als in Nederland.

Eiwittransitie

Volgens Roman Puchko, mede oprichter van ReThink - een platform dat gericht is op het bevorderen van een duurzame economie in Oekraïne – is de binnenlandse markt voor alternatieve eiwitten weliswaar bescheiden, maar wel dynamisch. Zo werd Beyond Meat twee jaar geleden op de markt geïntroduceerd, en komen er sindsdien meer alternatieve vleesmerken op de markt, zoals het Oekraïense merk Etno Dim, dat met succes rechtstreeks verkoopt aan horeca en consumenten.

Hoewel de markt voor vleesvervangers veelbelovend is, vindt Puchko het nog te vroeg om te zeggen dat mensen structureel de overstap maken van vlees naar plantaardig. Puchko stelt dat de Oekraïense overheid de markt voor vleesvervangers kan stimuleren door een hogere prijs te geven aan vlees. In die prijs moeten de externe effecten van grootschalige vleesproductie, zoals de impact op de klimaatverandering, worden meegenomen. Dit maakt plantaardige vleesalternatieven dan concurrerender. Wel vraagt hij zich af of deze maatregel voldoende draagvlak onder Oekraïners heeft.

Belangrijk producent van eiwitgewassen  

Oekraïne is een van de tien grootste sojaproducenten ter wereld met een aandeel van ongeveer 1% van het wereldmarkt. Ook is het land de op drie na grootste producent van droge erwten met een aandeel van 4%. Het land bedient volledig de binnenlandse vraag en exporteert jaarlijks meer dan de helft van de geproduceerde sojabonen en bijna alle geteelde erwten.

_{Lees verder onder foto}

Sectororganisaties

Peulvruchten vormen een belangrijke bron van alternatieve eiwitten. Om een beeld te krijgen van het Oekraïense aanbod spraken wij met Antonina Sklyarenko, voorzitter van de vereniging voor producenten van peulvruchten. Deze vereniging behartigt de belangen van zestig landbouwproducenten, handelaren en onderzoeksinstellingen die actief zijn in de teelt en verwerking van bonen.

Ook spraken wij met Susana Grygorenko, directeur van de Oekraïense Zaadvereniging. Deze vereniging telt dertig toonaangevende zaadveredelings- en handelsbedrijven in Oekraïne en heeft als voornaamste doel om de belangen van haar leden te beschermen en het gebruik van internationale normen voor de zaadindustrie in Oekraïne te bevorderen.

Belangrijkste gewassen

De belangrijkste eiwitgewassen die momenteel worden verbouwd zijn:

• Kikkererwten. Dit is een nieuw relatief gewas. In 2016 was het areaal 5.000 tot 6.000 hectare, in 2018 maar liefst 36.000 ha. Op dit moment is het areaal als gevolg van een verminderde vraag weer terug naar 20.000 hectare. Het grootste deel van het product is bestemd voor export.
• Erwten. Het areaal voor erwten is 350.000 hectare. De winstgevendheid is een stuk minder vergeleken met maïs en zonnebloemen, maar het gewas is goed voor de rotatie. De Baltische staten en Duitsland vormen goede exportmarkten. De verwachting is dat het areaal erwten uitbreidt.
• Linzen. Dit gewas is populair in de zuidelijke regio's zoals Odessa. Een onderzoeksinstituut voor plantenveredeling evalueerde de klimaatverandering in Oekraïne en schatte dat een gebied van maximaal 1 miljoen hectare geschikt is voor de teelt van linzen, ter vervanging van de gewassen die vatbaar zijn voor droogte. De opbrengst is nu 3 tot 4 ton per hectare.
• Soja. Het areaal soja is 1,4 miljoen hectare. Voor sojabonen is Turkije de grootste importeur, gevolgd door Wit-Rusland en Egypte. In 2020 werd Oekraïne de vierde grootste leverancier van soja aan Nederland, wat neerkwam op 122.000 ton ofwel 3% van alle geïmporteerde soja.
• Maïs met een verhoogd eiwitgehalte wordt aangeboden en is interessant voor de Oekraïense veevoederproducenten.

Volgens zowel Sklyarenko als Grygorenko is er nog geen officiële strategie om de consumptie en teelt van plantaardige eiwitten in Oekraïne te verhogen, maar vanuit de sector is er wel vraag naar, zodat bedrijven hun productie beter kunnen plannen. Er is behoefte aan koppeling tussen het geteelde en wat er op de markt wordt aangeboden.

Nederlands-Oekraïense samenwerking

Op de vraag of er ruimte is voor samenwerking tussen Nederland en Oekraïne op het gebied van alternatieve eiwitten zijn de reacties bij de geïnterviewden positief. Zo geeft Sklyarenko aan dat haar leden werken aan de ontwikkeling van nieuwe producten. Omdat er geen overheidsprogramma is om de ontwikkeling van nieuwe productietechnologieën of variëteiten te ondersteunen, zijn partnerschappen met buitenlandse investeerders meer dan welkom.

Roman Puchko ziet ook kansen, onder meer voor het Nederlandse bedrijf Me*at The Alternative (Vion Group). Op de lange termijn ziet hij Oekraïne niet alleen als een afzetmarkt voor exporteurs, maar ook als partner voor co-ontwikkeling. Puchko geeft hiervan een voorbeeld. Twee jaar geleden was hij op bezoek bij Rival Foods in Wageningen. Deze startup is nog niet op de markt, co-ontwikkeling met Oekraïense partijen zou volgens hem het R&D proces kunnen versnellen. Dit met behulp van het Oekraïense deep science tech-ecosysteem, samen met de enorme creativiteit en kracht van jonge marketingteams.

Vegetarische burger met Nederlands randje

Dat de Oekraïense markt kansen biedt voor Nederlandse ondernemers bewijst Marco Faas. Faas is mede-eigenaar van Siveele, een Nederlandse producent van natuurlijke ingrediënten voor vooral de voedingsindustrie.

Vanwege de toenemende wereldwijde populariteit van veganistische producten, liep Faas al een tijdje rond met het idee om een ​​nieuw merk voor plantaardige burgers te creëren in Oost-Europa met een voorkeur voor Oekraïne. Hij is er namelijk van overtuigd dat veganistische producten een belangrijk onderdeel zijn van het dieet in de toekomst. Dit omdat ze gezond en duurzaam zijn en voor veel minder milieuvervuiling zorgen. Hij gelooft daarbij sterk dat Oekraïners, net als elders, klaar zijn om de overstap naar veganistische producten te maken.

Faas wilde het productie- en marketingproces echter niet vanuit Nederland organiseren, maar vanuit de regio zelf. Om dit voor elkaar te krijgen, ging hij op zoek naar een betrouwbare zakenpartner in Oekraïne. Via RVO in Nederland, de Nederlandse ambassade in Kiev, Ukraine Invest en het regionale ontwikkelingsbureau van Zhytomyr in Oekraïne kwam hij in contact met een aantal interessante bedrijven. Uiteindelijk sloot hij een samenwerkingsovereenkomst met het Oekraïense bedrijf Organic meat/milk om het product te ontwikkelen.

Volgens Faas verloopt de samenwerking met Organic meat/milk uitstekend. Afgelopen maanden is het ontwerp afgerond en zijn runs gemaakt van testbatches van de hamburgers. Op dit moment wordt het vlees gefinetuned door samples te maken. Er is nog veel papierwerk te doen, maar dat is heel gewoon in de voedingsindustrie, aldus Faas.

De twee bedrijven hebben een gezamenlijke LLC opgericht, genaamd "Greenz!" en presenteerden onlangs de producten op de voedselbeurs Local for Global in Kiev. Naar verwachting liggen de Nederlands-Oekraiense burgers binnenkort in enkele grote Oekraïense supermarkten.