Brazilië, Sojamoratorium in het geding?
Gouverneur Mauro Mendes van de Braziliaanse deelstaat Mato Grosso (MT) heeft onlangs een wet goedgekeurd die belastingvoordelen afschaft voor bedrijven die zich vrijwillig aan het sojamoratorium houden. Hierdoor wordt dit 20 jaar oude en effectieve instrument om ontbossing als gevolg van de landbouw tegen te gaan, ondermijnd. Hoewel de wet wat is afgezwakt waardoor delen van het moratorium nog kunnen worden gehandhaafd, toont deze ontwikkeling de voortdurende strijd in Brazilië. Enerzijds tussen de ambitie om in 2030 alle ontbossing te stoppen en anderzijds om meer land vrij te maken voor landbouw ‘en de wereld te voeden’.
Het sojamoratorium is een in 2006 gemaakte afspraak tussen ABIOVE - de Braziliaanse Vereniging van Plantaardige Olie – en industrieën en handelsmaatschappijen zoals Cargill, Bunge, ADM en Amaggi, waarbij de aankoop van soja afkomstig uit gebieden in de Amazone die na 2008 ontbost zijn, vermeden wordt. De afspraak wordt gezien als een van de meeste succesvolle maatregelen om het Amazoneregenwoud te beschermen.
De nu aangenomen wet verbied de toekenning van belastingvoordelen en subsidies voor handelsmaatschappijen die zich aan het sojamoratorium houden of onderdeel zijn van een andere overeenkomst die de uitbreiding van de landbouw beperkt. Op aandringen van de handelaren is in de toelichting opgenomen dat soja dat wordt geproduceerd in een gebied dat is ontbost mag worden geweigerd (voorheen werd het hele bedrijf uitgesloten).
Mato Grosso is verreweg de grootste sojaproducent van Brazilië, waarbij de deelstaat alleen al vele producerende landen overtreft en als de vierde grootste sojaproducent ter wereld gerangschikt kan worden. Volgens het Braziliaanse Ministerie van Landbouw en Veeteelt, MAPA, ging er dit jaar vanuit Mato Grosso zo’n 1 miljoen ton soja naar Nederland, ter waarde van bijna een half miljard US dollar.
Toepassing
In de praktijk heeft de stap vooral een – negatieve – symbolische impact. De maatregel zal naar verwachting weinig effect hebben op een verdere uitbreiding van de sojateelt in het Amazonegebied. Niet alleen omdat deze uitbreiding tegenwoordig meer in andere Amazone deelstaten zoals Roraima (RR) plaatsvindt, maar ook vanwege de op handen zijnde Europese ontbossingsverordening EUDR, die de invoer van soja weert dat afkomstig is uit streken die na 2020 ontbost zijn.
De ondertekening van de deelstaatwetgeving door gouverneur Mauro Mendes is dan ook vooral een politieke overwinning voor de sojaboeren in Mato Grosso. Hun pleidooi voor het afschaffen van de belastingvoordelen werd gesteund door de Braziliaanse Minister van Landbouw en Veeteelt, Carlos Fávaro. In een reactie verklaarde hij dat de handelaren “een pact hebben gesloten om geen producten te kopen die afkomstig zijn van ontbossing en daardoor legaler zijn dan wat de wet voorschrijft”, doelend op de Braziliaanse Boswet. Volgens de boswet mogen boeren in het Amazonegebied 20% ‘legaal’ (met autorisatie) ontbossen. “Als handelaren meer willen, hebben ze geen subsidie nodig”, aldus Fávaro.
Het Braziliaanse ministerie van milieu is echter kritischer op de stap van Mato Grosso vanwege de doelstelling van nul–ontbossing in 2030 van de regering Lula.
Reacties ABIOVE en APROSOJA
ABIOVE betreurt de aanname van de wet maar denkt dat met de toelichting dat gebieden die zijn ontbost nog kunnen worden uitgesloten de essentie van het moratorium nog overeind staat. In een reactie op de nieuwe deelstaatwetgeving stelde ABIOVE, die meer dan 94% van de verwerkingsindustrieën vertegenwoordigd, dat ”de ontwikkeling van agro-industrie en milieubehoud elkaar niet uitsluiten. We blijven samenwerken met verschillende sociale actoren in de zoektocht naar oplossingen die de welvaart van producenten op het platteland garanderen en tegelijkertijd de Braziliaanse markt in staat stellen om te blijven voldoen aan de eisen van de wereldwijde consumentenmarkten.”
APROSOJA, de vereniging die de belangen van de sojaboeren in de deelstaat behartigt, stelt dat als het echt de bedoeling zou zijn om duurzaamheid te bevorderen, dat de bedrijven die het moratorium hebben ondertekend de operationele kosten van sojascheiding en traceerbaarheid op zich zouden moeten nemen en deze kosten zouden moeten doorberekenen aan de internationale kopers. Volgens hen is er sprake van concentratie van economische macht in handen van een paar bedrijven, die profiteren van externe middelen, zonder de winsten door te geven aan boeren die aan de milieueisen voldoen.
Conclusie
De ondermijning van het sojamoratorium door de wet in Mato Grosso past in de lobby die de grote graanproducenten voeren tegen maatregelen die de uitbreiding van landbouwgronden in Brazilië beperken. Deze weerstand is er ook ten opzichte van de EUDR waar de handelaren voorop lopen en de producenten vooral bezwaren opwerpen. Het Braziliaanse Ministerie van Landbouw en Veeteelt, MAPA, steunt de producenten en blijft iedere toenadering vanuit de EU om te praten over implementatie van de EUDR afwijzen. Hier tegenover staat de ambitie en het beleid van de Lula-regering om ontbossing tegen te gaan, met in ieder geval succes het afgelopen jaar toen deze in zowel de Amazone als de Cerrado flink daalde.