Frankrijk: verkiezingen in ijltempo, met grote onzekerheden

Nieuwsbericht | 26-06-2024 | 12:07

Tijdpad

Op 30 juni en op 7 juli vinden de eerste en de tweede ronde van de Franse parlementsverkiezingen plaats. Bij de eerste ronde doet per kiesdistrict een groot aantal kandidaten mee, terwijl in de tweede ronde in principe de twee kandidaten met de meeste stemmen overblijven (in uitzonderlijke gevallen doen er drie kandidaten mee in de tweede ronde). Per kiesdistrict wordt de winnaar van de tweede ronde afgevaardigd in de Assemblée nationale. In totaal zijn er 577 afgevaardigden. 

Intussen ligt het werk in de Assemblée stil. De drie wetgevingstrajecten op het gebied van landbouw en voedsel die daar met name slachtoffer van zijn, zijn:

• De wet voor de toekomst van de landbouw, de ‘Loi d’ orientation agricole’ - zie eerder artikel ABB: Frankrijk: Pact voor de ‘vernieuwing van generaties in de landbouw’ uitgebracht
• De aanpassing van de zogenaamde Egalimwet - zie eerder artikel ABB: Franse overheid zet voedselproducenten aan prijzen te verlagen
• De aanpassing van het beleid op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen.

Afhankelijk van de uitslag van de verkiezingen zullen deze na de zomer al dan niet weer worden opgepakt.  

3 grote blokken

Het Franse parlement wordt dus niet gekozen met een proportioneel systeem, waarin alle partijen zijn vertegenwoordigd, maar met een majoritair systeem, waarbij per kiesdistrict diegene met de meeste stemmen wordt afgevaardigd. Daarom zijn het uiteindelijk de grootste partijen die bepalen hoe het parlement er uit ziet. In dat kader zijn er drie grote blokken van belang:

• De centrum-rechtse coalitie van president Macron
• De coalitie ‘Nouveau Front Populaire’ van linkse partijen
• De extreem-rechtse partij Rassemblement National van Marine Le Pen en Jordan Bardella.

De partij Les Républicains (partij van de voormalige presidenten Sarkozy en Chirac, en uiteindelijk De Gaulle) is uit elkaar gevallen en was de afgelopen jaren toch al heel klein geworden. De verwachting is dat de kiezers van deze partij in de tweede ronde deels Macron zullen stemmen, deels Bardella.

De grote vraag is of de Rassemblement National, die in de peilingen flink op kop ligt, in staat zal zijn op 7 juli een absolute meerderheid te halen in het parlement. En als dat niet zo is, of de twee andere blokken in staat zullen zijn tot enige vorm van coalitievorming. Daarbij helpt het niet dat het Nouveau Front Populaire ook voor een deel uiterst linkse elementen kent (de partij LFI, La France insoumise).

Het programma van het Rassemblement National (RN)

Het RN is vanouds een stedelijke partij. Tot voor kort werd er bijna niet door agrariërs op deze partij gestemd. Er was dan ook niet echt sprake van een partijprogramma op het gebied van landbouw en voedsel. Dat wordt nu in ijltempo ontwikkeld. Zo gaf partijleider Jordan Bardella op 24 juni een persconferentie, waarin hij het volgende programma op landbouw en voedsel naar buiten bracht.

Om de boeren te steunen, wil het RN een groot "Eet Frans"-plan lanceren, waarbij o.a.:

• in kantines (de vele bedrijfsrestaurants en overheidskantines) 80% Franse producten zal worden geserveerd,
• er transparante en wijdverspreide herkomstetikettering verplicht wordt,
• de invoer van levensmiddelen en ingrediënten die niet aan de Franse normen voldoen zal worden verboden (geldt met name voor importen uit derde landen),
• er regels voor de prijsvorming zullen worden ingesteld ‘die niemand kan omzeilen, noch supermarkten, noch fabrikanten’. Daarbij wil het RN werken met ‘gegarandeerde prijzen’ voor boeren, dus een soort minimumprijzen voor agrarische producten (een verdere ontwikkeling van de reeds bestaande benadering van de Egalimwet).

Uit eerdere interviews was al bekend dat het RN korte ketens graag wil stimuleren, en verder ten algemene het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen niet meer dan nodig wil terugdringen. In dat verband zou acetamipride weer worden toegelaten, en het nationale plan Ecophyto (reductie gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met 50%) in de ijskast worden gelegd.

Dit blijft dus nogal summier en relatief onduidelijk. Dat neemt niet weg dat men verwacht dat dit keer wel een deel van de boeren op de RN zullen stemmen, maar dan meer als proteststem dan op basis van een duidelijk programma.  

Het programma van het Nouveau Front Populaire (NFP)

Aan de andere kant van het politieke spectrum is het programma van het NFP veel uitgebreider. Op het gebied van voedsel is de belangrijkste maatregel om "de prijzen van basisvoedingsmiddelen te bevriezen" - en wel zodra het Front aan de macht komt. Het zou hetzelfde mechanisme zijn als het mechanisme dat al bestaat voor overzeese departementen. Het Franse Wetboek van Koophandel voorziet in de mogelijkheid om af te wijken van de vrije vaststelling van prijzen in geval van uitzonderlijke omstandigheden.

Op het gebied van water stelt de NFP een moratorium voor op de bouw van nieuwe waterbekkens en "nauwkeurige regels voor het delen van water over alle activiteiten". Op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen stelt de beweging voor om PFAS voor alle toepassingen te verbieden, de reductie van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (volgens het Ecophyto-plan) nieuw leven in te blazen, glyfosaat en neonicotinoïden te verbieden met financiële steun voor de betrokken boeren, en biologische boeren te steunen door hun eventuele schulden over te nemen in een nationaal fonds. Op het gebied van internationale handel belooft het NFP om spiegelclausules de norm te maken - zonder te specificeren hoe -, het CETA-handelsverdrag met Canada in te trekken en de overeenkomst met Mercosur op te geven.

Op het gebied van dierenwelzijn is de ambitie om af te stappen van megastallen en kooihuisvesting voor pluimvee te verbieden. NFP wil naar een maximale grootte voor veehouderijbedrijven. Voor een melkveebedrijf zou dat dan 400 melkkoeien zijn. Praktisch gezien zou deze maatregel in de eerste plaats inhouden dat uitbreidingen worden geblokkeerd en dat zeer grote boerderijen door meerdere kopers worden overgenomen. Tenslotte wil links "landjepik bestrijden". Dit project omvat een sterkere regulering van landeigendom om te voorkomen dat er megabedrijven ontstaan.

Manuel Bompard is een van de leiders van het Nouveau Front Populaire.

Het programma van de coalitie van president Macron

Het programma van de coalitie van president Macron zal grotendeels een voortzetting zijn van het huidige beleid, en dan met name het beleid zoals zich dat de afgelopen maanden heeft ontwikkeld als gevolg van de boerenprotesten. Daarbij wordt veel nadruk gelegd op een vermindering van de regeldruk voor boeren (ook vanuit de EU), meer soepelheid in de toepassing van regels en een gelijkschakeling van normen met de EU (geen nationale koppen meer). Dit laatste speelt vooral voor normen voor gewasbeschermingsmiddelen. Een groot aantal van bovengenoemde maatregelen zijn verwerkt in het wetsvoorstel voor de toekomst van de landbouw (LOA, la Loi orientation et avenir), dat in de Senaat ligt voor behandeling. Verder zal het inkomen van de boer een punt van aandacht blijven, o.a. door herziening van de wet Egalim. Tenslotte is Macron de enige die nog opkomt voor (eerlijke)  vrijhandelsverdragen zoals dat met Canada (CETA).

Tenslotte

Voor scherpzinnige waarnemers van landbouwdebatten zullen er geen verrassingen zijn in de landbouwprogramma's voor de parlementsverkiezingen van 2024 - met de mogelijke uitzondering van het Rassemblement National. En ze zullen niet a priori centraal staan in het publieke debat, met als mogelijke uitzondering de kwestie van de koopkracht en de prijsbevriezingen waartoe het Nieuw Volksfront oproept. De verschillende partijen hebben waarschijnlijk geen tijd gehad om inventief te zijn of breed te overleggen vanwege de plotse en overhaaste verkiezingscampagne. Vaker wel dan niet leken ze haastig hun work-in-progress te hebben verzameld - zelfs als een deel ervan nog niet af was, zoals de kwestie van de handelsbetrekkingen.