Frankrijk: voedselsoevereiniteit, importen en oneerlijke concurrentie
Tijdens de recente boerenprotesten is wederom gebleken dat Frankrijk enorm worstelt met internationale handel. Onder druk van de boeren werden daarom een aantal maatregelen doorgevoerd: wettelijke erkenning van het belang van voedsoevereiniteit, de concrete toepassing van ‘spiegelclausules’ en gelijkschakeling met het EU-beleid voor gewasbeschermingsmiddelen.
Handelsbalans 2023
Na in 2022 een recordhoogte van 4,8 miljard euro te hebben bereikt, is de Franse landbouwhandelsbalans in 2023 opnieuw verslechterd tot 1,2 miljard euro, zo blijkt uit douanegegevens die op 7 februari zijn gepubliceerd. "De landbouwbalans blijft een overschot vertonen, maar op een niveau dat bijna vier keer lager ligt dan in 2022", benadrukt het voor de cijfers verantwoordelijke instituut, het ‘département des statistiques et des études du commerce extérieur’ (onderdeel van de Franse douane).
Het jaar 2022 was uitzonderlijk voor de Franse handelsbalans, die al enkele jaren een dalende trend vertoonde. De sterke verslechtering in 2023 kan met name worden verklaard door de daling van de export, die verband houdt met de daling van de landbouwprijzen. De uitvoer zal in 2023 19,1 miljard euro bedragen, een daling van 14,9% ten opzichte van 2022. In 2022 was de export met 36% gestegen door de stijging van de graanprijzen. De douaneautoriteiten wijzen op een daling van de zendingen naar Afrikaanse landen in 2023.
De invoer bleef stijgen tot 17,9 miljard euro in 2023 (+1,3%). De groei van de waarde van de invoer vertraagt echter in vergelijking met 2021 en 2022, toen deze meer dan 12% bedroeg. In tegenstelling tot (primaire) landbouwproducten zal overigens de export van agrofoodproducten in 2023 toenemen, waardoor het handelsoverschot van de sector zal stijgen tot €6,7 miljard.
Voedselsoevereiniteit
Op de achtergrond speelt de discussie over voedselsoevereiniteit in Frankrijk. Frankrijk is op een aantal terreinen verre van zelfvoorzienend. Voorbeelden hiervan zijn pluimveevlees en groenten en fruit, waarbij de helft van wat in Frankrijk wordt geconsumeerd geïmporteerd wordt uit het buitenland (zie ook eerder ABB-artikel: Frankrijk: lancering plan voor groei sector groenten en fruit | Nieuwsbericht | Agroberichten Buitenland). Helemaal schrijnend is dat voor bloemen, waarbij 85% uit het buitenland komt. Dit is een doorn in het oog van de Fransen, die in principe over genoeg land en middelen beschikken om op deze terreinen veel meer zelfvoorzienend te zijn. Bovendien speelt de gedachte dat Frankrijk (en de EU) zich kwetsbaar maken als ze teveel afhankelijk zijn van importen uit derde landen; de oorlog in Oekraïne heeft die gedachte alleen maar versterkt.
Om die reden is zogenaamde ‘voedselsoevereiniteit’ al een aantal jaren een politieke prioriteit in Frankrijk. Het ministerie van landbouw is omgedoopt tot ‘ministerie van landbouw en voedselsoevereiniteit’, en na de recente boerenprotesten is besloten om voedselsoevereiniteit ook als officiële doelstelling op te nemen in de Franse wetgeving. Elk jaar zal er een rapport worden uitgebracht waarin precies staat beschreven hoe het is gesteld met de voedselsoevereiniteit in de verschillende deelsectoren. Het eerste rapport zou moeten verschijnen vóór 24 februari, de start van het Salon International de l’Agriculture. Voor deelsectoren die slecht scoren zullen individuele ‘voedselsoevereiniteitsplannen’ worden ontwikkeld.
Oneerlijke concurrentie
Waar in Frankrijk helemaal geen begrip voor is, zijn importen van levensmiddelen die niet aan dezelfde standaarden voldoen als Franse producten. Denk hierbij aan standaarden voor voedselveiligheid en dierenwelzijn. Berucht hierbij zijn de groenten en fruit die zijn behandeld met gewasbeschermingsmiddelen die in Frankrijk niet mogen worden toegepast.
Dit speelt met name in relatie tot importen uit derde landen, en in Frankrijk is er dan ook brede consensus dat in de handel met derde landen zogenaamde ‘spiegelclausules’ moeten worden gehanteerd. Producten uit derde landen moeten aan dezelfde normen voldoen als producten uit de EU. Zo heeft Frankrijk na de recente boerenprotesten aangekondigd de import uit derde landen van groenten en fruit die behandeld zijn met het middel thiaclopride (een neonicotinoïde dat sinds 2020 in de EU is verboden), voortaan te verbieden. Ook zal Frankrijk pas kunnen instemmen met een handelsakkoord met de Mercosur-landen als die spiegelclausules daarin zijn opgenomen, aldus de Franse regering.
Overigens heeft Frankrijk zichzelf in het verleden herhaaldelijk in de vingers gesneden, door nationaal gewasbeschermingsmiddelen te verbieden die Europees wel waren toegelaten. Tijdens de recente boerenprotesten is gebleken dat dat niet meer valt vol te houden, aangezien dit oneerlijke concurrentie oplevert voor Franse boeren. Deze boeren aarzelden dan ook niet om Spaanse vrachtwagens met groenten en fruit leeg te halen en deze goederen in brand te steken (o.a. onder het mom dat die zouden zijn behandeld met middelen die in Frankrijk verboden zijn). De Franse regering heeft dan ook besloten voortaan het Franse beleid rond gewasbeschermingsmiddelen gelijk te schakelen met het EU-beleid, tot grote onvrede van het Franse voedselveiligheidsagentschap ANSES en Franse NGOs. Ook het officiële Franse programma ter vermindering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, het programma ‘Ecophyto’ (zie ook eerder ABB-artikel: Frankrijk: planmatige aanpak reductie gebruik van gewasbeschermingsmiddelen | Nieuwsbericht | Agroberichten Buitenland), is tijdelijk on hold gezet om het beter aan te laten sluiten bij het EU-beleid.