België: Vlaamse glastuinbouw bereidt zich met energiebesparing voor op ‘gure’ winter
De Vlaamse landbouw is nog maar nauwelijks hersteld van de Covid-crisis, of ze krijgt te maken met een volgende, mogelijk nog zwaardere, crisis, namelijk hoge energieprijzen. Deze trekken niet alleen een zware wissel op de veerkracht van de Vlaamse landbouw, maar ook op de koopkracht van consumenten met negatieve gevolgen voor de voedingsbestedingen. Gemeenschappelijke Nederlands-Vlaamse innovatie lijkt een beloftevolle oplossing te kunnen bieden voor energiebesparingen op de langere termijn.
Glastuinbouw
Volgens de laatste persartikels is de gasprijs voor Vlaamse glastuinbouwers gestegen van 17 euro per MWh naar 297 euro per MWh, terwijl de bovengrens voor rendabele productie bij 60-70 euro ligt. Vooral bedrijven die geen vast gascontract en geen warmtekrachtkoppelingsinstallatie hebben, zullen komende winter, zo is de verwachting, hun kassen leeg laten staan om zo de kosten van belichting en verwarming uit te sparen. Volgens een enquête van de Vlaamse Boerenbond, profiteren veel telers nu nog van de lage prijzen onder vaste contracten, die veelal ten einde lopen tegen eind 2022. Hierdoor zal de volledige impact van de energiecrisis op de Vlaamse glastuinbouw pas begin 2023 duidelijk worden.
Wel zijn veel glastuinbouwbedrijven nu volop aan het investeren in isolerende energieschermen in de hoop komende winter bij lagere temperaturen toch nog groenten en sierteelt te kunnen telen.
Naast enorm hoge gasprijzen hangt de sector ook de dreiging van mogelijke afschakeling van het gasnet boven het hoofd in geval van gastekorten. Als grootverbruikers van gas zijn de glastuinbouwbedrijven aangesloten op het Fluxysnetwerk en niet op het Fluviusnetwerk voor huishoudens en MKB. En het is net dit Fluxysnetwerk dat zeer waarschijnlijk als eerste zal worden afgeschakeld in geval van gastekorten. De Vlaamse Boerenbond voert een actieve lobby bij de Vlaamse overheid om de glastuinbouwers te ontzien in geval van afschakeling, daarbij beroep doende op hun functie van essentiële sector. Momenteel werkt de Belgische regering nog aan de nadere invulling van een mogelijk afschakelplan.
Sierteelt
Als gevolg van de hoge energieprijzen zullen veel Vlaamse siertelers de temperatuur in hun kassen verlagen, waardoor de groei van planten wordt afgeremd. De sector zelf schat dat de productie van snijbloemen met zo’n 15-25% zal afnemen als gevolg van de hoge energieprijzen. Echter, deze productiedaling is minder groot dan in Nederland, doordat de Vlaamse telers zich meer hebben toegelegd op koude teelten zoals die van azalea’s en doordat zij meer gebruik maken van alternatieve energiebronnen, zoals stookolie en steenkool. Het is zelfs zo dat bedrijven die nog een oude stookolie installatie in onbruik hadden staan opnieuw overschakelen op dit systeem.
Niet alleen de productie van groenten en sierteelt loopt gevaar, ook die van energie
Maar niet alleen de lokale productie van groenten en sierteelt loopt gevaar, ook die van lokale energie. Immers, de WKK-installaties van glastuinbouwers zijn in totaal goed voor een vermogen van 500 MW aan elektriciteit. De overtollig geproduceerde elektriciteit wordt op het elektriciteitsnet gezet en voorziet ongeveer 630.000 gezinnen van elektriciteit. De Vlaamse glastuinbouw is dus een niet te onderschatte leverancier van elektriciteit in België. Al met al vormt dit een extra argument voor de Vlaamse Boerenbond om bij de overheid te lobbyen voor het ontzien van de glastuinbouw bij een eventuele gasafschakeling.
Steunmaatregelen overheid en banken
Door de dreigende productiestop/-vermindering is de kans reëel dat de Vlaamse glastuinbouw- en sierteeltsector te kampen krijgt met liquiditeitsproblemen. Daarnaast worden ook de akkerbouw en veeteelt geconfronteerd met zeer hoge kosten voor kunstmest en veevoeder. Aangezien het om een innovatieve en solvabele sector gaat, heeft zowel de Vlaamse overheid als de Belgische coöperatieve bank Crelan steunmaatregelen in het vooruitzicht van de gehele landbouw gesteld.
De Vlaamse overheid is momenteel nog bezig de details van de concrete steunmaatregelen uit te werken. Wel is al bekend dat zij 2 generieke steunmaatregelen voor het bedrijfsleven in het leven zal roepen, die ook openstaan voor landbouwers. Zo wil zij 1 miljard euro aan leningen en waarborgen beschikbaar stellen als ook 250 miljoen euro aan subsidies en premies voor energie-intensieve bedrijven.
Crelan stelt op haar beurt een kredietlijn van 12.500-50.000 euro aan bedrijven beschikbaar tegen sterk verlaagd tarief gedurende 6 maanden.
Resultaten van Nederlands-Vlaams onderzoek
In het kader van het Interreg-project Glitch doen 13 Nederlandse en Vlaamse onderzoeksinstellingen onderzoek naar een klimaatneutrale glastuinbouw. Alhoewel hun bevindingen niet op korte termijn in de praktijk rendabel zijn toe te passen, bieden ze wel hoop voor de toekomst. Met behulp van aangepaste dag- en nachtschermen met speciale folies en klimaatsturing slaagden zij er namelijk in om het energieverbruik (-62% bij paprika’s en -41% bij tomaten) en CO2-uitstoot fors terug te dringen, zonder enig (bij paprika’s) tot beperkt (bij tomaten) productieverlies. Ook toonden zij opnieuw de voordelen van LED-verlichting aan voor energiebesparing.
Kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven
Door de huidige energiecrisis zijn er momenteel in Vlaanderen veel marktkansen voor aanbieders van energiebesparende maatregelen in kassen, zoals isolerende energieschermen.
