Frankrijk : droogste zomer sinds 2003
Frankrijk kampt dit jaar, net als veel Europese landen, met zeer grillige weersomstandigheden. Droogte, bosbranden, hittegolven die elkaar opvolgen en zware regen- of hagelbuien die ernstige gevolgen hebben.
Meteo France vermeldt dat deze zomer de, op die van 2003 na, heetste zomer ooit was. De Franse regering stelde deze zomer een commissie in voor het monitoren van de droogtesituatie in de landbouw en kondigde maatregelen aan. Het beeld is wisselend per sector.
Droogte: eerste cijfers
In de landbouwweide gebieden is de situatie sinds juli verder verslechterd. De gecumuleerde productie van blijvend grasland is sinds het begin van het jaar 21% onder het normale niveau. Dit komt door te weinig regenval en het extreem warme weer in de maand juli. Het tekort verschilt per regio. Het is bijzonder groot in Provence-Alpes-Côte d'Azur, waar het 60% bereikt. In Occitanië en Hauts-de-France bedraagt het tekort meer dan 30%. De regio’s Nouvelle-Aquitaine, Bourgogne-Franche-Comté en Centre-Val de Loire zitten iets onder het gemiddelde, met een tekort van ongeveer 15%. Slechts 20% van de voederarealen vertoonde in juli een bovennormale groei. Zij bevinden zich hoofdzakelijk in het centrale deel van Frankrijk.
In de granensector ontkwamen de zomergewassen aan de ergste gevolgen, maar de voorjaarsteelt kreeg in juli te lijden onder de droogte. De landbouwoverheidsdienst voor statistieken Agreste kondigde begin augustus aan dat de graanproductie in de loop van het jaar met 7,6% zou dalen als gevolg van een algemene inkrimping van het areaal en een daling van de voorjaarsopbrengst van granen. Toch is de graanoogst dit jaar al bij al niet slecht; zowel de kwaliteit als de volumes waren min of meer gemiddeld.
De maïsproductie werd zwaar getroffen. Frankrijk kende de slechtste maïsoogst sinds 1990. De productie werd sterk beïnvloed door zowel de daling van de bebouwde oppervlakten, als door de opbrengst van de percelen. Door de droogte wordt een opbrengst van Franse maïs verwacht op 84,4 q/ha tegen 104 q/ha vorig jaar. De minister van landbouw schatte in dat de opbrengst "in de loop van het jaar met 13,5 % zou kunnen dalen en, in de context van een daling van het areaal, tot een productie van 12,7 Mt zou kunnen teruglopen.
De zonnebloemproductie zou uiteindelijk nagenoeg stabiel kunnen blijven op 1,9 Mt. De aanzienlijke opbrengstdaling als gevolg van de droogte zal gecompenseerd worden door de 20% toename van het areaal dit jaar.
Vroegere oogst suikerbieten
Door de droogte zijn de bieten dit jaar kleiner, maar met een hoger suikergehalte. De gemiddelde opbrengst zal rond de 13 ton suiker per hectare liggen. "Het is binnen het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar” volgens Pascal Hamon, industrieel directeur bij Cristal Union.
De Franse suikerbedrijven Cristal Union en Tereos begonnen eerder met de oogst dan in voorgaande jaren. De reden hiervoor was voornamelijk geopolitiek en lag vooral in het feit dat men de suikerproductie wilde beëindigen voordat de energieprijzen verder zouden gaan stijgen.
Cristal Union heeft overigens een deel van haar productie aangepast. Een wijziging die werd besloten bij het begin van de Russische invasie in Oekraïne: op gas draaiende werkplaatsen voor het drogen van pulp werden stop gezet, waardoor er geen pellets beschikbaar kwamen voor veevoeder. Het bedrijf zegt een ander distributiecircuit voor pulp voor veehouders te hebben opgezet.
Aardappelen: kleinere en duurdere frieten?
Door de droogte zal de aardappeloogst, die voor 80% uit water bestaat, dit jaar slecht zijn. Het tekort zal vooral gevolgen hebben voor de frites- en chipsindustrie, waarvoor aardappelen vaker "droog" worden geteeld, dus zonder andere irrigatie dan de regen. Of je het nu Vlaamse frieten noemt of French fries, de droogte heeft tot gevolg dat de aardappelen – en daarmee de frieten - van kleiner formaat zijn dit jaar.
Groenten en fruit
Er is een productiedaling geconstateerd voor bepaalde soorten groenten en fruit die, ondanks een opvallend vroege oogst, hun productiepotentieel hebben zien vertragen. Sommige soorten hebben last van een verandering in hun visuele en smaakkwaliteit (zoals komkommers, courgettes, meloenen, enz.). Planten hebben waterstress ontwikkeld en geven daardoor prioriteit aan hun overleving: ze geven minder en lagere kwaliteit. Voorlopig schat de federatie Légumes de France de verliezen tussen 25% en 35% van de groenteproductie.
Ook al wordt een tekort aan groenten voor de consument uitgesloten, de voorzitter van Légumes de France, Jacques Rouchaussé, geeft aan: “We zullen minder goederen hebben, dat is zeker", met ook mogelijke gevolgen voor de prijzen.
Vooralsnog is de prijs van verse groenten in Frankrijk in een jaar tijd al met 4,9% gestegen, aldus INSEE. Dit percentage ligt echter lager dan de inflatie van alle voedingsproducten over dezelfde periode (+6,8%).
Voor sommige fruitsoorten daarentegen zijn de eerste oogsttendensen bemoedigend na een jaar 2021 met vorstschade: perzik (+17% in vergelijking met het 5-jarig gemiddelde), abrikoos (+16 % vergeleken met het 5-jarig gemiddelde).
Oogst appels en peren
De bijzondere weersomstandigheden bleken gunstig uit te pakken voor de smaakkwaliteit door een goed suikergehalte in de vruchten. De oogst werd met 10 tot 15 dagen vervroegd, afhankelijk van de variëteit". Voor appelen blijft Golden het meest geproduceerde ras met 346.000 ton (4% minder dan in 2021),. De Gala blijft min of meer stabiel, met 289.000 ton, en Granny, dat steeg bijna met 7% , tot 143.000 ton.
Bij de peren zijn de rassen Williams en Comice het sterkst gestegen ten opzichte van het driejaarsgemiddelde (respectievelijk +38% en +55%). Het ras Conference, kende een zeer lichte stijging (+3%). Naast deze goede resultaten wijst de Nationale Appel- en perenvereniging (ANPP) op de productiekosten die de pan uit rijzen en moeten worden doorberekend. Voor deze oogst moet gerekend worden op een stijging van ongeveer 20 ct €/kg, aldus het ANPP.
Wijnbouw
In een eerste raming op 1 augustus werd een oogst van tussen 42,6 en 45,6 miljoen hectoliter verwacht, wat hoger is (+13 tot +21%) dan de lage oogst van 2021, die werd gekenmerkt door een strenge en wijdverspreide vorstperiode in het voorjaar. De gemiddelde productie de afgelopen vijf jaar was 44,2 Mhl. Dit jaar begint de oogst bijzonder vroeg. Al eind augustus, of zelfs half augustus, is men met de pluk begonnen en er zijn minder ziekten aanwezig in de wijngaarden. De eerste berichten lijken te duiden op een goed wijnjaar.
Welke gevolgen voor de kwaliteitslabels in Frankrijk?
Door de droogte is de naleving van de specificaties van voedseletiketten ingewikkeld en floreren de aanvragen voor vrijstellingen. Volgens het Nationaal Instituut voor Oorsprong en Kwaliteit (Inao), hebben van de 101 agrovoedingsproducten met een zgn. AOP (appellation d'origine protégée), ofwel BOB (beschermde oorsprongsbenaming), sinds juli diverse producten akkoord gekregen om af te wijken van de specificaties waaraan ze moeten voldoen om hun kostbare benaming te behouden: twee wijnen uit de Bordeaux regio, Espelette-peper en Saint-Nectaire kaas.
Bijvoorbeeld: het BOB gebied van de Saint-Nectaire kaas in de Auvergne is het kleinste van Europa, met slechts 1.800 vierkante kilometer, dat zich uitstrekt over de departementen Cantal en Puy-de-Dôme. Maar zoals overal in Frankrijk, is het gras daar geel en de koeien, normaal gesproken in de weide, moeten worden gevoerd met winterrantsoenen; droogvoer voornamelijk gemaakt van maïs.
Echter, om Saint-Nectaire onder AOP te produceren, zouden de koeien minimaal 150 dagen gras moeten krijgen, wat dit jaar onmogelijk is. De verkregen afwijking maakt het mogelijk om het aantal dagen te verminderen tot 90 zonder de benaming te verliezen. De waarde van de productie wordt verbeterd; men kan de kaas tegen een hogere prijs verkopen.
Droogte: de eerste maatregelen
De Franse landbouwminister Marc Fesneau (zie de link onderaan dit artikel over zijn benoeming) heeft steunmaatregelen aangekondigd om de door de droogte getroffen boeren te helpen. Vooral verwachtten de boeren de aankondigingen die betrekking hebben op de inzaai van tussengewassen om te kunnen voldoen aan hun verplichtingen in het kader van het EIS (ecologisch belangrijk gebied).
De Franse landbouwminister kondigde aan dat het mogelijk is individuele vrijstellingen te verkrijgen van de verplichting om deze gewassen in te zaaien. Echter op voorwaarde dat een gemotiveerd verzoek wordt ingediend bij de prefectorale diensten en dat dit verzoek vervolgens wordt ingewilligd.
Maatregelen die reeds vorig jaar zijn genomen, of van gemeen recht zijn, werden door de minister aangekondigd. Zoals al sinds twee jaar het geval was, zullen de voorschotten op de GLB-steun, worden verhoogd:
- 85% voor de ICHN (dit is een steun aan boeren in onherbergzame gebieden, bijvoorbeeld in berggebied), in plaats van de gebruikelijke 50%,
- 70% voor rechtstreekse steun (in plaats van de gebruikelijke 50%).
Er zal een beroep worden gedaan op het jaarlijkse budget voor sociale zekerheidsbijdragen: tot 15 miljoen euro in het najaar en 15 miljoen euro in het voorjaar. Ten slotte zullen, zoals in de belastingwet is bepaald, verlagingen van de TAFNB (de onroerendgoedbelasting op onbebouwde grond) worden toegepast "na vaststelling van een percentage van het verlies per geografisch gebied en per productie".
Kapitaalverlies voor verschillende sectoren is nog onduidelijk
De Minister van Landbouw gaf een eerste evaluatie van de door de droogte veroorzaakte schade voor de Franse boeren. Hij benadrukte dat het nog te vroeg was om een eventuele kapitaalverlies van de rundveestapel te beoordelen. Bij een zomerse droogte wordt een dergelijk verschijnsel, als gevolg van een tekort aan voedergewassen, over het algemeen later in het jaar geconstateerd, zo vermeldde hij.
Evenzo verklaarde de minister zich bewust te zijn van het risico van een verlies aan middelen voor bepaalde teelten van zacht fruit, zoals zwarte bessen en frambozen