Wereldwijd op de bres voor vrouwen in landbouw
Willemien Koning hield op 5 oktober als vrouwenvertegenwoordiger namens Nederland een toespraak over de positie van vrouwen in de landbouw voor de Verenigde Naties in New York. En ze was in de categorie ‘Women in action’ genomineerd voor de Women of Europe Awards 2018. Er is wereldwijd nog veel te verbeteren aan de positie van vrouwen in de landbouw, stelt zij.
‘Zomaar’ een cijfer: in Nederland is het agrarische onroerend goed voor ruim 80 procent in handen van mannen. In bijvoorbeeld Letland is de man-vrouw verdeling daarvan 50/50. En in Afrikaanse landen behoort grond nagenoeg uitsluitend aan mannen toe. “Als de man daar overlijdt en de vrouw heeft geen zoon, dan moet de grond vaak worden teruggegeven aan mannelijke familieleden van de overleden echtgenoot. Terwijl de vrouw het meeste werk op het land doet, valt dan de bestaansgrond voor haar helemaal weg en vervalt ze in armoede. Het eigendomsrecht is een van de gebieden waarop nog veel kan en moet verbeteren als het gaat om de positie van vrouwen in de landbouw”, zo betoogt Willemien Koning (52).
Jong begonnen
Ze heeft zelf met haar man een melkveebedrijf in het Noord-Hollandse Oudkarspel en begon al jong met bestuurlijk werk: eerst in de plaatselijke LTO-afdeling en als regionaal vertegenwoordiger bij melkverwerker Friesland Campina. Ze is binnen LTO actief als voorzitter van de commissie ‘Vrouw & Bedrijf’. Dit netwerk richt zich op bewustwording en versterking van de sociale en financieel-economische positie van vrouwen als (mede)-ondernemers en meewerkend partners in de agrarische wereld. Koning is landelijk actief en ook op Europees niveau, wat uiteindelijk resulteerde in voorzittterschap van COPA Women’s Committee. Copa is de koepel van alle Europese landbouworganisaties. Het voorzitterschap van de Women’s Committee van Copa nam ze vier jaar voor haar rekening en daarbij hoorde ook veel lobbywerk richting de Europese Unie.
‘Europese blik’
Op die manier kreeg Koning een ‘Europese blik’ op vrouwenthema’s gerelateerd aan de landbouw, zoals plattelandsbeleid, het versterken van ondernemerschap van vrouwen, kennisdeling en de positie van vrouwen als meewerkend partners. “Je ziet bijvoorbeeld veel verschillende ondernemeringsvormen in de landbouw. In Nederland heb je veel man/vrouwmaatschappen. Vrouwen die in een maatschap deelnemen denken soms dat ze automatisch ook mede-eigenaar zijn. Dat is niet altijd zo. Vroeger trouwden veel mensen in gemeenschap van goederen. Nu vaak op huwelijkse voorwaarden, dan blijven de vermogens apart. Vooral vrouw die geen baan buitenshuis hebben maar veel uren meewerken op het bedrijf moeten hun financieel-juridische positie goed regelen, zodat ze in geval van overlijden van de partner of bij scheiden niet met lege handen staan.”
Werk en zorg
Een ander aspect is de verhouding tussen werk- en zorgtaken. “Die verhouding is nog altijd uit balans; vrouwen doen veel meer zorgtaken. Maar in de financiële balans wordt dit vaak niet goed geregeld. Als je er als echtpaar voor kiest dat de man het meeste werk op het agrarsiche bedrijf doet en de vrouw ‘werktijd inlevert’ voor zorgtaken, dan zou de vrouw ook eerlijk moeten delen in de opbrengst van het bedrijf, in de vermogensopbouw bijvoorbeeld. Dat gebeurt nog te weinig.”
Daar komt bij dat voor vrouwen die zowel buitenshuis werken als op het bedrijf én die de zorgtaken op zich nemen, overbelasting op de loer ligt. “Dit speelt niet alleen in Europa natuurlijk, maar wereldwijd. In Afrika zie je dat vrouwen vaak én op het land werken én alle huishoudelijke taken doen. Het is misschien cliché of stereotiep, maar je ziet daar nog steeds dat mannen onder een boom met elkaar een biertje zitten te drinken, terwijl de vrouwen het werk doen.”
‘De verhouding is nog altijd uit balans; vrouwen doen veel meer zorgtaken‘
VN-toespraak
Dit jaar was Koning vrouwenvertegenwoordiger namens Nederland bij de Verenigde Naties. Het hele jaar haalde ze in Nederland en Europa input op voor haar toespraak op 5 oktober. Ze sprak met veel vrouwen uit de sector, landbouwdeskundigen, met minister Schouten van Landbouw en minister van Engelshoven van OCW. ‘Gender equality and the empowerment of women and girls in rural areas’ was in maart het thema op de jaarlijkse vergadering van de VN-commissie over de status van vrouwen, de CSW62. “Over dit thema is toen ook overeenstemming bereikt, maar dat moet nog wel door landen worden geïmplementeerd. Daar ben ik met mijn toespraak op ingehaakt.”
Vijf specifieke punten
Koning kaartte vijf specifieke punten aan in haar toespraak:
- Versterking van de politieke en sociaal-economische positie van vrouwen op het platteland en ondersteuning van hun volledige en gelijkwaardige deelname aan de besluitvorming op alle niveaus. “Dat geldt dus voor politiek, coöperaties, landbouworganisaties en binnen de familiebedrijven zelf.”
- Ondersteuning van de deelname van vrouwen aan landbouworganisaties en -coöperaties. “Ik ben een groot voorstander van deelname van vrouwen aan coöperaties. Ze bieden vrouwen kansen op economische participatie, kennis en het verbeteren hun zakelijke vaardigheden. Evenals een betere toegang tot markten en toegang tot hoogwaardige, betaalbare zaden, rassen en andere bedrijfsbenodigdheden.”
- Ontwerpen, herzien en implementeren van wetten om ervoor te zorgen dat vrouwen volledige en gelijke rechten krijgen om land en andere eigendommen te bezitten, en daarnaast bewustwording creëren van het belang van het bezitten van eigendom.
- Zorg ervoor dat alle boeren, zowel mannen als vrouwen, een eerlijke prijs voor hun producten krijgen. “Alleen dan kunnen agrarische familiebedrijven overleven, duurzaam werken, helpen bij het bestrijden van bijvoorbeeld klimaatverandering en bijdragen aan armoedebestrijding, hongerbestrijding en voedselzekerheid. De kloof tussen mensen in de stad en op het platteland moet worden gedicht, zodat er een eerlijke prijs wordt betaald voor voedsel.
- Creëer leefomstandigheden op het platteland met voorzieningen die gelijk zijn aan de stad. “Vrouwen hebben medische voorzieningen nodig, goed waterbeheer, toegang tot levenslang onderwijs, gezondheidszorg, nieuwe vormen van technologie en digitale voorzieningen zoals snel internet om vooruitgang te boeken in hun leven.”
Op 31 december loopt haar werk als vrouwenvertegenwoordiger namens Nederland af. In een zwart gat zal Koning niet vallen. “Het was een heel druk jaar en fantastisch om te doen, maar ik blijf actief. Mijn werk als LTO-voorzitter van Vrouw & Bedrijf gaat verder, ik ben nog steeds bestuurslid van COPA women’s committee, ik ben Statenlid voor het CDA in Noord-Holland met de portefeuille landbouw, natuur en water. Ik blijf me inzetten voor voor de positie van vrouwen in de agrarische sector en voor de landbouw in het algemeen’’