AVP rukt langzaam op in Polen
De Afrikaanse varkenspest (AVP) rukt langzaam op in Polen. De Poolse autoriteiten hebben tot en met 20 februari van dit jaar bij 511 wilde zwijnen AVP vastgesteld. In heel 2017 zijn 741 gevallen van AVP vastgesteld bij dode wilde zwijnen, waarvan 388 in de laatste drie maanden. Dat vertelde professor Zygmunt Pejsak, hoofd van de afdeling varkensziekten van het National Veterinary Research Institute (NVRI) in Polen, op een seminar van RvO, Rabobank en de landbouwraad in Polen eind februari in het Limburgse Hegelsom. Het seminar trok zo'n 40 belangstellenden.
Polen is niet het enige Oost-Europese land waar AVP heerst. Ook de Baltische staten en Tsjechië kampen met AVP. Wageningen UR meldt in een dossier over de ziekte dat deze in 2007 vanuit Afrika in Georgië is terechtgekomen. Vandaaruit heeft de ziekte zich verder verspreid naar onder andere Rusland, en bereikte deze in 2014 de Europese Unie. Via vermoedelijk Wit-Rusland is de ziekte in de Baltische staten en het oosten van Polen terechtgekomen. In 2017 is AVP waarschijnlijk via Oekraïne Roemenië binnengekomen. Ook heeft de ziekte in 2017 een sprong gemaakt naar wilde zwijnen in het oosten van Tsjechië en het gebied rond Warschau in Polen.
Ontwikkeling aantal AVP-gevallen in Polen
| Kwartaal | Aantal AVP-gevallen in Polen |
|---|---|
| 2014-1 | 2 |
| 2014-2 | 4 |
| 2014-3 | 9 |
| 2014-4 | 15 |
| 2015-1 | 14 |
| 2015-2 | 23 |
| 2015-3 | 9 |
| 2015-4 | 7 |
| 2016-1 | 6 |
| 2016-2 | 9 |
| 2016-3 | 15 |
| 2016-4 | 50 |
| 2017-1 | 87 |
| 2017-2 | 130 |
| 2017-3 | 119 |
| 2017-4 | 388 |
| 2018-1 | 511 |
Belangrijke sector
De varkenssector is een belangrijke tak van de Poolse landbouwsector, het heeft ook een belangrijke sociale positie. Gunstige natuurlijke omstandigheden, het grote aandeel in de commerciële productie, de werkgelegenheid, evenals een hoge varkensvleesconsumptie hebben Polen ertoe gebracht 2,5-2,8 miljoen ton varkensvlees te produceren, één van de grootste producenten in de EU. Uitbraken van AVP hebben dus een grote impact op de sector.
Polen onderscheidt nu zeven regio’s waar het AVP-virus rondwaart. Vijf van deze gebieden grenzen aan Wit-Rusland en Oekraïne en één aan Rusland. Wilde zwijnen uit deze landen hebben het virus meegebracht. Eén besmet gebied ligt ten noorden van Warschau. Hier is het waarschijnlijk door mensen geïntroduceerd want AVP verspreidt zich over ongeveer 5 kilometer per maand via wilde zwijnen, aldus Pejsak tijdens het seminar. Ook kan verspreiding veroorzaakt worden door het grote aantal arbeidsmigranten uit Wit Rusland en Oekraïne, maar ook is verspreiding mogelijk door onzorgvuldig handelen van jagers in besmette gebieden.
Bedreiging
AVP vormt een bedreiging voor de Poolse varkenshouderij. Op verschillende plaatsen in Polen zijn varkensbedrijven getroffen door het virus. Ruiming van de veestapel volgt en de bedrijven worden geïsoleerd en onderzocht in welke mate contact is geweest met andere varkensbedrijven. Pejsak maakte melding van een recent getroffen bedrijf op 23 februari met 630 varkens. Mogelijk is dit bedrijf besmet geraakt door stro waarin dierlijke resten geïnfecteerd zijn door het AVP-virus.
Het aantal uitbraken op varkensbedrijven bedraagt tot op heden 108. Het merendeel van de uitbraken vindt plaats op zogenoemde backyard farms (ruim 90% van de huidige uitbraken vond plaats in bedrijven met minder dan 50 varkens). Vaak worden op deze bedrijven (basis) bioveiligheidsmaatregelen onvoldoende, en onvoldoende consequent, nageleefd. Veel van deze bedrijven houden ook geen varkens voor commerciële doeleinden, maar voor hun eigen voedselvoorziening.
Belangrijke vraag is hoe de Poolse autoriteiten de verdere verspreiding van het virus kunnen stoppen. Onderzoeker Pejsak verwacht niet dat het virus is te stoppen onder wilde zwijnen. Voor de Poolse varkenshouders is bedrijfshygiëne een absolute voorwaarde om het virus buiten de deur te houden. Pejsak noemt verder het belang van de jacht op wilde zwijnen om de populatie laag te houden. Daarnaast is het opruimen van karkassen van dode zwijnen essentieel omdat deze een belangrijke besmettingsbron voor AVP kunnen zijn. Volgens Pejsak kunnen bedrijven die hun hygiëne onder controle hebben, de ziekte goed buiten de deur houden.
Angst voor verspreiding
In verschillende landen grenzend aan Polen en in Nederland is angst voor de verdere verspreiding van de ziekte. De laatste weken zijn in Nederland al diverse bijeenkomsten gewijd aan AVP. Duitsland maakt zich grote zorgen, zeker sinds de verspreiding van AVP naar Tsjechië en het gebied rond Warschau in Polen. Duitsland overweegt zelfs om 70% van de wilde zwijnen af te schieten. Ook Nederlandse varkenshouders maken zich zorgen en dringen via hun brancheorganisaties aan op doeltreffende en uniforme maatregelen in de Europese Unie. In januari 2018 zijn door de Tweede Kamer vragen gesteld over AVP aan het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Wageningen UR acht de kans dat AVP Nederland bereikt op dit moment klein1. De kans dat de ziekte via directe verspreiding tussen wilde zwijnen Nederland binnenkomt, is op dit moment verwaarloosbaar. Daarvoor is de afstand nog veel te groot. De kans dat AVP door menselijk handelen Nederland bereikt, hangt heel erg af van in hoeverre producten van besmette dieren of bijvoorbeeld geschoten zwijnen meegenomen worden naar Nederland en vervolgens bij gehouden varkens of wilde zwijnen terechtkomen. Dit soort incidenten zijn niet te voorspellen. De kans noemt Wageningen UR momenteel zeer laag, maar dat het kan gebeuren, is niet uit te sluiten.
1Bron: Wageningen UR Dossier AVP