Japan doortastend met algen

Zeewier in Japanse keuken

Zeewier wordt al duizenden jaren als belangrijk ingrediënt gebruikt in de Japanse keuken, in soepen, salades en de bekende sushi’s. Tegenwoordig worden ook nieuwe toepassingen ontwikkeld, zoals zeewier-spaghetti en sea bacon. Zeewier wordt in Japan ook als bindmiddel en kleur- en zoetstof aangewend voor (non)-foodproducten. Na een raffinageproces ontstaat een papje of poedertje dat bruikbaar is voor productie, en dat kan worden verwerkt in tandpasta, kauwgom, soepen, sauzen, vla, bierschuim, plastic, medicijnen, ijs, chocolade- en koffiemelk, cosmetica, kunstmest en veevoer voor dieren.

Zeewier is business

Wereldwijd gaat in de zeewierbusiness jaarlijks ongeveer 6 miljard euro om. China is de grootste zeewierproducent, met 65% van de totale productie. Japan is de vijfde producent met ongeveer 470,000 ton in 2015. De meest eenvoudige vorm van zeewierteelt vindt plaats op zee. Als eilandgroep in de zee oogst Japan verschillende types zeewier, zoals Hijiki, Nori en Kombu die hangen aan rotsen in de zones van het midden en hoge getijde. Ongeveer 70% van deze ‘wilde’ zeewiervangst op zee wordt bij het meest noordelijke eiland Hokkaido gedaan.

Het gros (83%) van de Japanse zeewierproductie vindt echter op geavanceerde boerderijen in ondiepe wateren voor de kust plaats. Vooral op Kyushu (Saga, Fukuoka, Kumamoto) waar circa 60% van de zeewier wordt geproduceerd. Deze aquabedrijven werken met kiemalgen in netten. De teelt wordt aan het eind van de zomer opgestart. De Nori wordt geoogst van de herfst tot de lente.

Veel onderzoek naar toepassingen

De zeewierproductie kent een eeuwenlange traditie in Japan. Naar commerciële toepassingen van micro-algen wordt in Japan veel onderzoek gedaan. Het land zet in op de ontwikkeling van een eigen Microalgae Industrie om biobrandstof en vele andere biobased producten te produceren. Niet alleen met onderzoeksgelden en ruimhartige subsidies, maar ook door gezamenlijk op te trekken met grote ondernemers, kennisinstellingen en agri-startups. Om een paar namen te noemen: DENSO Corporation, Euglena Corporation, ISUZU Motors Corporation, Yanmar, Mitsubitsi Corp. en Nippon Airways. Premier Abe noemde Euglena zelfs zijn favoriete startup.

De Japanse regering is verder betrokken via de Universiteit of Tsukuba en de Japanese Association for Microalgae Fuels (JMAF). Een rapport van EU-Japan Center geeft een mooi overzicht van de algen-initiatieven in Japan en de kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven.

In de kinderschoenen

In Nederland wordt door onderzoeksinstellingen en bedrijven toenemend in de zeewier- en algenproductie geïnvesteerd. In 2014 is het zeewierplatform opgestart, waarin 50 bedrijven, kennisinstellingen en overheden samenwerken. Zo’n bedrijf is Hortimare dat gespecialiseerd is in de productie van het uitgangsmateriaal van wier. Wageningen UR heeft geïnvesteerd in het opzetten van een faciliteit voor onderzoek naar de teelt van zeewier in verschillende kweeksystemen.

Kansen voor Nederland

Nederland kan bij de ontwikkelingen in Japan aanhaken met onderzoeksprojecten en gerichte diensten en producten op het terrein van bio-energie, food en non-food toepassingen in de biobased economy. Te denken valt dan aan Wageningen UR, TNO, ECN, maar ook de bedrijven die participeren in het zeewierplatform en Algaeparc.

Ook zijn er kansen in Japan voor Nederlandse landbouwkennis en -ervaring die toepasbaar is bij de teelt en oogst van (macro-)algen. Nederland is bijvoorbeeld sterk in zeewieruitgangsmateriaal en de ontwikkeling van nieuw oogstmethoden. Ook bestaat in Nederland veel kennis over bio-raffinage en fractioneren in componenten met veel toegevoegde waarde. De heer Nobuo Kakizaki van ingenieursbedrijf JGC met specialisme op gebied van algen: “Voor Japanse bedrijven is de specifieke Nederlandse kennis van groot belang om kosten in dit deel van de keten verder te reduceren en de ontwikkeling van hoogwaardige eindproducten te versnellen.”

Brandstof uit algen

Er zijn mooie voorbeelden van concrete toepassingen. Recentelijk werd bekend dat Japans grootste luchtvaartmaatschappij ANA op brandstof uit algen gaat vliegen. Euglena bouwt hiervoor een demonstratiefabriek in Yokohama. ANA zal een mix van ongeveer 10% van de op algen gebaseerde biobrandstof inzetten. Het plan is om op commerciële schaal een fabriek te runnen in 2020.

Euglena produceert op algen gebaseerde voedingssupplementen op het eiland van Ishigaki in Japan. Het Japanse ministerie van Economische Zaken (METI) investeert sinds 2014 in de ontwikkeling van biofuels uit algen en cellulose-biomassa, via een NEDO programma.

Een ander voorbeeld toonden de Japanse winnaars van de Lexus Design Award  op de Milan Design Week met hun verpakkingsproducten uit algen die je gewoon op de composthoop kunt gooien.

Kansen voor Nederland

Nederland kan bij de ontwikkelingen in Japan aanhaken met onderzoeksprojecten en gerichte diensten en producten op het terrein van bio-energie, food en non-food toepassingen in de biobased economy. Te denken valt dan aan Wageningen UR, TNO, ECN, maar ook de bedrijven die onderdeel uitmaken van het zeewierplatform en Algaeparc.

Ook zijn er kansen in Japan voor Nederlandse landbouwkennis en -ervaring die toepasbaar is bij de teelt en oogst van (macro-)algen. De heer Nobuo Kakizaki van ingenieursbedrijf JGC met specialisme op gebied van algen licht toe: “Voor Japanse bedrijven is de specifieke Nederlandse kennis van groot belang om kosten in dit deel van de keten verder te reduceren en de ontwikkeling van hoogwaardige eindproducten te versnellen.” Landbouw en Innovatie volgen gezamenlijk de Biobased Economy ontwikkelingen in Japan.

Dit artikel is met dank aan Sr. Innovatieadviseur Rob Stroeks tot stand gekomen.
Voor meer informatie:
Evert Jan Krajenbrink, Landbouwraad Japan @ejkrajenbrink Email: TOK-LNV@minbuza.nl
Rob Stroeks Sr. Advisor Innovation Tokio
Email: rob@hollandinnovation.jp

Oktober 2017