Wageningen UR draagt bij aan oplossing klimaatprobleem

Wateraanvoer onzeker

In Colombia dreigt door de klimaatverandering een stabiele wateraanvoer in de knel te komen. De Colombiaanse koffieboeren met veelal kleine bedrijven (95% heeft maar zo’n 1,5 hectare koffie)  ondervonden de laatste jaren al de gevolgen daarvan. In 2010-2011 veroorzaakte het weerfenomeen La Niña zware regenbuien met 37% meer regenval dan gemiddeld. Hierdoor veranderden de vochtigheid, de hoeveelheid zonlicht en de temperatuur. Dat had gevolgen voor zowel de koffiebloei, ontwikkeling van de koffiebes als de groei van bomen. Het trieste resultaat voor de boeren was dat de productie met 12% daalde ten opzichte van het jaar daarvoor. En niet alleen dat: door de zware regenval ging zo’n 900.000 hectare productiegebieden verloren door aardverschuivingen en bodemerosie. Een jaar later werd la Niña opgevolgd door een sterke El Niño. Hierdoor werden dezelfde koffieboeren met lange droogteperiode geconfonteerd. Dat resulteerde in een 30 tot 40% kleinere oogst. Het boereninkomen daalde met zo’n 40%.

Teelt toekomstbestendig maken

Voor de koffieboeren waren dat signalen om zich ernstig af te vragen of de reguliere koffieteelt en verwerking toekomtbestendig is. De federatie van koffieboeren (FNC), Nestlé en Nespresso, Wageningen Universiteit, de Colombiaanse overheid en de Nederlandse uitvoeringsorganisatie RVO.nl startten in 2013 samenwerkingsverband Manos al Agua (handen aan het water). Doel van deze publiek-private samenwerking is niet alleen een duurzaam watergebruik in de koffiesector, maar ook verbetering van de sociale, economische en milieu-omstandigheden van de boeren in Colombia. Wageningen UR fungeert daarbij als de onderzoekspartner van het project. De universiteit bood toegang tot de meest geavanceerde kennis en technologie op het gebied van waterbeheer, klimaatslimme landbouw en particiaptiemethoden voor besluitvorming. Daarnaast hielpen de onderzoekers bij het utiwerken van projectwerkplannen, veldexperimenten en de overdracht van kennis.

Oplossingen: soms eenvoudig, andere complex

Een deel van de oplossing zit ‘m in kleine dingen. In plaats bij het ‘wassen’ van de koffiebessen de kraan voortdurend open te zetten, kun je ook een waterbassin vullen. Andere oplossingen zijn meer complex en vragen tijd, zoals productie en toepassing van compost, gewasrotatie, plaagbestrijding en herbebossing om landverschuivingen tegen te gaan.

Trainingen

Binnen het programma worden de gevonden oplossingen via een trainingsprogramma aan specialisten van de kennisinstituten overgebracht. Die trainen de expertteams, die de boeren trainen. De boeren dragen de kennis weer over aan hun partners en kinderen. Zo zijn in totaal 11.600 koffieboeren betrokken die 41.000 hectare in 25  stroomgebieden onder hun hoede hebben. “Het werken in dit publiek-private samenwerkingsverband heeft voor alle partners goed gewerkt”, blikt onderzoekster  Laura Miguel Ayala terug. “Door de goede organisatie van de koffieboeren was het mogelijk om heel veel families te bereiken.”

Bodemgezondheid in de knel

De gezondheid van de bodem staat onder druk. Onder invloed van het klimaat en menselijke activiteit wordt de bodem op steeds meer plekken bedreigd. Met onderzoekers van Wageningen UR als spil brengt een team van 27 verschillende organisaties uit Europa actuele bodembedreigingen in kaart. Ook proberen ze in het kader van dit Recare-project (www.recare-project.eu) innovatieve oplossingen te vinden om verdere achteruitgang van de bodem tegen te gaan.

Bodemerosie, verzouting, bodemverdichting, vervuiling en verwoestijning. Het zijn processen die in Europa zichtbaar zijn. Universele oplossingen bestaan niet en zullen afgestemd moeten worden op de lokale context. Zo kan klimaatverandering een rol spelen, maar ook sociaal-economische, politieke en andere factoren.

In het kader van het Recare-project zijn de afgelopen jaren in zeventien  onderzoeksgebieden verschillende vormen van bodembedreiging uiteengerafeld en mogelijke oplossingen onderzocht en gestest. Dat varieert van de zaai van gras als ondergewas bij de teelt van mais (Nederland) tot het gebruik van compost in de druiventeelt (Spanje).

“Het voorkomen van verlies van organische stof in de bodem heeft ook specifieke aandacht gekregen in het Recare-project, een probleem wat relevant kan zijn voor zowel minerale gronden als veengebieden, en waarbij klimaatverandering een belangrijke rol kan spelen”, zegt Coen Ritsema, projectleider van het Recare project.

Miljard mensen afhankelijk van water uit Himalaya

De klimaatverandering kan enorme effecten hebben op het leven van bewoners van het Himalaya-gebergte en de lagergelegen stroomgebieden. Wageningen UR brengt samen met onderzoekers uit Nepal, India en Pakistan in kaart wat de efecten van klimaatverandering zijn op de bevolking die in deze gebieden leven.

De regio Hindu Kush Himalayan strekt zich uit over acht landen van  Afghanistan in het westen tot Myanmar in het oosten. De regio levert water aan meer dan 1,3 miljard mensen stroomafwaarts en 210 miljoen bergwoners. Verandering van het klimaat kan daarom een enorme impact hebben op de bestaansmiddelen van deze, vaak arme, mensen.

In Hi-Aware (Himalayan Adaptation, Water en Resilence) probeert een consortium van vijf onderzoekscentra, waaronder Wageningen UR, handvaten te leveren om het leven van deze mensen meer klimaatbestendig te maken. “Wij willen de lokale gemeenschapen en overheden helpen het hoofd te bieden aan de verandering van beschikbaarheid van en de vraag naar water”, zegt Hester Biermans, die als coördintaor van het team van Wageninen UR bij dit project is betrokken. “Wij leveren kennis om water- en landbouwsectoren aan te passen. Daarnaast onderzoeken we hoe mensen en steden en op het platteland beter kunnen omgaan met de toenemende hittestress. Dat zijn de twee grootste risico’s waar de regio mee te maken krijgt.”