Voedselzekerheid Egypte onder hoge druk

Veel import van voedsel

Egypte importeert ruim 60% van zijn voedselbehoeften, zoals tarwe, soja en mais. Verwerkte producten worden relatief weinig ingevoerd. Egypte beschikt over een omvangrijke voedselverwerkingsindustrie die export-georiënteerd is.

Het land is de grootste graanimporteur van de wereld; jaarlijks bedraagt de import 11,5 miljoen ton. Het graan wordt hoofdzakelijk gebruikt voor de productie van brood, het basisvoedsel.

Hoewel er een grote productie van consumptieaardappelen is, wordt de aardappel niet als basisvoedsel gebruikt, maar als groente geconsumeerd. De soja en mais worden voornamelijk door de veevoederindustrie verwerkt.

Pluimvee en visteelt

Egypte heeft een aanzienlijke pluimveesector en is de 7e producent van gekweekte vis in de wereld. De eigen melkveehouderij is bescheiden in vergelijking met de consumptie van zuivelproducten. Slechts 15% van benodigde melk wordt lokaal geproduceerd.

Er gaat in Egypte veel landbouwproductie verloren voordat het de markt bereikt. Voorzichtige schattingen gaan uit van minimaal 50% verlies. Veel productiegebieden zijn ver van de markt verwijderd en daardoor afhankelijk van opkopers. Bij te weinig interesse van opkopers wordt het gewas niet geoogst. De tweede oorzaak is de slecht ontwikkelde post-harvest keten. De afwezigheid van een gekoelde keten is het grootste probleem.

Ontwikkeling keten

Vanuit voedselzekerheidsperspectief is met de ontwikkeling van de post-harvest keten veel winst te halen. De grote exportgerichte producenten hebben ieder voor zich de keten goed ingericht. De kleine producenten kunnen echter niet voldoen aan de kwaliteitseisen voor export, ze beschikken niet over koelfaciliteiten en gebruiken nog volop chemische bestrijdingsmiddelen. Hierdoor kunnen zij niet aanhaken bij de exportbedrijven en blijven daardoor op de lokale markt gericht.

Het merendeel van de boeren in de Nijlvallei en de Delta behoren tot de categorie kleine boeren met een gemiddeld areaal van 4.000 m2.

Bedreigingen voedselzekerheid

De voedselzekerheid in Egypte wordt bedreigd door drie factoren:

• de sterk groeiende bevolking
• waterschaarste
• klimaatverandering

De bevolkingsgroei bedraagt 2,6% per jaar. Rond 2050 leven in het land 200 miljoen mensen, een verdubbeling ten opzichte van nu. Gezien het feit dat Egypte praktisch volledig afhankelijk is van Nijlwater, zijn de demografische ontwikkelingen in het stroomgebied van de Nijl van groot belang.

Ook in de andere landen langs de Nijl is de bevolkingsomvang in 2050 verdubbeld. Dit betekent dat de beschikbare hoeveelheid Nijlwater voor Egypte fors afneemt. Dat heeft grote gevolgen voor de landbouw.

Gebruik drainagewater

Egypte kampt nu al met een tekort aan water. In de Delta wordt het drainagewater meerdere keren gebruikt als irrigatiewater voordat het definitief wordt geloosd en naar zee afgevoerd. Dit intensieve gebruik leidt tot zoutaccumulatie en verzilting van landbouwgrond met opbrengstderving tot gevolg.

De waterschaarste zal ernstiger worden als gevolg van de sterke bevolkingsgroei, maar ook door ontwikkelingen bovenstrooms van de Aswan-dam. Nieuwe stuwmeren en dammen in Ethiopië en Sudan geven de geïrrigeerde landbouw in die landen een impuls. Minder water is dan beschikbaar voor Egypte.

En daar komt de klimaatverandering nog bovenop. Dit leidt in Egypte tot hogere temperaturen in de zomer, grotere verdamping en kortere groeiseizoenen.

Mogelijke oplossingen

Gezien de grote naoogstverliezen kan op korte termijn het ontwikkelen van de post-harvest keten snelle resultaten opleveren. Dit vraagt om ketensamenwerking én om grote investeringen in de koelketen, inclusief transport, verwerking, opslag en distributie. Hier liggen grote mogelijkheden voor buitenlandse investeerders.

De Egyptische regering volgt vooralsnog een tweesporenbeleid: enerzijds wordt ingezet op een efficiënter watergebruik, anderzijds wordt op grote schaal nieuw land ontwikkeld in de woestijn.

De vergroting van de waterefficiëntie wordt voortvarend ter hand genomen. Om het gebruik van Nijlwater voor drinkwater terug te dringen, heeft de regering de prijs van drinkwater sterk verhoogd. Grote gebieden aan de noordkust moeten binnen enkele jaren volledig overschakelen op de ontzilting van zeewater.

Maatregelen voor de landbouw

Voor de landbouwsector bestaat er een heel palet aan maatregelen. Zo worden beperkingen opgelegd aan de teelt van gewassen die veel water gebruiken, zoals rijst en bananen. Met hulp van internationale leningen wordt op grote schaal de open-veld irrigatie vervangen door druppelirrigatie. In de Nijl-vallei wordt ingezet op het gebruik van grondwater.

De regering zet ook in op de ontwikkeling van grootschalige bedekte teelt en is hard op weg om de beoogde 40.000 hectare te realiseren. De waterbesparing die de bedekte teelt oplevert, is van cruciaal belang voor het veiligstellen van de voedselzekerheid.

In de landreclamatie wordt in de eerste fase 600.000 hectare uitgegeven. Een Nederlands consortium ondersteunt de Land Reclamation Office met het ontwikkelen van een model voor de inrichting van deze nieuwe gebieden. In de betrokken gebieden is de enige optie voor de energievoorziening het genereren van energie uit wind en zon. Klimaatslimme landbouw is de enige oplossing om te komen tot een duurzaam landbouwsysteem in de woestijn.

Joost Geijer
Landbouwteam Egypte
Twitter: @NLagriEgypt

November 2018