Vraaggestuurde duurzame visketen in Kenia
Onder de naam ’FoodTechAfrica’ is sinds 2013 een consortium van 13 Nederlandse en Keniaanse bedrijven en kennisinstellingen, met steun van de Nederlandse overheid, actief aan het investeren in Oost-Afrika. Doel van het consortium is om een periode van vijf jaar de lokale agrosector te versterken en te zorgen voor een toename van duurzaam geproduceerde en gezonde kweekvis.
Door de sterk groeiende bevolking, urbanisatie, toegenomen welvaart en veranderende eetpatronen neemt de vraag naar proteïnerijk, veilig en duurzaam geproduceerd voedsel in Oost-Afrika snel toe. Deze factoren vergroten de druk op de beschikbare ruimte en grondstoffen. Kweekvis is een duurzame vorm van dierlijke eiwitten, wat betreft voederconversie, watergebruik en uitstoot van broeikasgassen en uitermate geschikt voor de Oost-Afrikaanse markt.
In de huidige situatie kan onvoldoende aan de snel toenemende lokale vraag worden voldaan, onder andere door het ontbreken van een geïntegreerde keten, beperkte aanwezigheid van lokaal geproduceerde pootvis (als uitgangsmateriaal) en visvoeder van hoge kwaliteit, gebrek aan kennis (management, productieprocessen, dierenwelzijn, diergezondheid) en hoge mate van onzekerheid en transactiekosten (corruptie, machtsmisbruik, bureaucratie, importheffingen).
Geschiedenis
Het FoodTechAfrica-project vindt zijn oorsprong in 2011. Een Nederlands consortium heeft in dat jaar een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse ambassade in Nairobi naar de mogelijkheden van aquacultuur in Kenia.
De belangrijkste bevindingen waren:
- er is een potentiële markt in Kenia, maar om deze te ontwikkelen is een gestructureerde ketenaanpak nodig (zogezegd, van eitje tot bord);
- door uitsluitend op de primaire productie te focussen, onstaat het het gevaar om op termijn tegen het feit aan te lopen, dat vraag en aanbod niet op elkaar zijn afgestemd. Een dergelijke situatie is eerder in Nederland ontstaan.
De belangrijkste elementen, die gemist werden in de aquacultuurketen in Oost Afrika waren:
- goed lokaal voer;
- een beter visproductiesysteem;
- de ketenaanpak.
Om tot een ketenaanpak te komen, is een consortium opgezet onder programmamanagement van Larive International. De kern bestaat uit partners rond de realisatie van lokale voerproductie en overige partners uit de hele keten. Dit project is tot stand gekomen onder de FDOV-regeling.
Lokaal geproduceerd visvoer van hoge kwaliteit
Voerpartners Nutreco (Skretting) en Unga hebben in maart jl. de eerste geëxtrudeerde visvoerlijn geopend in Nairobi met een capaciteit van 5.000 ton per jaar op basis van receptuur en technologie van Nutreco. Hiermee is dezelfde kwaliteit gegarandeerd als Nutreco in andere delen van de wereld voor Tilapia levert.
Een beter visproductiesysteem
Fishion is, samen met Holland Aqua en Viqon, deze uitdaging aangegaan. Er is een recirculatiesysteem ontwikkeld, welke;
- het kweekwater continu zuivert, waardoor het een aantal malen hergebruikt kan worden;
- de temperatuur van het kweekwater verhoogt tot een voor de Tilapia optimale temperatuur;
- voldoende zuurstof in het water brengt om de vis met een goede voederconversie te laten groeien.
De eerste pilot is in 2015 getest in Kenia bij partner Kamuthanga en liet een verhoging van de productie zien ten opzichte van vijvers van een factor 50 tot 100. Boven verwachting goed dus!
Op basis hiervan is begonnen met de reconstructie van de bestaande farm. Inmiddels produceert de farm ongeveer 100 ton Tilapia op jaarbasis en is daarmee een van de grootste van Kenia. Naast 100 ton consumptievis produceert de kwekerij ook larven en pootvis, als uitgangsmateriaal voor andere kwekers. Capaciteit 1-2 miljoen stuks per jaar, voldoende voor 500 – 1000 ton productie.
Daarnaast was er nog een bijkomend positief effect: het water dat vrijkomt uit de kwekerij is rijk aan meststoffen en wordt gebruikt voor irrigatie van de ook op de farm aanwezige groenteteelt. Hierdoor hoeft minder of geen kunstmest te worden gebruikt en zijn de gewassen zijn productiever.
Ketenaanpak
De broers Ndetto zijn eigenaar van Kamuthanga farm. Tony Ndetto heeft een marketing achtergrond in food en is daarmee een ideale partner voor Fishion. Best Fresh Fish Ltd farm, is de jointventure, van waaruit de verwerking en marketing van de vis wordt opgezet. Waar in eerste instantie verwacht werd dat de vis in Nairobi verkocht zou moeten worden, bleek de eerste 100 ton volledig verkocht te kunnen worden in de dichtstbijzijnde stad Machakos. Wel bleek er vraag te zijn naar verschillende maten vis (100-800 gram) en wilde men naast verse vis ook graag gefrituurde vis, voor het gemak. Binnen een jaar kon er een markt worden opgebouwd in een stad waar voordien bijna geen vis werd gegeten.
Met het broedhuis, de pre-growout, de growout en de pilotverwerking is aangetoond, dat er een rendabele visketen te bouwen is.
Op eigen benen
In deze eerste fase zijn en worden ook de lokale partners opgeleid onder het ‘train de trainer’-programma. Tevens is een lokale installatieploeg opgeleid, die nu zelfstandig kwekerijen kan bouwen met slechts beperkte hulp van Nederlandse zijde. Verder is een softwareprogramma ontwikkeld en geïmplementeerd, waarin de dagelijkse gang van zaken op de kwekerij en verwerking worden gemonitord. Hierdoor kan de kwekerij online op dagelijkse basis vanuit Nederland gevolgd en geadviseerd worden, waar nodig.
Vervolg
De komende jaren wordt door FoodTechAfrica ingezet op de opschaling van de keten. Binnen twee jaar is het doel om de afzet capaciteit vergroten naar 1.000 ton. Daarnaast worden er nu plannen gemaakt voor de opzet van de verwerking van vis, op basis van de marktvraag naar Tilapia en Meerval. Om te zorgen, dat deze kwekerijen uiteindelijk kunnen terugvallen op vakbekwame medewerkers, wordt op dit moment gewerkt aan een opleidingscentrum.
In Kenia blijkt een door ondernemers gedreven aanpak, met partners uit beide landen en een vraaggestuurde ketenbenadering een succesformule.
FoodTechAfrica heft een korte documentaire uitgebracht om het programma van sprekende verhalen te voorzien.
Landbouwteam Kenia
Juni 2017