Nieuwe landbouw in Egyptische woestijn

Minder water voor irrigatie

Verbetering van deze processen is veel effectiever dan verhoging van de productie. Dat is niet de enige uitdaging voor de Egyptische landbouwsector. De landbouwproductie is volledig afhankelijk van irrigatie, vooral met Nijlwater en in beperkte mate met grondwater. De traditionele landbouw in de Nijldelta en –vallei staat onder druk door versnippering van het grondgebruik en de afnemende beschikbaarheid van kwalitatief goed irrigatiewater.

Ontwikkelingen bovenstrooms van de Nijl, zoals de aanleg van de nieuwe stuwdam in Ethiopië en de intensivering van de landbouw in Soedan, zal de hoeveelheid beschikbaar irrigatiewater negatief beïnvloeden. Voorts neemt de Egyptische bevolking met 2,7% per jaar toe. In de komende 20 jaar zal de bevolking met ruim 50 miljoen toenemen tot circa 150 miljoen.

Agrologistiek Forum

In november 2014 is het Agrologistiek Forum opgericht in aanwezigheid van minister van landbouw Adel El-Beltagy en presidentieel economisch adviseur Abla Abdel Latif. In dit Forum, dat jaarlijks wordt georganiseerd, worden alle nieuwe ontwikkelingen en resultaten van de programmatische aanpak op de deelgebieden coöperaties, metropolitane landbouw, aquacultuur en logistiek met de stakeholders van de betrokken sectoren besproken. De Nederlandse input wordt verzorgd door de WUR, de private sector en consultants.

Voedselzekerheid in gevaar

Tegen deze achtergrond van stagnerende productie van de traditionele landbouw, de demografische ontwikkeling, de afnemende beschikbaarheid van irrigatiewater, de verslechterende kwaliteit van het water en de hoge verliezen in het post-harvest traject, moet Egypte alle zeilen bijzetten om het huidige niveau van voedselzekerheid te kunnen garanderen. Egypte is zich hiervan bewust. Het land zet in op landreclamatie, waterbesparing (more crop per drop) en ontwikkeling van bedekte teelt.

Gebrek aan alternatieve werkgelegenheid

Voor meer voedselzekerheid lijkt de meest voor de hand liggende oplossing de modernisering van de traditionele landbouw te zijn. Echter, het model zoals dat in de moderne economieën is ontwikkeld, lijkt in Egypte voorlopig niet van toepassing. In Europa heeft de industrialisatie een groot deel van de arbeid uit de landbouw getrokken die daardoor gedwongen werd om te mechaniseren en efficiënter te werken.

De Egyptische landbouw gaat gebukt onder een versnippering van het grondgebruik en een aanzienlijk arbeidsoverschot. Door gebrek aan alternatieve werkgelegenheid vindt de modernisering van de landbouwsector voorlopig niet plaats. Dit is dan ook de reden dat Egypte voor de vergroting van de voedselproductie vooral naar oplossingen buiten de traditionele landbouw heeft gezocht: landreclamatie van woestijngebieden en grootschalige introductie van bedekte teelt.

Landreclamatie in de woestijn

Sinds de jaren ‘80 zijn in de woestijn, op de flanken van de Delta, grote arealen uitgegeven aan de private sector, die daar vervolgens moderne landbouw op bedrijft. Ook hebben deze bedrijven de post-harvest processen goed georganiseerd. De bedrijfsgrootte varieert van 800 tot 6.000 hectare. De productie van deze bedrijven wordt voor 95% geëxporteerd naar de Europese markt.

Recent heeft de regering een nieuwe ronde van landreclamatie aangekondigd, waarbij het gaat om 600.000 hectare in de eerste fase. De totale landreclamatie zal bijna 2 miljoen hectare omvatten. Dit nieuwe megaproject is in uitvoering en wordt voornamelijk gebaseerd op onttrekking van grondwater.

Nederland heeft vanouds een goede reputatie op het gebied van landaanwinning en cultuurtechniek. Vanaf het begin is Nederland gevraagd mee te denken met de landreclamatie. De presidentiële adviseur van de Egyptische president heeft in december 2015 een bezoek gebracht aan Nederland om zich te oriënteren op de institutionele aspecten van zo’n grote ingreep. Zij heeft onder meer gesproken met de Deltacommissaris. In maart 2016 hebben de WUR, RABO en Euroconsult een missie uitgevoerd. Het ging daarbij vooral om de ontwikkeling van nieuwe agrarische nederzettingen.

Efficiënt watergebruik

Egypte is zich ervan bewust dat efficiënt watergebruik noodzakelijk is, zowel in de landbouw als in de rest van de samenleving. Het gemiddeld watergebruik per hoofd van de bevolking bedraagt circa 300 liter per dag.

De watervoorziening van de noordkust schakelt in de komende jaren over op ontzilting van zeewater. De pijpleidingen die nu nog Nijlwater ten zuiden van Cairo naar het noorden brengen, verliezen meer dan 50% van het water onderweg. De overgang naar ontzilting en het principe ‘de gebruiker betaalt’, betekenen een ommekeer in het bestaande beleid. De stedelijke infrastructuur zelf is oud en gebrekkig. Het is waarschijnlijk financieel ondoenlijk om hier grootscheepse verbeteringen in aan te brengen. De 300 liter per hoofd per dag komt zeker voor de helft op conto van lekkages.

Bedekte teelt

In de traditionele landbouw wordt sterk ingezet op de introductie van waterbesparende irrigatiemethoden zoals druppelirrigatie. Met hulp van de Wereld Bank wordt inmiddels een groot areaal zo van water voorzien.

Nederland gidsland

Nederland is op het gebied van landbouw het belangrijkste gidsland voor Egypte. De relaties tussen beide landen gaan ver terug en zijn bestendig. Recent heeft de Egyptische minister van landbouw een driedaags bezoek aan Nederland gebracht. Dit bezoek was in het kader van een nieuw Egyptisch initiatief om de voedselzekerheid in de toekomst veilig te stellen.

De dreigende waterschaarste in het land heeft de regering doen besluiten sterk in te zetten op bedekte teelt. Gezien de reputatie van de Nederlandse tuinbouwsector heeft Egypte aan Nederland het verzoek gericht hen bij het ontwikkelen van 40.000 hectare bedekte teelt te ondersteunen. Een missie ter voorbereiding van een haalbaarheidsstudie is in voorbereiding. Deze studie wordt uitgevoerd door de WUR en RABO.

Landbouwraad Egypte

Oktober 2016