Bloemenkwekers in Kenia steeds duurzamer

In de jaren negentig begon de Keniaanse overheid met de eerste geothermische testen rondom Naivasha. Op dat moment verbouwde bloemenkweker Oserian volledig in de grond. Doordat de kwekerij vrij groot was, en er veel pompen nodig waren, stond Oserian bekend als de een van de grootste stroomverbruikers van Kenia. Met steun van de nationale overheid investeerde Oserian in een installatie (Well-heat system) waarmee hij stroom wint uit geothermische bronnen. Met de stroom verwarmt hij dagelijks zo’n 7 miljoen liter water tot 95 graden. Het warme water verwarmt ’s nachts de kassen als het koeler is in Naivasha. Het water wordt constant hergebruikt.

Hydroponics

Florensis, een vermeerderingsbedrijf in de regio, maakt gebruik van een nabijgelegen verwerker, dat het organische afval van het bedrijf gebruikt voor het opwekken van energie en vervolgens verwerkt tot compost. Florensis teelt bloemen op hydroponics en maakt daardoor zelf geen gebruik van de compost. Het bedrijf onderzoekt ook de mogelijkheden van zonne-energie. Interessant is dat er bij iedere beslissing wordt nagedacht over duurzaamheid. De exacte locatie waar de panelen worden geplaatst, is nog onzeker. Er zijn twee locaties mogelijk. Op de ene locatie kunnen de panelen naast het opwekken van energie, bijdragen aan het verlagen van de kosten voor airconditioning. Op de andere locatie zorgen de panelen ervoor dat het onderliggende regenwaterbassin langer meegaat.

Oserian streeft er ook naar om binnen afzienbare tijd klimaatneutraal te zijn. Inmiddels is 50% van het wagenpark vervangen door (tweedehands) elektrische wagens. De installatie van een nieuwe CO₂-pomp heeft geleid tot een forse afname in het brandstofverbruik. Dankzij slimme innovaties kan er zelfs nog verder worden bespaard. Zo heeft de samenwerking tussen Florensis en Philips ervoor gezorgd dat het energieverbruik van de kassen met 93% is afgenomen door de installatie van 11-Watt GreenPower LED flowering lampen ter vervanging van verouderde 150-Watt incandescent lampen.

Minder chemicaliën

Neil Hellings, de manager van Oserian, en Eddy Verbeek,  manager van Florensis, willen beiden hun bedrijf managen volgens het 3R-systeem (Reduce – Reuse – Recycle). Bloemenkwekerijen in Kenia hebben te maken met veel  ongedierte en ziektes, onder andere door het ontbreken van koude periodes die het broedseizoen van insecten kunnen doorbreken. Toch hebben beiden de ambitie om zonder chemicaliën te telen.

Om dit doel te bereiken, werkt Florensis nauw samen met het Nederlandse bedrijf Koppert om Integrated Pest Management te implementeren. Het compleet vervangen van chemicaliën door biologische gewasbescherming zal in de nabije toekomst nog niet mogelijk zijn. Maar door insecten te introduceren in de kassen, als natuurlijke vijanden van vliegen, motten en spinnen, wordt hiermee wel een begin gemaakt.

Ook wordt er veel gewerkt met aaltjes, virussen, schimmels en bacteriën om zo succesvol plagen te voorkomen. Oserian werkt samen met een gespecialiseerd team uit Zwitserland en Zuid-Afrika om door middel van biologische gewasbescherming zo min mogelijk chemicaliën te gebruiken. Deze methode heeft veel overeenkomsten met de aanpak bij Florensis.

Bijenkorven

Om te laten zien dat de chemische gewasbescherming die wordt gebruikt op de kwekerij van Florensis niet schadelijk is voor het milieu zijn er twintig bijenkorven geplaats rondom de boerderij. De bijen hebben inmiddels al zeshonderd kilo honing geproduceerd, een mooie extra inkomstenpost.

Oserian gelooft ook in het gebruik van bijen. De honing wordt op de commerciële markt verkocht en de bijen dienen ook als natuurlijke vijanden van lokale insecten.

Minder water

Voor een groot deel staan de bloemen die gekweekt worden op de boerderij van Oserian in hydroponics: plastic zakken gevuld met vulkanische puimsteen, verzameld op het eigen land. Dit systeem is als duurzaam erkend door het WRWA omdat het waterverbruik met 40% afneemt. Water voor het irrigeren van de gewassen kwam voorheen vooral uit het nabijgelegen meer. Op het moment bestaat het grootste deel van het gebruikte water uit opgevangen regenwater. Het water wordt opgeslagen en daarna gereinigd met geothermische warmte en ultraviolet licht. Het water kan voor een lange periode worden hergebruikt. Als het water niet meer geschikt is voor bijvoorbeeld rozen, kan het nog wel voor verschillende andere gewassen worden ingezet.

Waterzuivering

Onlangs heeft Florensis een installatie gebouwd voor de reiniging van het drinkwater dat uit putten komt. Het gezuiverde water wordt verdeeld onder de werknemers en het restwater gaat naar visvijvers met meervallen. Nadat het water door de visvijvers is gegaan, komt het uit in een kunstmatig moeras waar het op natuurlijke wijze wordt gezuiverd. Het water wordt vervolgens gebruikt voor het irrigeren van de bananen- en suikerrietplantage van de medewerkers. Hierna wordt het water teruggeleid naar de natuur.

Verwerken van plastic

Als er eenmaal circulair wordt gedacht in een bedrijf is dat vaak terug te zien in ieder aspect van bedrijfsvoering, zo ook in het verwerken van plastic. Na ongeveer tien jaar kan het plastic dat wordt gebruikt in hydroponics worden beschouwd als afval. Bij deze bedrijven is dat niet het geval. Deze reststroom wordt gerecycled in een speciale unit. In de unit worden de plastic zakken, kassen materiaal en andere plastic reststromen omgezet in palen die worden gebruikt op en rondom de boerderij. In de toekomst hoopt Oserian het puimsteen uit de zakken te recyclen. Op dit moment doet het bedrijf onderzoek naar het omzetten van de puimsteen in bouwmaterialen zoals bakstenen.

Duurzame verpakkingen

Volgens Neil Hellings van Oserian zijn de meeste consumenten zich niet bewust van de moeite die veel boeren doen om het milieu te ontlasten. “De consument ziet alleen het eindproduct en natuurlijk de verpakking, zoals de hoezen waarin de bloemen vervoerd worden. We zijn daarom begonnen met een onderzoek naar biologisch afbreekbare hoezen. Helaas hebben we daar nog geen goede oplossing voor gevonden.”

Lichte dozen

Ook Eddy Verbeek ziet het voordeel van duurzame verpakkingen. Helaas zijn beiden nog niet verder gekomen in hun zoektocht naar een goede oplossing.  Hun aandacht is nu verschoven naar de ontwikkeling van duurzame lichte dozen voor het vervoer van de planten.  De ontwikkeling van sterkere dozen zal bijdragen aan een lager percentage beschadigde bloemen. Bovendien passen in deze dozen 15% meer bloemen.

Florensis onderzoekt de mogelijkheid van dozen van sterk isolerend karton, zonder toevoegingen. Al het plastic zoals tape en de nietjes zijn vervangen. De lichte dozen van Oserian zijn gemaakt van gerecycled karton met plastic klippen, gemaakt van gerecyclede afvalstromen van de boerderij die die dozen verstevigen.

Schapen

Nadat beide bedrijven zich bewust werden van de enorme potentie van schapen, zijn er al vele BBQ’s gehouden voor het personeel. Schapen houden het gras namelijk kort waardoor broedplaatsen van insecten verdwijnen. Na een werkzaam leven dragen de schapen ook nog eens bij aan de saamhorigheid onder het personeel bij de barbecue.

Ook andere dieren op de kwekerij worden ingezet. Op dit moment is Oserian bezig met het investeren in een rundveestal met (beperkte) weidegang. De dieren dragen bij aan het verminderen van de organische reststromen. En de mest kan worden gebruikt voor de kweek van insecten en wormen.  Plan is de wormen in te zetten voor de verbetering van de bodemstructuur.  

De twee bedrijven tonen aan dat in de Keniaanse agrarische sector stappen worden gezet in de richting van een circulaire landbouw.  De innovaties die naar voren komen in dit artikel laten zien dat er oneindig veel kansen voor het (Nederlandse) bedrijfsleven zijn, van zonnepanelen tot biologische gewasbescherming Kenia is er klaar voor. Circulair ondernemen biedt simpelweg veel kansen.

Er zijn ongetwijfeld andere voorbeelden van succesvolle innovaties die de circulaire economie stimuleren. We moedigen bedrijven aan om hun oplossingen met ons te delen, zodat we ook uw innovaties op de website kunnen plaatsen ter inspiratie.

Zou u graag het verhaal van uw bedrijf delen? Stuur dan een mail naar Nai-lnv@minbuza.nl

Landbouwteam Kenia (Robin Bongers, stagiaire Landbouw)
Juni 2018