Belgische aardappelsector breekt meerdere records

De aardappel is van groot belang voor de Belgische consument en de Belgische agro-voedingssector. Belgische landbouwers produceren op jaarbasis meer dan 4,5 miljoen ton aardappelen op 95.000 hectare, resulterend in een gemiddelde opbrengst van 40 tot 55 ton per hectare. Meer dan 97% van deze oogst wordt tot frites en chips verwerkt, waarvan 80% vervolgens wordt geëxporteerd naar andere landen.  Dit maakt België ’s werelds grootste exporteur van diepvriesfrites. 

Record aardappelvoorraad

Net als elders in Noordwest-Europa, was er in 2017 sprake van een aardappeloverschot in België. De Belgische aardappelvoorraad bedroeg begin november 2017 een recordaantal van 3,78 miljoen ton; dit is 1 miljoen ton meer dan een jaar eerder.

De groei van de aardappelvoorraad is het gevolg van een uitbreiding van het areaal en hoge  opbrengsten per ha. Dit overschot leidde tot lagere prijzen. De lage prijzen in de aardappelteelt zullen weinig boeren tot tevredenheid strekken, maar de aardappelverwerkers doen het de afgelopen jaren helemaal niet slecht.

Aardappelverwerking

Ondanks het aardappeloverschot, blijft het vertrouwen in de Belgische aardappelverwerkende industrie groot. De aardappelverwerkende industrie heeft een aandeel van 97% van de totale aardappeloogst in België. De kwaliteit en sortering van de aardappelen in België leent zich goed voor fritesverwerking; voor de rassen Fontane en Bintjes geldt dat de bakkwaliteit als uitstekend wordt aangemerkt. De totale sector noteerde in 2016 een omzet van €1,55 miljard en biedt inmiddels werkgelegenheid aan ruim 4.000 werknemers.

Ovenfrites

Het vertrouwen in de verwerkte aardappelspecialiteiten is groot en blijft naar verwachting groeien, vanwege de stijgende middenklasse en de groeiende populariteit van gebruiksgemakkelijke (convenience) producten. Dit verklaart waarom voornamelijk de groei van ovenfrites in de lift zit. De retailwaarde van ovenfrites bereikte in 2017 een aandeel van 10% van de verkoop van bevroren aardappelfrites in België. Andere specialiteiten met betrekking tot bevroren aardappelen, zoals rosti, hebben het in 2017 ook zeer goed gedaan. Doordat de vraag naar ovenfrites is gestegen, is de retailwaarde voor diepvriesaardappelen in het algemeen met 2% gestegen in 2017.

James Bint

Diepvriesspecialiteiten als puree, frites en kroketten vallen buiten de landsgrenzen ook erg in de smaak. Van het totale volume verwerkte aardappelen wordt 80% geëxporteerd, waarvan een steeds groter deel buiten Europa. De Belgische aardappelproducten zijn authentiek en kunnen van daaruit een sterk imago uitbouwen in het buitenland. België heeft zelfs een ambassadeur van de Belgische frites, de figuur James Bint, om de authentieke Belgische frites te promoten in het buitenland. Dit maakt dat België de grootste exporteur is van diepvriesfrites in de hele wereld.

Export naar 150 landen

Momenteel voert België diepvriesfrites uit naar meer dan 150 landen.  In Japan zijn de frites bijvoorbeeld erg populair, terwijl kroketten het erg goed doen in India en China. Andere grote afzetmarkten zijn het Midden-Oosten en Brazilië. In Europa zijn Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk de belangrijkste markten.

Tussen België en Nederland bestaat er heel wat wisselwerking, ook wat verwerkingsbedrijven betreft. In 2016 exporteerde België 585,7 miljoen consumptieaardappelen en 375,7 miljoen aardappelbereidingen naar Nederland, terwijl het 351,4 miljoen consumptieaardappelen en 169,1 miljoen aardappelbereidingen importeerde vanuit Nederland.

Groeiende investeringen

Illustratief voor het verwachte toekomstperspectief is het investeringsniveau van Belgische fabrikanten binnen de sector. In 2016 kwam dat uit op €310 miljoen ofwel 85% meer dan 2015.  Nog begin 2017 maakte de grote fritesverwerker McCain bijvoorbeeld zijn plannen bekend om de aanwezigheid in België te versterken, door in de volgende vijf jaar €175 miljoen te investeren met de opening van een vierde productielijn in 2018, met het oog op steeds meer toenemende export van frites vanuit Noordwest-Europa naar de rest van de wereld. Agristo, producent van diepgevroren aardappelproducten, heeft in 2017 maar liefst €150 miljoen geïnvesteerd in een gloednieuwe productiesite in Wielsbeke. In 2018 moet er in Wielsbeke nog een tweede fabriek bij komen. Hamburgerketen McDonald’s wil bovendien in Frankrijk Franse frites serveren, waardoor elders ook ruimte ontstaat voor export.

Toenemende concurrentie

Bedreigingen voor de Belgische aardappelsector komen vooral van buitenaf, gezien het feit dat het grootste aandeel van de totale productie is bestemd voor export. Er is een sterke toename van de aardappelproductie en -verwerking in de hele wereld, waardoor de concurrentie zal toenemen op termijn.

Bovendien is Brexit ook een externe bedreiging. Het Verenigd Koninkrijk is een netto-invoerder van aardappelproducten en voor België zelfs de derde grootste afnemer. Zonder akkoord doemt het gevaar van WTO-invoertarieven en is het waarschijnlijk dat België uit de markt geconcurreerd wordt.

Innovatie

De populariteit van verwerkte aardappelproducten speelt een belangrijke rol in de Belgische aardappelsector. De Belgische aardappelteelt bevindt zich in het centrum van een ideaal teeltgebied voor aardappelen en kan genieten van een uitstekend logistiek apparaat, maar om blijvend te concurreren met de wereldwijde aardappelproductie, zal België volop de kaart van innovatie moeten trekken. De aardappelsector heeft niet het imago van zeer innovatief te zijn, maar het is desondanks een sector die veel mogelijkheden biedt voor innovatie, op het gebied van een betere kwaliteit, commercieel voordeel, rendement, hogere opbrengst, respect voor milieu en duurzaamheid. Er lopen heel wat projecten om innovatie te bewerkstelligen en de overheid stimuleert ook hierin.

Precisielandbouw

Aardappelen zouden bijvoorbeeld nog efficiënter geteeld kunnen worden door de toepassing van precisielandbouw. Via een bodemscan, uitgevoerd door de universiteit van Gent (UGent) en Bayer, wordt bodemvariatie in kaart gebracht, zodat een landbouwer kan inzetten op een plaatsspecifieke aanpassing van landbouwactiviteiten. Een continue terugkoppeling met de bodemdata kan de teelt optimaliseren of de meest optimale balans tussen input en opbrengst bewerkstelligen.

Daarnaast werd door de Federale Overheidsdienst (FOD) van Volksgezondheid en het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) ingezet op diverse projecten om schadelijke organismen voor de aardappelteelt te voorkomen en te bestrijden. Intussen wordt intensief verder gewerkt aan projecten als Bintje Plus en Reskia, die een reductie van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen als doel hebben.

Een ander innovatief voorbeeld is WatchITgrow: een webtool waarmee aardappeltelers via satellietbeelden de gegevens van hun percelen kunnen combineren met data m.b.t. zonlicht, temperatuur en vochtigheid om de aardappelproductie op een duurzame wijze te verhogen.

Landbouwteam België
Maart 2018