Landbouw en biodiversiteit in Zuid-Afrika ernstig bedreigd
Zuidelijk Afrika staat voor een enorme uitdaging als het gaat om klimaatverandering. In deze regio stijgt de temperatuur komende decennia met 4 graden, wereldwijd gaat het naar verwachting om 2°C. Dat heeft negatieve gevolgen voor de regenval en het daarmee samenhangende waterpeil. Bij het landbouwteam op de Nederlandse ambassade in Pretoria heeft de ontwikkeling van een toekomstbestendig voedselsysteem hoge prioriteit.
De toenemende droogte heeft grote impact op de landbouw en de biodiversiteit in Zuid-Afrika, beide zijn belangrijke thema's voor Nederland. Zo wordt 44% van de citrus en ongeveer 60% van het overige fruit vanuit Zuid-Afrika naar Nederland geëxporteerd.
Unieke biodiversiteit
Zuid-Afrika heeft daarnaast een unieke biodiversiteit. met vegetaties zoals het soortenrijke fynbos en planten zoals de King Protea. Alleen Australië heeft meer endemische plantensoorten.
Klimaatverandering is niet prioriteit nummer 1 voor veel Zuid-Afrikanen. Begrijpelijk als je je bedenkt dat 55% van de bevolking in armoede leeft en zich het meest druk maakt over hoe ze aan hun volgende maaltijd komen. Helaas is dit wel de groep die het hardst wordt geraakt door klimaatverandering.
Hogere temperaturen, minder regen
In de noordelijke provincies Limpopo en Mpumalanga, samen met provincie West Kaap de belangrijkste landbouwprovincies, zien we dat de landbouw flink te lijden heeft onder ‘heat stress days’, dagen waarbij de temperatuur boven de 35°C uitkomt. Het aantal ‘heat stress days’ stijgt enorm tot 2100 als er geen mitigerende maatregelen worden genomen.
De landbouwketen in Zuid-Afrika draagt voor 12% bij aan het BBP en is goed voor meer dan 800.000 banen. Citrus, tafeldruiven, appels en wijn zijn de belangrijkste agrarische exportproducten.
Invloed op voedselproductie
De afnemende regenval en toenemende droogte zorgen voor een afname van de landbouwproductie. Andere gevolgen van klimaatverandering zoals overstromingen en stormen hebben ook gevolgen voor de landbouw en biodiversiteit. Gangbare gewassen zoals mais, sorghum en graan gedijen niet meer of minder goed zonder aanvullende maatregelen. Vegetatiezones gaan verschuiven of helemaal verdwijnen. Denk bij dit laatste bijvoorbeeld aan het verdwijnen van fynbos, grasland of de ‘bush’. Daar komt woestijn voor in de plaats.
Biodiversiteit neemt af
Zuid-Afrika heeft een enorme biodiversiteit. Helaas neemt deze af. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de uitbreiding van de landbouw en van legale en illegale stedelijke uitbreidingen in kwetsbaar gebied. Daarnaast hebben mijnbouw, commerciële bosbouw en invasieve plantensoorten een negatieve impact op de biodiversiteit. Landbouw is de dominante reden dat habitatverlies plaatsheeft in alle biotopen in Zuid-Afrika. Klimaatverandering versterkt dit verlies en maakt ecosystemen nog kwetsbaarder.
Ecotoerisme
Bescherming van de biodiversiteit is belangrijk voor het ecotoerisme, maar dat wordt onderschat in Zuid-Afrika. Werkgelegenheid en voedselproductie hebben meer prioriteit. Werkgelegenheid is een belangrijk thema in Zuid-Afrika met een werkloosheidspercentage van bijna 40%. Er zijn organisaties actief zoals het South African National Biodiversity Institute die de verschillende ecosystemen in Zuid-Afrika in kaart brengen, monitoren en classificeren.
Herstel ecosystemen
Het landbouwteam in Pretoria focust zich, naast handelsbevordering, op ondersteuning van de bescherming van natuurgebieden, herstel van ecosystemen en regeneratieve landbouw. Dit doen we middels een gebiedsgerichte aanpak zodat we inzicht krijgen in het hele voedselsysteem. Bij deze integrale aanpak betrekken we Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen en lokale Zuid-Afrikaanse organisaties.
Het Nederlandse landbouwteam in Zuid-Afrika is betrokken bij drie grote projecten die zich focussen op de nexus water, voedsel en biodiversiteit. We willen dit bewerkstellingen door lokaal impact te maken met Nederlandse investeringen, kennis en kunde.
Project: Kruger to Canyon
In 2022 hebben we een studie laten uitvoeren in het gebied Kruger to Canyon en daarbinnen in het stroomgebied van de rivier Letaba. De focus hierbij lag op de impact van klimaatverandering op dit gebied en hoe Nederland een bijdrage kan leveren aan betere watervoorzieningen, duurzame landbouw en het versterken van de biodiversiteit.
Als er geen actie wordt ondernomen, krijgt de landbouw in dit gebied binnen afzienbare tijd met een watertekort te maken. Dat tast ook het ecosysteem aan. In april 2022 is een innovatie- en landbouwmissie naar het gebied afgereisd om te kijken hoe Nederlandse partijen kunnen ondersteunen bij deze uitdagingen.
Momenteel doen we onderzoek naar het voedselsysteem in Kruger to Canyon, brengen we de belangrijkste stakeholders in kaart en verzamelen en analyseren we data om samen met Nederlandse bedrijven te bepalen welke actie nodig is.
Horti Demo Centre
In 2018 is een impactcluster van zes Nederlandse en twee Zuid-Afrikaanse bedrijven en organisaties gestart om gezamenlijk een demonstratiekas te ontwikkelen in Stellenbosch. In oktober 2022 is het Horti Demo Centre geopend. In deze kas worden Nederlandse technieken gedemonstreerd aan lokale stakeholders. Efficiënt gebruik van water, mest en bestrijdingsmiddelen staat in de kas centraal. Bedekte teelt is een interessante manier van klimaatslimme landbouw die steeds beter lijkt te passen in Zuid-Afrika met de stijgende temperaturen en beperkte beschikbaarheid van water.
Grootvlei
Veel kolencentrales in Zuid-Afrika (gebouwd in de jaren ’60) zijn aan het einde van hun levenscyclus gekomen en stoten daardoor veel CO2 uit. Grootvlei is een kolencentrale die in het kader van de energietransitie dicht gaat. RVO heeft onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om het gebied in en rond Grootvlei duurzaam te ontwikkelen. Landbouw is hier een belangrijk onderdeel van, net als het verduurzamen van de energievoorziening.
Nederlandse bedrijven zijn in april 2022 mee op missie gegaan en kijken gezamenlijk welke impact ze kunnen maken in het gebied. In de nabije toekomst zullen meer kolencentrales zoals Grootvlei op een duurzame manier worden omgebouwd.
Behoud en herstel biodiversiteit
Grote commerciële boerenbedrijven en natuurorganisaties in Zuid-Afrika zijn het erover eens dat er naar het hele systeem gekeken moet worden om klimaatmitigatie te bewerkstelligen. Er zijn bijvoorbeeld boerenbedrijven die grond rondom hun productielocatie opkopen om het ecosysteem in het gebied te herstellen. De voedselproductie in deze regio’s is hierdoor ook toegenomen. Dit toont aan dat het herstel van biodiversiteit en verhoging van de productie samen kunnen gaan.
De landbouw verbruikt 60% van het water in Zuid-Afrika. Men is zich ervan bewust dat dit percentage flink naar beneden moet en dat op een duurzame manier omgegaan moet worden met water. Hier is expertise voor nodig vanuit het buitenland.
Niet alleen innovatieve ontwikkelingen zijn nodig, maar ook fondsen en kennis. Hergebruik van water is belangrijk, maar ook remote sensing en smart farming zijn interessante oplossingen. Voornamelijk grote commerciële boerenbedrijven zoals de Mahela Group en ZZ2 zijn hier volop mee aan het experimenteren. Voor de kleinere boeren met minder investeringsmogelijkheden zijn de uitdagingen groot.
Erosie in de Oost-Kaap
Een ander voorbeeld is de Oost-Kaap. Dit is in potentie een zeer vruchtbaar gebied voor landbouw. Wind- en watererosie, mede veroorzaakt door houtkap, hebben het ecosysteem en de bodem ernstig aangetast. Dat heeft grote gevolgen voor de landbouw. In de Oost-Kaap focussen we ons op het herstel van de biodiversiteit. Nederland kan steun bieden bij het herstel van inheems bos.
Contact
Landbouwteam Zuid-Afrika
E-mail: pre-lnv@minbuza.nl
Twitter: @Agri_NLinSA
November 2022