Vrugte van Suid Afrika, baie lekker!
Zuid-Afrika is niet alleen het land van olifanten en fuvuzela's, maar ook van een grote verscheidenheid aan fruit. Nederland is al vele jaren de grootste importeur van citrus, tafeldruiven, appels, mango's en avocado' s in het Europese tegenseizoen. Na aankomst in de Rotterdamse haven en de fruithandel in Barendrecht vindt het fruit zijn weg naar de Europese markten en ver daarbuiten. Gek genoeg biedt de Zuid-Afrikaanse markt ook kansen voor Nederlands fruit.
Grote variatie klimaatzones
Zuid-Afrika kent een grote variatie aan klimaatzones die het verbouwen van veel soorten groenten en fruit mogelijk maken. De zuidelijke Kaapstreek, met Kaapstad als belangrijkste stad en handelshaven, heeft een vrij gematigd tot subtropisch klimaat met een behoorlijke regenval. In de hoger gelegen gebieden worden appels en peren geproduceerd voor de lokale markt en de export. Meer naar het noorden en oosten zijn enkele belangrijke citrusproductiegebieden van Citrusdal en Sundays River Valley nabij Port Elisabeth. Commerciële fruitproductie is doorgaans grootschalig van opzet door landbouwbedrijven met soms duizenden hectares land. Er zijn ook veel kleine producenten en coöperaties.
In de nabijheid van Kaapstad liggen de wijnlanden van Paarl en Stellenbosch. Hier worden naast wijn ook tafeldruiven geproduceerd. In de noordelijke subtropische provincie Limpopo ligt het grootste citrusareaal, maar daar is ook een belangrijke productie van tomaten, avocado's en mango's. In de vochtige zuidelijke en oostelijke kuststreken van de Oostkaap en Kwazulu-Natal domineert de veehouderij het landschap. In de drogere centrale delen van het land, de Vrijstaat en Noordkaap worden mais en graan geproduceerd voor humane consumptie en als grondstof voor diervoeders.
Zuid-Afrika kampt met droogte
Zuid-Afrika kampt de laatste twee jaar met lange droogteperiodes. Gewoonlijk valt in het oosten van het land de meeste regen in de zomer, ongeveer 900 mm per jaar. Verder naar het westen neemt de gemiddelde regenval af tot 600 mm. in de centrale hoogvlakte rond Johannesburg, tot minder dan 200 mm, in het westen nabij Springbok. Het gebied rond Kaapstad heeft een afwijkend en vochtiger klimaat door de invloed van de oceaan. Zuidelijk Afrika blijkt erg gevoelig te zijn voor het El Nino-effect van het afgelopen jaar. Dit heeft geleid tot ernstige en langdurige droogte met extreem hoge temperaturen.
Ook omringende landen, zoals Namibië, Botswana, Zimbabwe, Swaziland, Lesotho en Mozambique hebben ernstig watergebrek en grote delen van de oogsten van mais en granen zijn verloren gegaan. Ook de vooruitzichten voor de komende oogstperiode zijn ongunstig en de landen zullen veel basisvoedingsmiddelen moeten importeren. Het World Food Program van de Verenigde Naties, heeft al noodprogramma's voor enkele armere landen opgestart.
Voor de commerciële fruitteelt vallen de gevolgen mee, omdat de telers vrij geavanceerd en efficiënt kunnen irrigeren.
Citrus belangrijk voor Nederland
Citrus is in Zuid-Afrika het belangrijkste handelsproduct voor Nederland, gevolgd door tafeldruiven, appels, peren en abrikozen. Twee derde van alle citrus uit Zuid-Afrika komt via Rotterdam de Europese Unie binnen. De avocadoteelt is geweldig in de lift voor export naar vooral Europa. Maar ook de handel met het Midden-Oosten en China vanuit Durban is belangrijk.
Investeren in duurzaamheid
In de afgelopen vier jaar hebben Nederland en Zuid-Afrika veel geïnvesteerd in het verduurzamen van de fruitteelt en de internationale fruithandel. Met ondersteuning van de Landbouwraad op de Nederlandse ambassade hebben het Initiatief Duurzame Handel, Wereldnatuurfonds, Stichting Milieukeur en Solidaridad samen met het Nederlandse en Zuid-Afrikaanse bedrijfsleven enkele projecten uitgevoerd. Deze projecten hebben tot doel om zowel de milieuvriendelijkheid als de sociale omstandigheden in de fruitproductie en -handelsketen te verbeteren. De Zuid-Afrikaanse organisatie Sustainability Initiative of South Africa (SIZA) speelt hierbij een hoofdrol in het ontwikkelen van productiestandaarden en training van de boeren. Door deze projecten hebben de Zuid-Afrikaanse fruittelers ook een betere positie op de Europese afzetmarkt.
Een probleem in de teelt in de zomerregengebieden is de schimmelziekte Citrus Black Spot. Deze ziekte komt in Europa niet voor, maar wel in vele andere productielanden zoals Brazilië, Argentinië, Uruguay en Californië. De zuidelijke EU- lidstaten zijn terughoudend over de invoer uit deze gebieden wanneer niet aan de strenge Europese quarantaineregels wordt voldaan. In het afgelopen seizoen is het aantal afkeuringen van Zuid-Afrikaans fruit in Europa aanzienlijk afgenomen door een beter systeem van pre-shipmentcontrole in de boomgaarden. Nederland verleent technische assistentie aan de Zuid-Afrikaanse inspectie.
Professionele retailsector
Fruit en groenten vinden via de formele en informele handel hun weg naar de consument. Fruit wordt doorgaans verpakt op de productiebedrijven of coöperatieve pakstations en gaat vervolgens naar de groothandelsmarkten in de grote steden of direct naar retailers of exporteurs. De Johannesburg Fresh Produce Market is de grootste ter wereld in zijn soort!
Zuid-Afrika kent een professionele retailsector met grote spelers, zoals Shoprite, Pick 'n Pay, Woolworths en Spar. Shoprite heeft supermarkten in 21 Afrikaanse landen en realiseert bijna de helft van zijn omzet buiten Zuid-Afrika. Hierdoor is Zuid-Afrika voor veel buitenlandse bedrijven een belangrijke springplank naar andere landen in Afrika. De lokale markt wordt voor een deel bediend door de grote retailers, maar ook door de wijdvertakte informele straathandel, kleine winkeltjes en markten.
De belangrijkste exporthavens voor citrus zijn Durban, Port Elisabeth en Kaapstad. Tafeldruiven, appels en peren verlaten het land vooral vanuit Kaapstad. Ook avocado' s worden geëxporteerd vanuit Kaapstad na een lange reis van meer dan 2.000 km over de weg vanuit Noord-Limpopo. Op deze wijze komen de avocado's toch nog op tijd in Rotterdam aan.
Kansen voor Nederlandse exporteurs
In de maanden voor de nieuwe oogst heeft Zuid-Afrika behoefte aan vers fruit uit Europa. Dat zijn de maanden oktober tot januari voor appels en peren. Ook is er behoefte aan soorten die in Zuid-Afrika om klimatologische redenen niet worden verbouwd. Verschillende Zuid-Afrikaanse retailers hebben hun belangstelling voor fruit uit Nederland al laten horen. Hier liggen kansen voor Nederlandse fruitexporteurs om dit gat in de markt op te vullen. De landbouwraad in Pretoria, het ministerie van Economische Zaken en keuringsorganisatie NVWA zijn in onderhandeling met Zuid-Afrika over de invoervoorwaarden. Zodra dit is afgerond gaat deze exportmarkt open.
Niek Schelling, landbouwraad Pretoria
Juni 2016