Coronavirus: gevolgen en maatregelen voor Britse supermarkten en toeleveringsketen
De coronaviruscrisis heeft grote gevolgen voor het dagelijks leven in het Verenigd Koninkrijk. Het land is sinds 23 maart in lockdown: de bevolking wordt opgedragen zo veel mogelijk binnen te blijven en niet-essentiële bedrijven hebben hun deuren moeten sluiten. Tegelijkertijd is het van essentieel belang dat de voedselvoorzieningsketen blijft opereren en dat de toegang tot voedsel voor iedereen gewaarborgd blijft. De overheid heeft een aantal maatregelen getroffen om bedrijven in de voedselvoorzieningsketen te ondersteunen en Britse belangenorganisaties roepen op tot het kopen van vooral Britse producten.
Supermarkten
Vanaf het moment dat duidelijk werd dat ook het Verenigd Koninkrijk in lockdown zou gaan vanwege het coronavirus is er grote toename geweest in de vraag naar boodschappen. Hoewel hier en daar sprake was van echt hamstergedrag, kwam de toeleveringsketen vooral onder druk te staan doordat vrijwel alle huishoudens bij elk supermarktbezoek een aantal extra producten kochten. Qua levensmiddelen steeg vooral de vraag naar pasta, rijst, broodmeel, wijn, toiletpapier en enkele diepvriesproducten enorm, wat in veel gevallen leidde tot lege schappen. De supermarkten namen daardoor al snel maatregelen. Zo werden openingstijden aangepast en werden servicecounters en cafés gesloten zodat er meer tijd en personeel vrij kwam om te bevoorraden, winkels beter schoon konden worden gehouden en het personeel de kans kreeg om uit te rusten. Ook kwamen er speciale winkeltijden voor ouderen, kwetsbaren en mensen die werken in de gezondheidszorg of hulpverlening, zodat ook zij voldoende de kans kregen om hun essentiële boodschappen in huis te halen. Supermarkten stelden bovendien verkooplimieten in per klant. De meeste retailers hanteerden voor levensmiddelen een maximum van drie, twee of één stuks per product per klant. Doordat de voorraden zich nu snel herstellen zijn deze verkooplimieten in vrijwel alle supermarkten opgeheven, al blijven enkele supermarkten nog limieten stellen aan producten als pasta, rijst, lang houdbare melk en sommige diepvriesproducten.
De vraag naar online bezorgservices is ook enorm toegenomen en de thuisbezorgcapaciteit is inmiddels sterk uitgebreid. Iceland spant de kroon met een 250% capaciteitstoename, Morrisons zit aan 60%, Asda 40% en Tesco 20%. Desalniettemin kunnen veel supermarkten de thuisbezorgvraag niet aan en zij hebben besloten tijdelijk geen nieuwe klanten meer aan te nemen of prioritaire online bezorgslots aan te bieden aan ouderen, kwetsbaren en zorgmedewerkers. De supermarkten hebben hiervoor onder andere toegang tot een overheidsdatabase waarin 1,5 miljoen kwetsbare mensen zijn opgenomen. Mensen die gezond en goed ter been zijn worden verzocht hun boodschappen in de winkels te kopen, waardoor voor degenen die daartoe niet in staat zijn bezorgslots voor online bestellingen vrijkomen.
Om de supermarkten te ondersteunen heeft de Britse regering tijdelijk onderdelen van de mededingingswetgeving versoepeld. Daardoor kunnen de retailers gegevens uitwisselen over voorraadniveaus, de opening van hun winkels onderling afstemmen en van elkaars personeel, distributiecentra en bestelwagens gebruik maken. Ook heeft de regering de toegestane bevoorradingstijdstippen en de rijtijdenregels verruimd.
Buy British
Om de Britse agrifoodsector een hart onder de riem te steken doen verschillende organisaties de oproep om vooral Brits product in te kopen. Zo roept de National Farmers’ Union supermarkten op om meer in het Verenigd Koninkrijk geteelde bloemen en planten in te kopen en roepen boerenorganisaties supermarkten op om meer Brits rundvlees af te nemen. Sommige retailers hebben recentelijk kleine hoeveelheden goedkoop gehakt uit Polen gehaald als deel van de oplossing om de met 150% gestegen vraag aan te kunnen. Britse veehouders zijn ook bang dat het grote surplus aan rundvlees in Ierland (nu het dat niet kan afzetten in de foodservice in de EU) naar het VK komt.
Supermarktketen Waitrose maakte zich in ieder geval al populair met een herbevestiging dat het al z’n rundvlees, kippenvlees, varkensvlees, eieren en melk en het gros van z’n lamsvlees zal afnemen van Britse boeren en verwerkers. Bovendien gaat de kwaliteitssuper ook meer sierteeltproducten inkopen van Britse telers én gaat de meest kwetsbare leveranciers sneller betalen.
Seafish, de semipublieke organisatie die de Britse seafood-sector ondersteunt, heeft met supermarktketens overlegd over het afnemen van meer in het VK aangelande vis, maar zonder veel succes. De retailers toonden zich welwillend maar gaven aan dat dit niet van de ene dag op de andere kan omdat Britse leveranciers eerst de benodigde certificering dienen te verkrijgen. Seafish ziet zelf ook een groot probleem: een tekort aan verwerkingscapaciteit voor verse vis.
Toeleveringsketen
De coronaviruscrisis heeft ook zijn weerslag op de toeleveringsketen. Veel transportbedrijven hebben het moeilijk als gevolg van het verdwijnen van klandizie vanuit de foodservice-sector. Volgens onderzoek van de Road Haulage Association is ongeveer een derde van de vrachtwagens die voedselproducten vervoeren van de weg gehaald. De Cold Chain Federation vreest bovendien dat in de loop van juni de capaciteit van koelopslag volledig in gebruik zal raken. Terwijl product wel blijft binnenkomen (“you can’t turn off a cow”), vloeit er steeds minder uit, vooral doordat leveranciers aan de foodservice ervoor kiezen etenswaren die nergens naar toe kunnen in te vriezen.
De regering heeft 3,25 miljoen vrijgemaakt om organisaties die voedsel redistribueren te ondersteunen. Zo’n 14.000 ton aan overtollige voorraad uit met name de horeca/foodservice zou daarmee een nieuwe bestemming moeten krijgen. De uitvoering van het subsidieprogramma ligt bij WRAP, een ngo die zich richt op het tegengaan van voedselverspilling en vaker door de overheid wordt ingezet als tussenpersoon.
Vanwege de coronaviruscrisis is er hard gewerkt om de toelevering aan de supermarkten zo soepel mogelijk te laten verlopen. De Federation of Wholesale Distributors heeft landbouwministerie Defra gevraagd ook aandacht te schenken aan de toelevering aan groothandels. Landbouwministerie Defra heeft direct gereageerd op de zorgen van groothandels dat zij - en daarmee indirect kleine, onafhankelijke levensmiddelenwinkels - door toeleveranciers achtergesteld werden ten faveure van grote supermarktketens. Ambtenaren en ook de Food and Drink Federation hebben opgeroepen tot een eerlijker allocatie van product, met als argument dat lokale winkels een cruciale rol hebben in het voorkomen van onnodige reisbewegingen tijdens de lockdown. De Federation of Wholesale Distributors kon door de oproep van Defra en de Food and Drink Federation direct een verbetering in de goederenstromen melden.
Een hele rits brancheorganisaties uit de food & drink-sector hebben in een gezamenlijke brief de regering opgeroepen om niet in de valkuil van protectionisme te vallen in reactie op de coronacrisis. Ze benadrukken dat het cruciaal is voor het VK om internationale handelsstromen te laten voortbestaan, niet in de laatste plaats omdat ingrediënten en grondstoffen vaak van elders moeten komen of die uit het VK juist alleen elders verwerkt kunnen worden. De transportsector vraagt vanwege de coronacrisis om verlenging van de Brexit-transitieperiode.