Transitie naar duurzaam bodembeheer in Zuidoost-Spanje

Bij landbouw in Spanje denk je al snel aan watertekorten en irrigatie. Dankzij de grootschalige irrigatielandbouw staat Zuidoost-Spanje bekend als de moestuin van Europa, waar een groot deel van de groenten en het fruit wordt geproduceerd dat in Noord-Europa in de supermarkten is te vinden. De sector zorgt voor veel werkgelegenheid maar heeft in toenemende mate ook een keerzijde.

Negatieve effecten irrigatie op bodem

Om de landbouw in Spanje te begrijpen, moeten we onderscheid maken tussen intensieve irrigatielandbouw en extensieve landbouw, die voornamelijk op natuurlijke neerslag is aangewezen. Waar de intensieve landbouw door kunstmest en irrigatie nauwelijks nog afhankelijk is van bodemkwaliteit, is de extensieve landbouw dat zeker wel. Irrigatielandbouw heeft bovendien vaak negatieve effecten op de bodem- en waterkwaliteit en legt grote druk op grondwater, terwijl extensieve landbouw door bodemherstel een grote bijdrage kan leveren in de strijd tegen klimaatverandering en aan klimaatadaptatie.

Er is behoefte aan een transitie naar landschapsherstel en duurzame intensivering van de landbouw. Binnen de onderzoeksgroep voor bodem en waterconservering van het Spaanse nationale onderzoeksinstituut CSIC in Murcia doen we al jaren onderzoek naar mogelijke oplossingen. Hieronder volgen enkele voorbeelden, voortkomend uit ons onderzoek, die tot doel hebben om deze transitie naar landschapsherstel en duurzame landbouw te ondersteunen.

_{Lees verder onder foto}

Duurzaam bodembeheer voor het klimaat

Er is steeds meer bewijs dat bodemherstel en duurzaam bodembeheer kunnen bijdragen aan de strijd tegen klimaatverandering en klimaatadaptatie. Bijvoorbeeld door middel van minimale grondbewerking, groenbedekkers, en diversificatie van gewassen. Deze praktijken kunnen helpen de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en CO₂ vast te leggen in de bodem. Met de toename van organische stof in de bodem neemt ook de capaciteit om water op te nemen en vast te houden toe, en verhoogt de weerstand tegen bodemerosie, droogte en overstromingen.

Implementatie duurzaam bodembeheer

Modelstudies laten zien dat grootschalige implementatie van duurzaam bodembeheer de negatieve effecten van klimaatverandering op bodemwatertekort, bodemerosie en overstromingsrisico’s sterk doen afnemen of zelfs volledig ongedaan maken. Er is echter nog veel onbekend over welke maatregelen het beste werken en onder welke omstandigheden. Bovendien is het belangrijk om meer te weten over de kosten en baten van duurzaam bodembeheer voor de boer en voor de samenleving. Deze informatie is van groot belang voor het vormgeven en ondersteunen van de implementatie van bodemherstel.

Duurzame intensivering

Bij intensieve irrigatielandbouw ligt de nadruk op het optimaliseren van de gewasopbrengst.

Landbouw kan echter veel meer leveren dan voedsel alleen. Naast de eerder genoemde bodemherstelmaatregelen kan de intensieve landbouw, door een transitie naar duurzame intensivering, ook bijdragen aan het verbeteren van bodem en waterkwaliteit, aan het voorkomen van klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. Dit levert direct voordelen op voor de samenleving en voor de landbouw zelf, bijvoorbeeld via betere bestuiving door insecten en voorkoming van plagen.

Duurzame intensivering is een relatief nieuw begrip dat verwijst naar grotere efficiëntie, vermindering van inputs, technologische vernieuwingen, en geïntegreerde ruimtelijke planning om landbouwopbrengsten te verhogen en tegelijk negatieve effecten voor het milieu en de samenleving te minimaliseren. Deze overgang vraagt om vergaand interdisciplinair onderzoek en nauwe samenwerking met alle betrokken sectoren.

_{Lees verder onder foto}