Servië: een groeiende alternatieve bron voor plantaardig eiwit?
Het klimaat en de vruchtbare bodem in Servië vormen een uitstekende basis voor de productie van eiwithoudende gewassen. Kan Servië, ook gezien haar geografische ligging, een grotere rol spelen bij een verduurzaming van de Europese eiwitvoorziening?
De eiwittransitie staat in Servië nog in de kinderschoenen. In tegenstelling tot de EU en sommige van haar lidstaten, kent Servië geen eiwitbeleid. Subsidieregelingen voor de landbouw zijn vooral gericht op productieverhoging en toename van het aantal dieren. Duurzaamheid staat niet centraal in het publieke debat, zoals dat wel het geval is in delen van de Europese Unie. Toch heeft Servië de Sofia Declaration on the Green Agenda for the Western Balkans getekend. Daarin verbindt het land zich ertoe om stappen te zetten in de richting van een duurzame landbouw.
Lees verder onder foto
Een selectieve groep stadsbewoners past zijn consumptiepatroon aan om zo rekening te houden met de gevolgen voor klimaat, milieu en dierenwelzijn. Ook de potentiële gezondheidsvoordelen van plantaardige eiwitten worden genoemd als reden voor aanpassing van eetgewoonten. Consumenten op het platteland delen deze gedachten niet of nauwelijks. De meeste Serviërs zijn gehecht aan dierlijke eiwitten, met een gemiddelde vleesconsumptie van 220 kilo per huishouden in 2019.
| Animal proteins consumption per household in 2019 | |||
|---|---|---|---|
| Number of households | 2.466.316 | ||
| Average number of family members | 2,68 | ||
| unit | Average per household | total | |
| Veal meat (fresh and frozen) | kg | 16,8 | 41.434.109 |
| Pig meat (fresh and frozen) | kg | 48,6 | 122.329.274 |
| Poultry meat (fresh and frozen) | kg | 50,2 | 123.809.063 |
| Other types of meat (fresh and frozen) | kg | 6,7 | 16.524.317 |
| Milk (fresh and UHT) | l | 97,4 | 240.219.178 |
| Eggs | kom | 600 | 1.479.789.600 |
| Source: https://publikacije.stat.gov.rs/G2020/Pdf/G20205662.pdf | |||
Toch wint de productie van eiwithoudende gewassen aan belang. Gewassen als luzerne, sojabonen, veldbonen, velderwten en andere peulvruchten nemen ongeveer 400 tot 450 duizend hectare van het totale landbouwareaal van Servië in beslag. Eiwithoudende gewassen worden geteeld als voedsel voor menselijke consumptie (supplementen), diervoeder of als groenbemester. Van alle eiwithoudende gewassen is soja veruit de grootste en deze teelt is de afgelopen jaren exponentieel gegroeid.
|
Crop |
Production area (ha) |
|---|---|
| Soya | 229.372 |
| Alfafa/Lucerne | 107.226 |
| Trifolium /Leguminosae | 65.292 |
| Field peas | 30.000 |
| Other field crops | |
| Maize | 962.083 |
| Wheat | 577.499 |
| Rapeseed | 30.804 |
| Sunflower | 219.404 |
| Source: Statistical Yearbook 2019 | |
De totale landbouwgrond in Servië beslaat 3,5 miljoen hectare, waarvan 74,5% wordt bebouwd. Op driekwart hiervan staan akkerbouwgewassen.
Grote producent van soja
Servië zou na toetreding tot de EU de op een na grootste producent van sojabonen zijn onder de EU-lidstaten. Belgrado hoeft dan alleen Italië voor zich te dulden. Het land heeft voldoende potentieel om door te stoten naar de toppositie. In 2019 was Servië goed voor een kwart van de totale sojaproductie in de EU. In 2020 was dit aandeel nog groter.
Het soja-areaal in Servië is de afgelopen vijftien jaar drastisch toegenomen, van 131 duizend hectare in 2005 tot 230 duizend hectare in 2019. Dat komt vooral door de grote vraag naar soja en de gunstige marktprijzen.
Concurrentievoordeel
De belangrijkste exportmarkten voor Servische soja zijn de EU-lidstaten en de Russische Federatie. Servische exporteurs krijgen een premium voor hun product en zijn behoorlijk concurrerend op de internationale markt. Dat komt omdat Servië een zogeheten GGO-vrij land is; Servië verbiedt de invoer en commerciële teelt van GGO-gewassen. Op verzoek krijgen exporteurs een officiële verklaring van het Servische ministerie van Landbouw met de garantie dat de Servische wet op GGO’s wordt nageleefd. Dat levert de Servische exporteurs een concurrentievoordeel op de wereldmarkt op waar GGO-vrije producten een hogere prijs opbrengen.
Maar niet alle lokaal geproduceerde sojabonen vinden hun weg naar het buitenland. Er is ook een lokale markt voor sojatelers om te leveren aan de olieverwerkende industrie, diervoederproducenten en verwerkers van sojaproducten voor menselijke consumptie.
Lees verder onder foto
Recordseizoen
Dankzij de uitstekende weersomstandigheden in 2018 kende Servië een recordseizoen voor de productie van soja. Volgens de officiële cijfers van het Servische bureau voor de statistiek had het land in 2018 een gemiddelde opbrengst van 3,3 ton per hectare. De totale productie van sojabonen in 2018 bedroeg 760 duizend ton, en lag daarmee 50% hoger dan in 2017, toen de oogst klein was door extreme droogte. 2019 was ook een goed seizoen met een totale productie van 710 duizend ton.
Plantenveredeling
Er is zeker nog ruimte voor verbetering van de sojaopbrengst, die momenteel gemiddeld 2,6 ton per hectare bedraagt. Veel winst valt nog te behalen in de ontwikkeling van meer productieve en veerkrachtige variëteiten. De plantenveredeling in Servië vindt vooral plaats bij zelfstandige overheidsinstituten en bij universiteiten. De veredelingsprogramma's zijn over het algemeen goed opgezet en met name gericht op een hogere productiviteit, kwaliteit, aanpassingsvermogen en weerstand van de planten. Echter, de overheidsfinanciering schiet tekort om veredelingsprogramma's van topkwaliteit te ondersteunen.
'Meer onderzoek is nodig om productieve en veerkrachtige rassen te kweken'
Nieuwe variëteiten
Twee andere wetenschappelijke instellingen houden zich bezig met onderzoek en ontwikkeling van nieuwe binnenlandse variëteiten van veldgewassen, namelijk het Institute for Field and Vegetable Crops en het Maize Institute. Deze instituten hebben een marktaandeel van 70% met hun soja- en alfalfacultivars. Omdat de rassen van deze onderzoekinstituten goed zijn aangepast aan het Servische klimaat zijn ze wijdverspreid in het land. Met het oog op de voordelen van eiwitrijke planten (peulvruchten) heeft het Institute for Field and Vegetable Crops het Center of Excellence for Legumes opgericht. Dit centrum werkt aan de ontwikkeling van een assortiment voederleguminosen voor duurzame landbouwproductiesystemen.
Niettemin is meer onderzoek nodig om productieve en veerkrachtige rassen te kweken. De genoemde wetenschappelijke instituten zijn betrokken bij verschillende projecten in het kader van EU-programma's zoals Horizon en IPA (Instrument for Pre-Accession Assistance). Die programma’s zijn gericht op het verhogen van de efficiëntie en het concurrentievermogen van eiwithoudende gewassen, voederleguminosen en sojabonen.
Heeft u concrete ideeën om het plantaardige-eiwitpotentieel van Servië verder te helpen ontsluiten? Neem dan contact met ons op.
Landbouwteam Servië
E-mail: BDP-LNV@minbuza.nl
November 2021