Denemarken haalt klimaatwinst met aanpak veengrond
Denemarken gaat tienduizenden hectare veengrond uit productie nemen en vernatten. Dat levert een forse bijdrage aan de terugdringing van de CO2-uitstoot. In Nederland speelt de hoge CO2-uitstoot van verdrogende veengrond ook. Delegaties van beide landen onderzochten hoe het probleem kan worden aangepakt.
Zowel Nederland als Denemarken hebben veengronden, die als ze droogvallen veel CO2 uitstoten. In de klimaatambitie van beide landen speelt terugdringen van de uitstoot een belangrijke rol. Maar daarmee houdt de vergelijking op. De veengrond in het westen van ons land is veenweide, waar de waterstand precies kan worden aangestuurd in een samenspel van dijken, sloten, greppels en pompstations. De Deense veengrond is echter te vinden in kleinschalige gebiedjes in de beekdalen en enkele, iets meer aaneengesloten, hoogvenen.
Deense delegatie in Groene Hart
Een Deense delegatie, die in september 2021 Nederland bezocht, zag dat agrariërs in het Groene Hart proberen de veenweiden productief te houden. Tegelijk laat men de waterstand iets stijgen om verder inklinken van de grond en de daarbij horende CO2-uitstoot tegen te gaan. De Nederlandse en Deense groep belanghebbenden hadden gesprekken over beleid en technische ingrepen, over financiën en natuurbeheer. Deze gesprekken werden in september dit jaar voortgezet bij een bezoek van een Nederlandse delegatie aan zuidelijk Denemarken.
Kenmerken Deense veengrond
Denemarken heeft veengrond, die in het Deens met een generieke term lavbundsjord wordt aangeduid. De specialisten hebben het over 3-6%, 6-12% en >12% koolstofrijke veengrond.
Naast een klein aantal hoogvenen, ligt de meeste koolstofrijke grond langs beken en meren. Dat betekent dat de meeste landbouwbedrijven te maken hebben met tenminste een beetje koolstofrijke grond en slechts enkele met heel veel veengrond.
De Deense aanpak
Ten zuiden van Esbjerg bezocht de Nederlandse delegatie een aantal projecten. Na de kurkdroge zomer waren die schrikbarend droog, maar ze gaven wel een idee van de Deense aanpak. Door middel van opkoop van grond en ruilverkaveling wordt doelgericht koolstofrijke grond vrijgemaakt van productie. Dit wordt vastgelegd in het kadaster, waarna de grond weer verkocht wordt aan geïnteresseerden. Dat is niet zelden de oorspronkelijke eigenaar. De grond kan vervolgens nog voor begrazing en jacht worden gebruikt. Maar bemesting, gebruik van pesticiden en bewerking van de grond is verboden.
Met veengrond meeste klimaatwinst
De veengrond wordt in Denemarken gezien als hetgeen waarmee in het klimaatbeleid de meeste winst te behalen valt. Het gesprek over waargenomen verschillen in natuurlijke omgeving, over benadering en beleid, over inzet en betrokkenheid van belanghebbenden, werd weer intensief gevoerd. De verbazing bij de delegaties was groot, over hoe twee landen, die op het eerste gezicht in de landbouw zo op elkaar lijken, toch zo verschillend blijken te zijn.
Doel: CO2-neutraal in 2050
In het klimaattransitiebeleid van Denemarken, met als doel CO2-neutraliteit in 2050, is een grote rol gereserveerd voor de landbouw en daarbinnen voor het grondgebruik. De Deense landbouw moet de emissie van klimaatgassen voor 2030 met 55 tot 65% verminderen vergeleken met 1990. Dat is een reductie van 6 tot 8 miljoen ton CO2. Daarmee wordt een significante bijdrage geleverd aan de reductiedoelstelling van 70% voor 2030 in de klimaatwet.
De 171.000 hectare Deense koolstofrijke landbouwarealen kunnen niet allemaal in natuurlijke toestand worden teruggebracht. Er kan bij het natter maken van de arealen een risico ontstaan voor uitspoelingen van fosfor en voor overstromingen elders. Bovendien is een groot deel verspreid over heel kleine gebieden, wat het uit productie nemen moeilijk maakt.
Extra geld vrijgemaakt
Voor de Deense klimaatwet van kracht werd, bestond er al een mogelijkheid om van veengrond natuur te maken. Maar via deze regeling werd slechts 1.500 hectare uit productie genomen. Het bleek een complexe opgave, die veel tijd en zorgvuldige coördinatie tussen veel partijen vereiste. Daarom is € 1,2 miljoen vrijgemaakt voor een expertgroep die vastgestelde barrières voor succes moet afbreken. En nog eens € 8 miljoen voor speciale consulenten die zich met de ruilverkaveling rond veengrond bezighouden.
Ambitie: 100.000 ha uit productie
De ambitie is om 100.000 hectare voor het jaar 2030 uit productie te nemen door middel van gerichte herverkaveling. Voor 88.500 hectare is dat realistisch, maar in 2023/2024 wordt gekeken of er meer grond hiervoor beschikbaar is. Denemarken maakt in totaal € 600 miljoen vrij om 50.500 hectare landbouwgrond nat te maken en 38.000 hectare te extensiveren.
Contact
Landbouwteam Denemarken
Email: kop-lnv@minbuza.nl
Twitter: @agrikopenhagen
November 2022