Nederland levert aardbeiplanten aan tuinder boven de poolcirkel
In Noorwegen, zo’n 200 kilometer ten noorden van de poolcirkel, teelt Svein Sivertsen aardbeien in polytunnels. Wat maakt deze arctische tuinbouw zo bijzonder? Een van de succesfactoren: uitgangsmateriaal uit Nederland.
Waarom wil een tuinder zo noordelijk aardbeien telen? Teler Svein Sivertsen uit de buurt van het Noorse Narvik hoeft niet lang na te denken. “Er zijn genoeg enthousiaste en koopkrachtige klanten!” Bij Sivertsen stonden ze afgelopen zomer in de rij. Zijn bedrijf Jordbærfarmen (vertaald: Aardbeienfarm) ligt aan een fjord in het hoge noorden, op 68 graden noorderbreedte om precies te zijn. Hij kon dit jaar van half juli tot eind augustus zo’n tien ton aardbeien verkopen voor €6 per pond. Kortom, hij deed goede zaken.
Rijper en zoeter
Omdat de klanten zo dichtbij wonen, kunnen de aardbeien langer aan de plant blijven hangen en worden ze dus rijper en zoeter. De smaak wordt nog intenser door het zogeheten Arctische effect. In 2018 werd in een rapport van onderzoeksinstantie NIBIO uit de doeken gedaan waarom aardbeien zoeter zijn in het noorden. Ook noordelijk geteelde groenten smaken zoeter en bevatten minder bitterstoffen. Volgens de onderzoekers is het unieke klimaat met zijn lange, lichte dagen in combinatie met lage temperaturen daar de reden van.
Voedselzekerheid
Dat Arctische effect is een kans voor tuinders uit het hoge noorden van Noorwegen. Naast de smaak noemen de Noren voedselzekerheid als reden om zo noordelijk te willen telen. Noorwegen koestert de eigen binnenlandse voedselproductie. De door klimaatverandering groeiende mogelijkheden in het noorden worden gezien als een kans. Er was altijd al aandacht voor voedselzekerheid, maar de catastrofaal droge zomer van 2018 met zeer slechte oogsten in het zuiden van Noorwegen, alsmede de coronapandemie, maakten de Noren er weer extra van bewust.
Voor Sivertsen is het succes lokaal. Zoals hij aardbeien teelt, zijn ze niet geschikt voor het twee dagen durende transport naar Oslo.
'Sinds ik tuinder ben, is het groeiseizoen enkele weken langer geworden'
Stormachtig klimaat
Tunnelteelt heeft, zeker in het hoge noorden, de potentie om de opbrengst te vertienvoudigen in vergelijking met teelt in de vollegrond. Ontwikkelingen van nieuwe soorten polyfolie maken het mogelijk om beschermende tunnels aan te leggen die niet bij de eerste windstoot stukwaaien. Svein Sivertsen koos voor de Britse Haygrove polytunnel die hij bij de lokale leverancier Myhrene AS kocht. De leverancier is ervan overtuigd dat Sivertsen de oogst van 10 ton in 2020 kan verdubbelen als hij meer ervaring heeft opgedaan.
Testen van polytunnels
Tegen de wind - in deze noordelijke regio is 40-50 m/s niet ongebruikelijk - zijn alleen de sterkste polytunnels bestand en ook die waaien soms kapot. Dat bleek uit het AtlantBerry project (2010 -2013). In dat project werden tunnels getest in IJsland, Groenland en op de Faeröer eilanden. Die waaiden allemaal stuk.
In het noordelijke Noorwegen van Svein Sivertsen waait het net iets minder, maar ook hij haalt ’s winters het plastic van de bogen. In geval van onverwacht noodweer kan het plastic er snel afgehaald worden. Het plastic en de planten gaan dan verloren, maar het veel duurdere frame wordt gered. Dat het mis kan gaan, is een risico van het vak. Volgens de Noorse leverancier van de tunnels moet men er rekening mee houden dat zoiets eens in de tien jaar gebeurt.
Klimaatverandering
Sinds de jaren tachtig is de gemiddelde temperatuur in het noorden van Noorwegen met ruim 1,5 graad gestegen. Dat heeft Sivertsen gemerkt de afgelopen 25 jaar. Sinds hij tuinder is, is het groeiseizoen enkele weken langer geworden, schat hij. Volgens het Noorse meteorologische instituut wordt het teeltseizoen komende 30 jaar nog 1 tot 4 weken langer door de klimaatverandering. Daar zal mogelijk de tuinbouw in heel Noorwegen van profiteren. De andere kant is dat het weer ook extremer en natter wordt. De polytunnels verlengen het groeiseizoen kunstmatig en beschermen tegen het meer onberekenbare weer.
In de regio waar Sivertsen zijn aardbeien teelt, is het groeiseizoen nu ongeveer 110 dagen in de vollegrond. Dat korte groeiseizoen heeft daarbij wel extreem lange en lichte dagen.
De export van aardbeiplanten naar Noorwegen is in 2015 op specifieke voorwaarden mogelijk geworden. Vier Nederlandse bedrijven leveren aardbeienplanten onder de naam Fragaria Holland aan de Noorse tuinbouwtoeleverancier Norgro AS. Het bedrijf meldt dat de export naar Noorwegen soepel verloopt. Al zijn de eisen streng, de voorschriften zijn helder. De Noren krijgen de kwaliteit die ze eisen en betalen er voor.
Planten uit Nederland
Voor de complete eenjarige cyclus van aardbeien is het groeiseizoen in het noorden, zelfs in tunnels, te kort. Zo noordelijk zijn aardbeien tweejarige planten. Om dat probleem te omzeilen, wordt door een aantal telers plantmateriaal in Nederland gekocht. Vooral de aardbeirassen Sonata en Rumba doen het goed in het noorden.
De aardbeiplanten genieten van een lange warme herfst in Nederland, worden in december in het koelhuis opgeslagen en in mei het jaar erna in het noorden van Noorwegen geplant. Na ongeveer zestig dagen hangen er rijpe aardbeien aan de planten.
Landbouwteam Scandinavië, Renske Nijland
E-mail: renske.nijland@minbuza.nl
Twitter: @agrikopenhagen
December 2020