De zuivelsector in Rwanda

Landbouw is een van de drijfveren van de Rwandese economie: 33% van het BNP komt uit de landbouw, 80% van de arbeid wordt er in verricht, en naast mineralen zijn agrarische producten Rwanda’s belangrijkste exportgoederen. Binnen de landbouw is de zuivelsector de snelst groeiende sector. De overheid heeft als ambitie de zuivelproductie te verhogen en export daarvan te vergroten. Nederlandse expertise op het gebied van efficiënte veehouderij is dan ook goed bruikbaar in Rwanda.

Zuivelconsumptie

Zuivel is een belangrijk onderdeel van de Rwandese cultuur. De huidige regering is dan ook gericht op het vergroten van de zuivelconsumptie. Bijvoorbeeld tussen 2005 en 2017 geeft de Rwandese overheid 350.000 koeien aan arme families. Effect hiervan is echter dat wel dat de zuivelsector wordt gedomineerd door kleinschalige boeren, de meeste koeien met de blote hand gemolken worden, en dat weinig boeren geconcentreerd veevoer gebruiken.

Niet alleen de overheid hecht waarde aan een toenemende zuivelconsumptie, ook lokale ondernemers zien kansen. Zo wordt er ieder jaar een kaascompetitie gehouden en heeft sinds 2008 gemiddeld meer dan een nieuwe kaasproducent per jaar de markt verrijkt. In Rwanda wordt er nu al Gouda, Mozzarella en Cheddar geproduceerd, maar hotels, restaurants en conferentiecentra hebben een prangende vraag naar meer en hoogwaardige kwaliteitsproducten. Veel kaas wordt nog steeds geïmporteerd uit Europa, niet alleen in Rwanda, maar in heel Oost-Afrika. De zuivelschappen in de supermarkten in Rwanda liggen nu vol met yoghurt en houdbare melk van een paar lokale merken en de kaas en yoghurt wordt geïmporteerd uit Kenia en Europa. Hoewel er vraag is van expatriates, hotels en restaurants is verse melk en ongezoete yoghurt beperkt verkrijgbaar.

Er vindt ook innovatie plaats. Olivier Mugiraneza een 22 –jarige student/ondernemer van de Polytechnische Universiteit in Kigali heeft vorige maand een volautomatische melkautomaat voor scholen op de markt gebracht. Hier kunnen studenten met een chipkaart een glas melk kopen voor een bedrag tussen 30 en 80RwF (4 tot 10 eurocent).

Trends

Tussen 2008 en 2014 bleef het totaal aantal koeien in Rwanda constant, maar verdrievoudigde de melkproductie. Dit was mogelijk door de introductie van nieuwe rassen die meer melk produceren. In 2016 bestond de veestapel in Rwanda uit totaal 1,349,792 koeien. Hiervan is nog 45% een lokaal ras (Ankole), 22% pure ras melkkoeien (Jersey en Holstein-Friesian), en 33% een cross-breed. Lokale rassen produceren iets meer dan 2 l melk per dag, terwijl geïmporteerde koeien tot 25 l per dag produceren. 63% van alle melk die wordt verkocht in Rwanda wordt nog steeds rauw verkocht, voor eenzelfde prijs als gepasteuriseerde melk.

Andere trends binnen de zuivelsector:

In 2000 werd er in Rwanda slechts 50,000 MT melk geproduceerd, inmiddels is dat meer dan 750.000MT.
Slechts 10% van alle rauwe melk die wordt geproduceerd, wordt verder verwerkt.
De laatste vier jaar is de totale waarde van geëxporteerde zuivelproducten uit Rwanda circa 135 keer meer waard geworden, van een totale export van 85.000$ in 2012 tot 11.500.000$ in 2016.
De gemiddelde per capita consumptie van melk groeide van 40l per jaar in 2013 naar 64l in 2016 en zal naar 80l in 2020 groeien.
Er zijn momenteel zes grote en een handvol kleine melkverwerkers met een totale maximale dagelijkse capaciteit van 235.000L

Prijs

Zowel de inkoop- als verkoopprijs van melk is momenteel lager in Rwanda dan in Kenia, Tanzania, Burundi, en DR Congo. Qua competitie is alleen in buurland Uganda melk goedkoper. Andere zuivelproducten zoals yoghurt en kaas zijn in Uganda dan weer duurder en vaak geïmporteerd.

Afhankelijk van het seizoen en de locatie kost een liter rauwe melk tussen de 150 en 260 RwF (20 en 30 eurocent). Deze lage inputprijs en het marktpotentieel voor hoogwaardige verwerkte zuivelproducten maken Rwanda een interessante markt voor investeerders in de zuivelsector.

Kwaliteit

Om de kwaliteit van rauwe melk te garanderen heeft de overheid de regelgeving verbeterd. Zo moet nu alle melk eerst in een van de 65 melkcollectiecentra worden gekeurd voordat het wordt doorverkocht.

Tevens heeft de overheid een Seal of Quality geïntroduceerd voor boeren die melk aanleveren die aan kwaliteitseisen voldoen. In 2016 kreeg 68% van de aangeleverde melk deze zegel. Dit is een stap in de goede richting voor investeerders die afhankelijk zijn van de inkoop van melk, maar biedt ook kansen voor investeerders met kennis van kwaliteitscontrole en kwaliteitsverbetering, omdat tot op heden de lat voor het behalen van deze zegel nog laag ligt.

Zakendoen in Rwanda

Rwanda is een van de snelst groeiende economieën (6-8% per jaar groei) van Afrika en tevens een van de meest politiek stabiele landen in de regio. Het klimaat in Rwanda is mild en geschikt voor zuivelproductie. Hoewel het gebrek van een zeehaven nadelen met zich meebrengt, kan de strategische ligging van Rwanda in het hart van Afrika ook gezien worden als een uitvalsbasis om een snelgroeiende en grote markt in Centraal- en Oost-Afrika te voorzien. In de Ease-of-doing-business Index van de Wereldbank scoort Rwanda de 56e plek wereldwijd en de 2e plek in Sub-Sahara Afrika. Volgens de Baseline Profitability Index kunnen investeerders in Rwanda het hoogste rendement op investeringen verwachten van alle Afrikaanse landen. Verder bevorderd de Rwandese overheid buitenlandse investeringen door verschillende privileges te verlenen aan bedrijven die naar Rwanda komen. Deze privileges lopen uiteen van verlaagde inkomstenbelastingen tot het importheffingsvrij importeren van rauwe producten, landbouwmachines en ander gereedschap.

Interesse?

Van de eerste tot de laatste schakels in de zuivelwaardeketen zijn er investeerders en buitenlandse kennis nodig in Rwanda, zoals op gebied van:

Voer
Watermanagement
Modernisering melkstallen
Kunstmatige inseminatie van rassen geschikt voor het Rwandese Klimaat
Melkkannenpasteurisatiemachines
Koelvoertuigen en andere vormen van hygiënisch transport
Kaasproductie
Kwaliteitscontrole
Melkpoederproductie

Voor meer informatie over zaken doen in de zuivelsector (of een andere landbouwsector) in Rwanda kunt u contact opnemen met de Nederlandse Ambassade in Kigali via kig-lnv@minbuza.nl

Januari 2017