Bodem, de verwaarloosde schat van Roemenië en Bulgarije

In Roemenië wordt 13 miljoen hectare grond gebruikt voor landbouw. Het land staat hiermee op de zesde plaats in de EU. De landbouwgrond wordt beheerd door 3,4 miljoen ondernemers, van wie 92% minder dan 5 hectare heeft (backyardfarms). Slechts 0,4% (13.600) van de boeren bewerkt meer dan 100 hectare. Bovendien is 68% van de beheerders van landbouwgrond ouder dan 55 jaar.

Bodemsoorten en kwaliteit

Roemenië heeft een gevarieerd landschap en een hoogwaardige bodemkwaliteit met een groot aantal grondsoorten. De kwaliteit van de grond is gebaseerd op een classificatiesysteem met een ranking in vijf klassen, variërend van hoge kwaliteit grond tot ongeschikt voor landbouwactiviteiten. De meeste grond valt in klasse twee (28%) en drie (39%). Op basis van deze grondscores wordt het productiepotentieel van landbouwgrond vastgesteld.

_{Lees verder onder afbeelding}

Akkerland valt, net als wijngaarden en boomgaarden, vooral in het middensegment. De meeste weilanden en hooilanden vallen in het midden tot lage segment. De meeste landbouwgrond met hoge bodemscores is te vinden in het zuiden en in het westen van het land. De productiecapaciteit van de grond in Roemenië wordt in toenemende mate negatief beïnvloed door verschillende factoren, zoals lage humusreserves, droogte, lage fosfor- en stikstofvoorziening (mest).

Goede resultaten

De beperkte groep grote en zeer grote boerderijen boeken over het algemeen goede resultaten met moderne landbouwtechnologie. De meeste ondernemers in deze groep huren grond of ruilen informeel met andere boeren en richten de activiteiten op de korte termijn. Daarom blijven investeringen in bodemverbetering of aanverwante infrastructuur zoals irrigatie en drainage achter.

Het overgrote deel van de Roemeense producenten van voedsel (familiebedrijven of heel kleine commerciële bedrijven) hebben een zeer lage opbrengst per hectare in vergelijking met bedrijven in veel andere EU-landen. De ouderwetse bedrijfsvoering bij de kleinschalige Roemeense landbouwsector zorgt voor een instabiele productie van gewassen en daarmee lage opbrengsten per hectare. Verandering in klimaatomstandigheden, zoals droogte maken de sector kwetsbaar.

_{Lees verder onder afbeelding}

Een groot aantal landbouwbedrijven heeft de laatste jaren met behulp van EU-middelen aanzienlijke investeringen kunnen doen om te moderniseren. Er is een trend zichtbaar van grote boerenbedrijven die investeren in moderne landbouwtechnieken met aandacht voor bodemkwaliteit. Een goed voorbeeld is de Nederlands-Roemeense Frizon-groep die is uitgegroeid tot een van de modernste akkerbouwbedrijven in Roemenië. Het bedrijf wordt gezien als een trendsetter in precisielandbouw.

Erosiebedreiging

Wind- en watererosie vormen een bedreiging voor de vruchtbaarheid van de bodem. Ongeveer 85% van de vruchtbare grond wordt beïnvloed door watererosieprocessen en 30% is onderworpen aan winderosie. Daarnaast neemt ook het aantal aardverschuivingen in het land toe.

Het verbouwen van de granen en zaden voor olie is de belangrijkste tak binnen de Bulgaarse landbouwsector. Tarwe, maïs en zonnebloemzaden zijn goed voor bijna 70% van de totale gewassen. Vooral in de Donau-regio is de grond zeer vruchtbaar en daarom aantrekkelijk voor het cultiveren van gewassen. Er is geen grootschalige veehouderij in Bulgarije, het land heeft binnen de EU de laagste dichtheid varkens en runderen per hectare.

Ondanks de verdrievoudiging van de gemiddelde prijs van een hectare sinds 2010 is grond in Bulgarije nog steeds aanzienlijk goedkoper dan in West- en Midden-Europa. En de grond heeft een hoger rendement op jaarbasis. In combinatie met de vruchtbare grond en het gunstige klimaat biedt Bulgarije dan ook veel investeringsmogelijkheden.

Net als in Roemenië heeft ook het Bulgaarse platteland te maken met vergrijzing en leegloop. Het aantal boeren in Bulgarije is de afgelopen tien jaar met bijna 60% afgenomen, terwijl de gemiddelde grootte van een boerderij is gestegen van 5 (2005) naar 19 (2013) hectare.

Het rapport ‘Land Market in Bulgaria’ bevat een diepgaande analyse van de huidige grondmarkt in Bulgarije en is verkrijgbaar door een bericht te sturen naar sof-lnv@minbuza.nl

Verandering nodig

Zowel in Roemenië als Bulgarije staan professionalisering van de voedselproductie en duurzame ontwikkeling van het platteland hoog op de agenda. Het vertrek van jonge mensen vanwege een gebrek aan perspectief en de vergrijzing van de achterblijvers beginnen hun tol te eisen op de algehele leefbaarheid in het landelijk gebied. Zoals bijvoorbeeld is te zien in verslechtering van bodemkwaliteit en natuur (ontbossing). Daarnaast hebben de landen te maken met slecht onderhouden infrastructuur en gebouwen die niet aan de moderne eisen voldoen. Kennis en technologie zijn niet ontwikkeld. Beide landen zijn dan ook sterk afhankelijk van de import van zowel voedsel als uitgangsmaterialen.

De overheden van Roemenië en Bulgarije lijken er eindelijk van doordrongen dat er snel iets moet veranderen. De inzet is om het platteland geschikt te maken voor een duurzame en efficiënte manier van voedselproductie. En ook om het leefbaar te houden door ervoor te zorgen dat jonge mensen het weer aantrekkelijk vinden om er te wonen en ook door ervoor te zorgen dat er weet perspectief is. Dat met instandhouding van de tradities. Dit groeiende bewustzijn is cruciaal, maar er is een lange weg te gaan, met veel hobbels. En iedereen is het er inmiddels over eens dat kennis, technologie en budget nodig zijn om echt te kunnen veranderen.