Italië zet volop in op minder voedselverlies
Italië heeft al langere tijd veel aandacht voor voedselverliezen. De overheden, onderzoeksinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties nemen maatregelen en komen met initiatieven. Naar eigen zeggen is Italië koploper in de Europese Unie op dit gebied.
Sinds 2016 kent Italië nationale regelgeving in de strijd tegen voedselverliezen. De Italiaanse wet Legge Gadda is gericht op het tegengaan van overproductie en verspilling in de hele voedselketen. En ook op het faciliteren van de herverdeling van voedseloverschotten. De wet is niet gebaseerd op sancties, maar bevordert goede initiatieven via stimuleringsmaatregelen, belastingvoordelen, vereenvoudiging van de bureaucratie en bewustwordingscampagnes.
Tekst gaat onder grafiek verder
Distributie voedseloverschotten
De Legge Gadda financiert en bevordert de herdistributie van voedseloverschotten in het kader van maatschappelijke solidariteit. Het geeft bedrijven de mogelijkheid om voedseloverschotten te doneren aan behoeftigen middels vereenvoudigde procedures en met fiscale voordelen, zoals korting op de afvalbelasting. Zo is in 2019 ten gunste van de meest behoeftigen ruim 75.000 ton voedsel ingezameld door supermarkten en horeca en vervolgens verdeeld onder 1,5 miljoen hulpbehoevenden. Daar zijn bijna 7.500 liefdadigheidsinstellingen en kantines bij betrokken geweest.
Daarnaast maakt de Gadda-wet het voor vrijwilligersorganisaties mogelijk om producten, die niet zijn geoogst maar nog wel geschikt zijn voor menselijke of dierlijke consumptie, van het land te halen ten behoeve van voedseldonaties. Dankzij de wet heeft in vier jaar tijd 23% van het voedselsurplus uiteindelijk toch een bestemming gekregen.
Acties tijdens COVID-19 pandemie
Tijdens de COVID-19 pandemie zijn veel supermarkten acties gestart die nog steeds doorlopen ten gunste van het groeiende aantal allerarmsten in de samenleving. Dat gebeurt vaak in samenwerking met de Burgerbescherming, gemeenten en vrijwilligersorganisaties.
De overheid heeft de al bestaande maatregelen versterkt en nieuwe geïntroduceerd. Dat mede ter ondersteuning van de ‘Made in Italy’-producten en sectoren die het grootste risico liepen op overschotten door de langdurige sluiting van de horeca en afname van de export.
Innovatieve projecten
Het ministerie van Landbouw-, Voedsel en Bosbouwbeleid heeft met de inwerkingtreding van de Legge Gadda een werkgroep opgericht waarin alle stakeholders uit de voedselketen zijn vertegenwoordigd. Het ministerie heeft daarnaast afgelopen jaren verschillende oproepen gedaan voor innovatieve projecten in de strijd tegen voedselverspilling en voedselverlies. De projecten dienen zich te richten op:
- voorkoming of vermindering van overschotten middels verbetering van het productieproces, de oogst of de distributie,
- onderzoek en technologische ontwikkeling gericht op verlenging van de houdbaarheid van producten,
- software voor slim gebruik van industriële opslagplaatsen,
- beperking van verspilling en terugwinning van overschotten in de horeca en in huishoudens,
- hergebruik van ‘tweede keus’ producten die geen afzetmarkt hebben, van niet verkochte producten en van restproducten.
Levensmiddelenindustrie
De Italiaanse brancheorganisatie voor de levensmiddelenindustrie Federalimentare heeft in 2019 het driejarige project ‘Food.Waste.Standup’ afgerond in het kader van het EU-cofinancieringsprogramma LIFE 2014-2020, in samenwerking met de overkoepelende organisatie voor de distributieketen Federdistribuzione, de Voedselbank en de Nationale Consumentenbond. Meer dan 10.000 agrofoodbedrijven en 12.000 verkooppunten werden betrokken bij dit project. Er werden zo’n 500.000 consumenten bereikt. Gedurende de looptijd van het project zijn informatiecampagnes, workshops en roadshows georganiseerd en er is een handboek voor de sector ontwikkeld.
Too good to go
Naast de bekende Deense app Too Good to Go die ook in Italië voet aan wal heeft gekregen met bijna 4.000 aangesloten supermarkten, banketbakkers, restaurants, hotels en bars, zijn er verschillende Italiaanse apps ontwikkeld voor de aankoop van Last minute food boxes, zoals Regusto, Last Minute sotto Casa en EcoFoodPrime.
Bewustwordingscampagnes
Al in 2010 werd door Andrea Segrè, hoogleraar internationaal landbouwbeleid aan de Universiteit van Bologna, de bewustwordingscampagne Spreco Zero geïnitieerd, ondersteund door onder andere de Italiaanse ministeries van Buitenlandse Zaken, Milieu, Werkgelegenheid en Sociale Zaken, het World Food Program, regionale overheden en gemeenten.
Dit initiatief heeft onder andere geleid tot de instelling in 2014 van een Nationale Dag voor de Preventie van Voedselverspilling, sindsdien jaarlijks op 5 februari. De slogan van 2021 was ‘Stop Food Waste, One Health, One Planet’, met focus op de SDG’s van de Verenigde Naties.
Tekst gaat onder afbeelding verder
Schadepost van €10 miljard
In Italië is in 2019 in de hele keten meer dan 5,5 miljoen ton voedsel verloren gegaan. De waarde van dit verlies bedraagt zo’n €10 miljard, gelijk aan 0,55% van het Italiaanse BNP, een bedrag dat nog hoger uitkomt als ook de kosten worden meegerekend voor water- en bodemverbruik en de impact op het milieu. Ruim 35% van de verliezen is voor rekening van de productiefase, 3,1% van het verlies vindt gedurende de verwerking plaats, 13,5% tijdens de distributie, 3,8% in de horeca. Het grootste deel, 43%, wordt bij consumptie thuis verspild. Zo’n 80% van het verlies betreft producten die nog goed zijn voor consumptie, vooral groenten en fruit, brood, melk en yoghurt, met een gemiddelde wekelijkse verspilling van bijna 5 euro per huishouden en 27 kilo per persoon op jaarbasis (2020).
Verliezen in de primaire landbouw
Volgens cijfers van het Italiaanse statistiekbureau ISTAT is in 2019 bijna 3% van de landbouwproductie niet geoogst: bijna 20% betrof groenten in het open veld, gevolgd door peulvruchten, aardappels en knolgewassen (19%), granen (18%) en vers fruit (13,4%). De oorzaken zijn velerlei: ongunstige weersomstandigheden, plantenziekten en overproductie. In 2020 kwam daar het gebrek aan tijdelijke arbeidskrachten bij tijdens de oogst door de COVID-19 pandemie.
Dalende trend
Hoewel de cijfers alarmerend zijn, is wel een dalende trend waar te nemen. In 2020 is zo’n 222.000 ton voedsel ‘gered’ van verdwijning in de afvalbak, een daling van 11,8% ten opzichte van 2019, een besparing van 376 miljoen euro. Deze trend lijkt zich door te zetten in de eerste weken van 2021 (Waste Watcher Observatory).
Beleid en investeringen
Voedselverspilling is deze tijd een centraal thema, onlosmakelijk verbonden met milieuthema’s, duurzaamheid van de ketens en de omslag naar een circulaire economie. Het ontbreekt dan ook niet als prioriteit in de recent bij de EU ingediende Italiaanse herstelplannen. Aan de maatregel ‘Ontwikkeling van een duurzame agrovoedingsketen’ is een investering van €2,8 miljard toegekend, met in het bijzonder aandacht voor verbetering van de logistiek in de sectoren agrofood, visserij, aquacultuur, bosbouw en sierteelt.
Speerpunten
Het logistieke plan richt zich op verduurzaming door:
- vermindering van druk op het milieu veroorzaakt door het agrofood-transportsysteem,
- verbetering van de opslagcapaciteiten voor grondstoffen met winst voor duurzaamheid, kwaliteit en tracering,
- versterking van de exportcapaciteiten van MKB-agrofoodbedrijven,
- verbetering van de toegang tot hubs voor goederen en diensten en van de logistieke capaciteiten van groothandelsmarkten,
- digitalisering van de logistiek,
- garanderen van de traceerbaarheid van producten,
- terugdringen van voedselverspilling door consumenten.
De bovengenoemde speerpunten bieden mogelijk kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven.
Landbouwteam Italië
E-mail: rom-lnv@minbuza.nl
Twitter: @Agri_Italie
Juni 2021