Veel waterverspilling door ketenverliezen in Iran
Het Iraans landbouwbeleid is er sinds decennia op gericht om de productiviteit van de voedselketens te vergroten en de voedselzekerheid veilig te stellen. Met een bevolking van inmiddels 82 miljoen staat zelfvoorziening centraal. Hoewel de voedselindustrie in de afgelopen decennia sterk is gegroeid tot ruim € 45 miljard aan toegevoegde waarde (12% van BNP), zijn de verliezen in de voedselketens groot.
Die verliezen zijn het gevolg van inefficiënte ketens, verouderde machines, gebrek aan koudeopslag en weinig bewustwording onder de bevolking. In de zoektocht naar modernisering van de landbouw staan optimaal watergebruik en ketenefficiëntie centraal.
Tekst gaat onder foto verder
Oogstverliezen
In de segmenten fruit, groenten, aardappelen en uien liggen de oogst- en na-oogstverliezen tussen 28% tot 48%. Daar komt nog circa 25% bij aan verspilling in huishoudens. Berekend is dat deze verliezen ertoe leiden dat zo’n 16,5 miljoen ton voedsel niet beschikbaar is voor consumptie.
De schadepost bedraagt 10 miljard euro per jaar. Voor de productie van het niet-geconsumeerde voedsel is 13,7 miljard kubieke meter water gebruikt. Daarmee had afhankelijk van het gewas tot wel 1 miljoen hectare extra beteeld kunnen worden.
Zelfvoorziening
Om de nationale voedselzekerheid en zelfvoorziening in de landbouw te bevorderen, heeft Iran een meervoudig stelsel van subsidies en handelsbescherming opgezet. Boeren krijgen gegarandeerde minimumprijzen voor zo'n twintig gewassen. Dat stimuleert de productie. Aan de andere kant bestaan er consumentensubsidies voor brood en granen. Hierdoor groeit de vraag.
Tekst gaat onder foto verder
Directe productiesteun
Op dezelfde manier beschermt Teheran producenten met aanzienlijke importtarieven. Naast directe productiesteun subsidieert de Iraanse overheid inputs zoals water, energie, zaden en meststoffen. Het ministerie van Landbouw distribueert irrigatiewater onder boeren tegen prijzen die ver onder de kostprijs liggen, met vergoedingen tussen 0,25 en 3% van de waarde van het gewas. Teheran subsidieert eveneens gebruik van elektriciteit en brandstof. Hierdoor betalen boeren minder dan 2% van de werkelijke stroomkosten om water van de bron naar het veld te pompen.
Waterverspilling
Deze strategie heeft een belangrijke stimulans gegeven aan de nationale voedselproductie. Door de geldontwaarding en sancties is dat nog eens versterkt. Maar deze strategie heeft ook een erg negatief effect op de duurzaamheid van de landbouw in Iran. De beschikbaarheid van water, waarvan 90% naar de landbouw gaat, staat onder druk in Iran. Na twee jaren met goede regens dreigt 2021 opnieuw erg droog te worden.
Verkeerd signaal door subsidies
Het subsidiestelsel ondermijnt de economische signalen aan producenten en consumenten om te bezuinigen op primaire bronnen als water en energie. De stimulans ontbreekt om te investeren in zaken die er echt toe doen, zoals efficiëntere irrigatiesystemen, moderne landbouwmachines en tegengaan van voedselverliezen in de keten.
‘Het subsidiestelsel ondermijnt prikkels om te bezuinigen op primaire bronnen als water en energie’
Ketenefficiëntie
Inefficiënte ketens dragen veel bij aan de voedselverliezen. De gemiddelde voedselketen in Iran is sterk gefragmenteerd. Centraal daarbij staan opkopers en groothandelsmarkten in de levering aan de vele kleine winkels en supermarkten. Onder druk van consumenten en de groeiende export van fruit, groenten en bloemen wordt van de Iraanse producent steeds meer een concurrerend product verwacht, dat wil zeggen goed gesorteerd en verpakt en tegen een acceptabele prijs.
Bedekte teelten van groenten, klein fruit, vaste planten en bloemen voldoen aan die behoefte. In toenemende mate bouwen coöperaties sorteer- en verpakkingseenheden. Dat in een poging opkopers en groothandelsmarkten te omzeilen. Ook worden steeds meer direct-sales en automatiseringstoepassingen ingezet ter ondersteuning van de logistieke keten.
Tekst gaat onder foto verder
Samenwerking met Wageningen UR
Tegengaan van voedselverspilling staat bij de gemiddelde Iraniër nog niet op het netvlies. Dat verandert onder druk van de stijgende voedselprijzen. Langzamerhand begint ook het besef door te dringen dat de voedselindustrie zuiniger moet omgaan met de haar beschikbare bronnen.
Zo vindt er meer onderzoek plaats naar de mogelijkheden om organisch restafval te gebruiken voor menselijke consumptie. In een van die onderzoeken is contact gezocht met Wageningen UR om restafval van commercieel verwerkte tonijn te verwerken tot menselijke voeding.
Biologisch geteeld voedsel, dat met organisch afval en zonder pesticiden is geproduceerd, is in Iran sterk in de lift. Ook is in Teheran een bedrijf begonnen om afval in de hoofdstad gescheiden op te halen. Hiervan maakt onder meer de Nederlandse ambassade gebruik.
Kansen voor Nederland
Dit alles wijst op een veranderende bewustwording, ook in beleid. Met praktische beleidshervormingen kan het land een duurzame toekomst realiseren met minder voedselverspilling. Dat stimuleert de vraag naar kennis en technologie, onder meer naar hoogwaardige en efficiënte ketensystemen, zoals bedekte teelten, precisielandbouw, kringlooplandbouw en commerciële agroparken. Nederland heeft op dit vlak veel te bieden.
Landbouwteam Iran
E-mail: TEH-lnv@minbuza.nl
Twitter: @agroteheran
Juni 2021