In India is melk de witte motor – hoe een zuivelgigant op zoek is naar verhoging van de productiviteit

De veehouderij vormt ruim een kwart van het landbouw-BNP in India en is een bron van inkomsten voor 70% van de plattelandsgezinnen. De groei van de koopkracht en de urbanisatie hebben veel dynamiek in de zuivelmarkt gebracht; de urbane middenklasse koopt niet langer melk van een boer die met een koe langs de weg staat. Met meer geld op zak verschuiven de consumptiepatronen van met name stedelijke consumenten naar gezondere en voedzamere melk en zuivelproducten, en ze kopen die producten anders dan vroeger door de inspanning van de retail, de opkomst van e-commerce en thuisbezorging.

Koemelk

Melk is een cruciaal product in de Indiase voedselconsumptie; zowel op het platteland als in de steden besteden consumenten 20% van hun voedselaankopen aan zuivel, veel meer dan aan andere categorieën voedsel. In de keten kan echter nog veel verbeterd worden. Volgens de National Dairy Development Board wordt slechts 20% van de totale hoeveelheid geproduceerde melk verwerkt door de georganiseerde sector, terwijl 34% van de totale hoeveelheid geproduceerde melk wordt verkocht door de informele sector. Het restant vormt het eigen gebruik op het platteland. 

India is sinds twee decennia niet alleen de grootste zuivelproducent ter wereld: het land heeft ook verreweg de grootste rundveestapel die bestaat uit 192 mln stuks melkvee waarvan het aantal koeien in lactatie in 2024 ongeveer 61,5 mln was. De koemelkproductie voor 2024 wordt geschat op 102,5 mln ton, een toename van bijna 3% vergeleken met het jaar ervoor. Stagnatie van de groei door de pandemie en uitbraken van Lumpy Skin Disease (LSD) in 2022 heeft de sector inmiddels van zich afgeschud.  
 

Buffelmelk

India heeft ook nog eens ruwweg 110 mln Aziatische waterbuffels.  De productie van buffelmelk zal in 2024 naar verwachting 110,7 miljoen ton bedragen, wat neerkomt op een stijging op jaarbasis van bijna twee procent. Er was een beperktere impact van de LSD-uitbraak op de gezondheid van de buffelkudde vergeleken met die van de rundveemelkveestapel. De Aziatische waterbuffel is als inheemse soort klimatologisch beter aangepast aan de weersomstandigheden en dierziekten van het Indiase subcontinent. 

Buffels winnen sowieso aan populariteit: een opmerkelijke stijging van de melkprijzen in 2023, vooral die van melkvet, zet boeren ertoe aan om het fokken van buffels te verkiezen boven rundermelkkoeien. Buffelmelk is met percentages van 6% tot 7% vetter dan rundermelk. Bovendien speelt mee dat droge buffelkoeien kunnen worden afgevoerd voor de slacht en de huid; dat maakte buffels economisch rendabeler dan rundermelkkoeien de laatste jaren. De Indiase regering streeft ernaar de buffelkudde van het land te laten toenemen in omvang. In 2005 bevestigde het Hooggerechtshof van India de grondwettelijke geldigheid van het verbod op het slachten van koeien. Twintig van de 28 Indiase staten reguleren of verbieden de slachting van koeien (runderen). Het slachten van runderen, een dier dat door de Hindoes als heilig wordt beschouwd, is in de meeste Indiase deelstaten verboden; bij een veroordeling kunnen straffen oplopen tot tien jaar gevangenisstraf en boetes van meer dan $ 6000. Volgens schattingen is 35% van de Indiase bevolking vegetarisch; jongeren zijn in toenemende mate flexitariër. Met een export van 1,64 mln ton ‘carabeef’ in 2024 is India na Brazilië de grootste exporteur ter wereld van rundvlees – zij het dus uitsluitend buffelvlees.

Overheidsprogramma’s

De Indiase regering streeft naar de versterking van de melkeconomie. Voedselzekerheid is een overweging, net als de inkomens die het boeren oplevert; voor het bestrijden van armoede is zuivel een essentiële sector. Veel financiële en fysieke steun loopt via de zuivelcoöperaties die circa 80% van de verwerking binnen het formele segment doen. Prijzen die door zuivelcoöperaties worden voorgesteld, fungeren vaak als bodemprijs voor particuliere bedrijven. Zuivelcoöperaties zorgen voor fokprogramma’s en bieden veterinaire diensten aan. De meest bekende coöperaties zijn Amul, Mother Dairy, Vijaya, Verka en Aavin. Tot de belangrijkste particuliere melkspelers in India behoren Nestlé, Heritage, Hatsun en Lactalis. Sommige Indiase deelstaatregeringen geven financiële prikkels voor boeren om de melkproductie en de veehouderij te stimuleren met een steun van ~$0,06 voor elke kilogram geproduceerde melk. De Indiase melkproductie is verspreid over het hele land, met het grootste productievolume in de deelstaten Rajasthan (15%), Uttar Pradesh (15%), en de deelstaten Madhya Pradesh, Gujarat, Andhra Pradesh, Maharashtra en Punjab die elk tussen de 6% en 8% van het nationale volume produceren.

Op centraal niveau heeft India een ruimhartig programma voor veegezondheid en ziektebestrijding met een operationeel budget van 1,8 miljard dollar. Onderdeel hiervan bijvoorbeeld zijn mobiele veterinaire eenheden waarmee afgelegen melkveehouders toegang houden tot diergezondheidszorg. Een uitdaging is het aanpakken van eenvoudige en ongecontroleerde toegang tot antibiotica waar de Indiase overheid nog niet voldoende grip op heeft ondanks bestaande regelgeving. Ook genetische verbetering van de melkveestapel is een prioriteit voor de overheid die daarvoor gespecialiseerde programma’s heeft opgezet. Er zijn kapitaalsubsidies van 50 procent (beperkt tot $0,25 miljoen) voor de oprichting van fokboerderijen gericht op het verbeteren en uitbreiden van inheemse rassen. Het National Dairy Research Institute (ICAR-NDRI) produceerde het eerste gekloonde inheemse runderkalf. Het instituut heeft ook gekloonde buffels geproduceerd. Vanuit het landelijke kunstmatige inseminatie programma worden AI-diensten geboden. Hittestress is een groeiend probleem. Duidelijk is wel dat er op het gebied van genetica voor Nederland enorme kansen liggen. 

Een belangrijke rem op verdere groei zijn de acute tekorten aan voer, zowel ruwvoer als krachtvoer. De tekorten zijn te wijten aan het toegenomen areaal voor commerciële gewassen met een hoger rendement, aangetaste weilanden, stijgende inputkosten en zaden van voedergewassen van onvoldoende kwaliteit. 

Consumptie

De binnenlandse consumptie in 2024 van vloeibare melk zal groeien tot ongeveer 90 mln, een stijging van drie procent ten opzichte van 2023. De afname door verwerkers groeit samen met de vraag naar producten met toegevoegde waarde tot ongeveer 122,6 mln ton. Wel is er grote zorg over de stijgende prijzen van melk en melkproducten die het hele jaar hoog zullen blijven. De prijsstijging van de afgelopen drie jaar is bijna 24% geweest, en de helft van die prijsstijging vond vorig jaar plaats. De consument betaalt nu gemiddeld 0,66 euro voor een liter. De belangrijkste oorzaak van de stijgende melkprijzen is allereerst de totale inflatie. Het algeheel prijspeil steeg 7,4% op jaarbasis tegen een stijging van de voedselprijzen van 11,5%. Arbeid, energie, voer en transport; de kosten zijn voor de melkveehouder flink gestegen. 

De sector is zich er zeer bewust van dat de prijzen niet eindeloos kunnen stijgen zonder dat de vraag afneemt. Het antwoord moet liggen in een daling van de kostprijs en een stijging van de productiviteit. Daarom kan Nederland veel betekenen in de Indiase zuivel. Gezien de vraag naar training is onze kennispositie in India goed bekend. Slechts 0,5% van de boeren heeft 18 koeien of meer maar dat zijn miljoenen ondernemers waar een groot potentieel zit om de kwaliteit van het melkaanbod te verbeteren en de sector te professionaliseren. De uitdagingen waarvoor de sector zich gesteld ziet voor genetica, melkcollectie en stabiliteit van de kwaliteit zijn groot. De Indiase overheid heeft zich ten doel gesteld om 30% van de wereldmelkproductie te produceren in 2030, voor binnenlandse consumptie én export. Indien dat zou moeten volgens de huidige werkwijze met alleen nog meer koeien, zal dit ernstige gevolgen hebben voor milieu en klimaat (GHG-emissies, water gebruik, voedselverliezen, antibiotica). Ook daarom heeft de LNV-raad in Delhi de zuivel tot een prioritaire sector gemaakt in de bilaterale samenwerking.