Saoedi Arabië: droog, maar kansen voor slimme waterbesparende systemen
De Saoedische overheid werkt aan maatregelen om de landbouw in het land minder waterafhankelijk te maken. Denk daarbij aan waterbesparende technieken en de toepassingen van zoutwaterlandbouw. Ook gesloten kassystemen moeten een oplossing bieden voor de enorme waterschaarste die het land kent.
Het Koninkrijk van Saoedi-Arabië neemt het overgrote merendeel van het Arabisch schiereiland in beslag. Waterschaarste is hier een groter probleem is dan in aride / woestijngebieden elders ter wereld. Ondanks het feit dat slechts 1% van het Saoedische land geschikt is voor landbouw, is het land tegenwoordig een van de grootste landbouwproducenten in de regio.
De Saoedische landbouw neemt ongeveer 90% van het totale zoetwatergebruik in beslag. Het merendeel van het water is afkomstig van grondwater van fossiele waterreserves die nauwelijks tot niet aangevuld worden. Duurzame waterbronnen, zoals oppervlaktewater, zijn in gebruik voor landbouw in een beperkt aantal gebieden in het zuidwesten en het uiterste noorden van het land. De capaciteiten daar zijn echter zeer beperkt. Dit alles resulteerde in relatief snelle uitputting van de waterniveaus van de ondergrondse waterreserves, met een afname van 1 tot 2 meter in diepte per jaar. Deze uitputting is een groot probleem.
Zoektocht naar zelfvoorziening
Vanaf de jaren zeventig nam de Saoedische landbouwontwikkeling enorm toe, met een productiehoogtepunt in 1993. Deze ontwikkeling werd mogelijk gemaakt door de sterke stijging in het BBP, mede dankzij de bloeiende koolwaterstofindustrie en de hoge olieprijzen. De focus op zelfvoorziening nam toe. De tarweproductie groeide exponentieel gedurende deze jaren. Saoedi-Arabië groeide uit tot ’s werelds zesde tarwe-exporteur.
| Jaar | Tarweproductie in tonnen |
|---|---|
| 1973 | 64.000 |
| 1980 | 142.000 |
| 1985 | 2.135.000 |
| 1990 | 3.580.000 |
| 1992 | 4.124.000 |
De landbouwsector groeide gestaag met een gemiddeld percentage van 8% per jaar van 1980 tot 1985. Deze groei was mede mogelijk door royale subsidies en rentevrije kredieten, die bekostigd werden met inkomsten uit olie. In deze jaren groeide luzerne uit tot het meest verbouwde gewas in het koninkrijk. Daarmee was het verantwoordelijk voor 75% van het totale watergebruik voor landbouw in 2015.
De buitensporige tarwe- en veevoederproductie waren echter volledig gebaseerd op waterreserves van fossiele oorsprong, wat natuurlijk niet bepaald duurzaam te noemen valt. Momenteel verschilt het gemiddelde waterniveau in Saoedi-Arabië nogal per regio, variërend van ongeveer 300 m tot 600 m, naar eigen waarnemingen. Men voorspelt dat de waterreserves weleens eerder uitgeput zouden kunnen raken dan de oliereserves.
Besef groeit dat duurzame beleidsvoering noodzakelijk is
Initiatieven voor waterbesparing
Langzamerhand is men gaan beseffen dat duurzame beleidsvoering voor de landbouw noodzakelijk is. Dat gold in het bijzonder toen de voedselprijzen de pan uit rezen als gevolg van de toenemende grondstofprijzen. Deze prijsstijgingen rond 2008 zorgde voor veel onrust in de Arabische landen, die sterk afhankelijk zijn van voedselimport. Een toenemende bevolking, gebrek aan bebouwbaar land en lage graanproductie zijn factoren die leiden tot toenemende armoede en slechtere voeding.
GCC-leden, Saoedi-Arabië in het bijzonder, zullen kwetsbaar blijven voor onverwachte prijsstijgingen zolang ze op grote schaal afhankelijk zijn van olie-exporten. Kortom, diversificatie van de Saoedische economie is noodzakelijk. En alhoewel economische groei en een laag werkloosheidspercentage belangrijke factoren zijn ter bevordering van voedselzekerheid, wordt gepleit voor een meer holistische benadering.
Maatregelen
Geteisterd door een verslechterende voedselzekerheidssituatie en problemen met watergebruik in voedselproductie, heeft Saoedi-Arabië een aantal maatregelen genomen om het landbouwbeleid te veranderen. Bijvoorbeeld met het oog op de instandhouding van waterreserves. Tegelijkertijd namen de landbouwinvesteringen in het buitenland toe en werd er gebruik gemaakt van efficiëntere technieken op het gebied van watergebruik om voedselzekerheidsdoelstellingen te halen. Ook streeft men tot op bepaalde hoogte naar zelfvoorziening in de landbouw.
De Saoedische overheid doet er nu alles aan om de aquacultuur te promoten (bv. visteelt). Dat geldt ook voor de productie van schaaldieren en algen met als doel de totale productie daarvan te hebben verdriedubbeld in 2020. Recent kondigde de overheid aan subsidies te verlagen voor veevoeder in veeteelt en melkveehouderij ten gunste van eiwitproducten. Ook werd besloten de productie van veevoeder überhaupt te verbieden. De Saoedische overheid kwam verder met een initiatief om gezuiverd afvalwater toe te staan voor gewasirrigatie. Ten slotte heeft het ministerie aangekondigd waterafname uit diepwaterputten te monitoren, en staan er vanaf nu straffen op overmatig gebruik.
Geïntegreerde benadering
Het water-in-landbouw-dilemma in Saoedi-Arabië vraagt om een aanpak met gezamenlijke betrokkenheid van burgers, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid. Maatregelen zouden moeten plaatsvinden op technisch, sociaal en politiek niveau en op bestuursniveau. Alle betrokken partijen moeten bij deze benadering toezeggingen doen. Hierop anticipeert de Nederlandse ambassade door met Nederlandse expertise te focussen op beleid, bewustzijn, introductie van technologieën en buitenlandse investeringen. Verder wordt gezocht naar synergiën tussen water, voedsel en energie. Voorbeelden hiervan zijn:
- Door grootschalige introductie van gesloten kassystemen in Saoedi-Arabië wordt water bespaard (watergebruik voor tomaat is bijv. 5 liter per 1 kilo). Zo kan men in de GCC-regio afstappen van systemen waar watergebruik maar liefst 242 liter per 1 kilo tomaat is.
- Het Nederlandse AgriGulf-consortium stelt vast dat het watergebruik in akkerbouwgewassen aanzienlijk verminderd kan worden. Voor bijvoorbeeld in de dadelproductie in Saoedi-Arabië bedraagt dit nu tot 6 miljoen liter per jaar per hectare. AgriGulf wil daarbij een geavanceerd irrigatiesysteem gebruiken dat verdamping voorkomt, moderne monitoringsystemen, bodemanalyses en trainingsprogramma’s, waardoor naar schatting 75% van het water kan worden bespaard.
- Ook vertical farming is een veelbelovende techniek om hoge kwaliteit versproducten te produceren waarbij waterbesparing kan oplopen tot 80%t.
- Gezien de verwachte toename van afvalwater in de Golf, biedt afvalwatergebruik een veelbelovende oplossing voor de regio.
- Het voordeel van zoutwaterlandbouw is de onafhankelijkheid van zoetwaterbronnen. Dit zou kunnen betekenen dat een land voor de toename van voedselproductie niet langer afhankelijk is van vruchtbare grond en zoet water. Een voorbeeld is het gebruik van macro-algen als vervanging voor veevoergewassen, zoals luzerne voor de veeteelt. Nederlandse bedrijven bereiden zich al voor op een project met mechanische zaai en oogst in de Rode Zee.
- Vanaf 2014 zijn er door de Nederlandse ambassade een aantal roundtables georganiseerd op het gebied van voedselveiligheid voor de GCC. Een beoogde trilaterale benadering tussen Nederland, GCC-partners en doellanden wil komen tot een vrijwillige overeenkomst op het gebied van voedselveiligheid en GAP.
- Water, energie en voeding zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden, vooral in regio’s waar deze drie gebieden schaars zijn. Saoedi-Arabië is een voorbeeld van een land dat enorme waterschaarste kent. Voedselproductie is hier zeer afhankelijk van energie en water. Prijsschommelingen in energie en water hebben directie gevolgen voor de prijs van voedsel, wat op zijn beurt weer gevolgen heeft voor voedselveiligheid. Nederland zoekt naar samenwerkingsverbanden op het gebied van een duurzame synergie tussen water, energie en voedsel.
Hans van der Beek, landbouwraad Riyadh
Oktober 2017