Opbouw voedselketen speerpunt voor West-Afrika
West-Afrika staat voor grote uitdagingen. De snelgroeiende bevolking, klimaatverandering en migratie van het platteland naar de steden zijn dé voedselzekerheidsdilemma’s in Ghana, Nigeria en Ivoorkust. Dat alles doet een enorm beroep op de landbouwsector. Verhoging van de lokale voedselproductie vraagt in eerste instantie om opbouw van voedselketens. “Als het gaat om ondersteuning vanuit Nederland zijn de groenteteelt en pluimveehouderij hierbij sectoren met perspectief ”, constateert landbouwraad Bram Wits vanuit Ghana.
De cijfers jagen schrik aan. Er is sprake van een bevolkingsexplosie in West-Afrika. Tussen 1950 en 2015 is de West-Afrikaanse bevolking gegroeid van 75 naar 370 miljoen mensen. Rond 2060 wordt naar verwachting de 1 miljard inwoners gepasseerd. In een land als Nigeria wonen dan meer dan 400 miljoen mensen.
Verandering regenpatroon
De voedselzekerheid, nu al een immens vraagstuk, komt verder onder druk te staan door de klimaatverandering. Door verandering van het regenpatroon mislukken oogsten, twee oogsten per seizoen komt steeds minder voor. Daar komt de grootschalige migratie naar steden als Lagos (Nigeria), Accra (Ghana) en Abidjan (Ivoorkust) nog eens bij. Terwijl de importafhankelijkheid voor voedsel toeneemt, groeit het vraagstuk how to feed the cities.
Bram Wits is sinds begin 2018 als landbouwraad actief voor het Nederlandse agrobedrijfsleven in de landen Ghana, Nigeria en Ivoorkust. Hij werkt vanuit de Nederlandse ambassade in Accra, de hoofdstad van Ghana.
| Ghana | Ivoorkust | Nigeria | |
|---|---|---|---|
| 1950 | 4,9 | 2,6 | 38 |
| 2018 | 28 | 24 | 190 |
| 2050 | 51 | 51 | >400 |
| Ghana | Ivoorkust | Nigeria | |
|---|---|---|---|
| 1950 | 16% | 10% | 8% |
| 2018 | 57% | 52% | 50% |
| 2050 | 74% | 68% | 72% |
Kennisoverdracht
Wits erkent volmondig dat het voedselzekerheidsvraagstuk ingewikkeld is. Toch ziet hij kansen. “De overheden van deze drie landen geven topprioriteit aan de ontwikkeling van de landbouwsector. Nederlandse bedrijven zijn welkom. Investeringen en kennisoverdracht uit ons land wordt zeer op prijs gesteld. In diverse sectoren gebeurt dat trouwens al.”
De gemiddelde productie per hectare ligt laag, gemiddeld op zo’n 25 procent van het gemiddelde in de wereld. Verhoging van de productie van voedselgewassen is de eerste uitdaging. De tweede is om de enorme post-harvestverliezen omlaag te brengen. Wits: “De voedselketen is niet goed georganiseerd. Boeren kunnen er niet van op aan dat zij hun producten op het juiste moment voor een redelijke prijs kunnen verkopen. Vervolgens gaat veel voedsel verloren tijdens het transport naar de markten.”
Ondoorzichtige ketens
De keten van boer-opkoper-transporteur-verwerker-consument is ondoorzichtig. Gebrek aan transparantie maakt het volgens Wits moeilijk om de keten efficiënter te maken. Toch ziet hij mogelijkheden. “Ik noem als eerste de zaaizaadsector. Mede vanwege de klimaatverandering is er in West-Afrika veel behoefte aan droogtetolerante zaden en gewassen. En aan kennis over goede teelttechnieken. Bedrijven als Rijk Zwaan, Bejo en East-West Seed zijn goed in beide: betere zaden én kennisoverdracht.”
'De inbreng van producenten van uitgangsmateriaal leidt ook tot opbouw van voedselketens'
Uitgangsmateriaal
De Nederlandse zaadbedrijven profileren zich sinds kort gezamenlijk in de regio. Dat maakt hun positie volgens landbouwraad Wits sterker ten opzichte van zaadbedrijven uit andere landen. “De inbreng van producenten van uitgangsmateriaal leidt ook tot opbouw van voedselketens. Denken in ketens kenmerkt namelijk onze agrofoodsector. Investeringen van Nederlandse bedrijven leiden vaak tot ketenintegratie.”
Plantum, de branchevereniging voor bedrijven uit de sector plantaardige uitgangsmaterialen, doet op dit moment onderzoek in Nigeria. Wits heeft hiervoor de contacten gelegd. Hij omschrijft zichzelf als aanjager en oliemannetje. De groenteketen wordt in kaart gebracht om vervolgens voorstellen te doen voor verbeteringen in alle schakels van de keten, van boer tot consument. Daar wordt de overheid bij betrokken. Wits verwacht dat Nederlandse bedrijven bij de implementatie hiervan een rol kunnen spelen.
Versterking pluimveeketen
Het bovenstaande geldt vooral voor de groenteteelt. Ook integratie van de pluimveeketen biedt mogelijkheden. Wits: “Pluimveevlees is in Afrika erg populair. Als je daar de snelle groei van de bevolking bij optelt, dan is de conclusie duidelijk: de behoefte om de pluimveeketen productiever en efficiënter te maken, is groot.”
In alle schakels van deze keten zijn volgens Wits investeringen nodig: broederijen, diervoeding, huisvesting, verwerking en transport. “Bedrijven als Trouw Nutrition en Koudijs/De Heus realiseren zich dat terdege. Koudijs/De Heus is recent begonnen met de bouw van een veevoerfabriek in de buurt van Accra. Deze bedrijven hebben trouwens de intentie uitgesproken om op termijn hun grondstoffen uit deze regio te halen. Dat sluit aan bij de LNV-visie over circulaire landbouw.”
Optimalisatie voedselsysteem
Het vraagstuk rondom Feeding the cities staat hoog op de prioriteitenlijst van de landbouwraad. Ook omdat hier mogelijkheden liggen voor inbreng uit Nederland. “Wageningen UR staat wereldwijd bekend om zijn onderzoek naar optimalisatie van voedselsystemen. Een stad als Lagos groeit in de komende decennia naar 80 miljoen inwoners. Hoe organiseer je voor zo’n stad de aanvoer van voldoende voedsel? Daarvoor is het allereerst noodzakelijk om de keten goed in beeld te krijgen. Ook hier gaat het weer om ketenintegratie en logistiek. En om efficiënte voedselproductie in de directe omgeving van steden.”
Nederland actief betrokken bij Ghanese pluimveesector
De verwachting is dat de consumptie van kip komende decennia sterk toeneemt. Dat geldt zeker voor landen als Ghana, Nigeria en Ivoorkust, de drie landen waar Bram Wits actief is als landbouwraad. Op dit moment zijn deze landen bij lange na niet zelfvoorzienend. Circa 80% van het pluimveevlees wordt geïmporteerd, ook veel uit Nederland.
Vergroting van de lokale productie in Ghana en ketenintegratie staan hoog op de prioriteitenlijst van Wits komende jaren. Daarbij gaat het om versterking van alle schakels in de keten, van genetisch uitgangsmateriaal tot en met de slacht en afzet aan de consument. En om de integratie van al die schakels.
Dit jaar vindt een door Wits georganiseerd seminar in Ghana plaats. Bedrijven uit de Nederlandse pluimveeketen nemen hieraan deel. De Ghanese overheid en het lokale bedrijfsleven zijn ook aanwezig. Kerndoel is om gezamenlijk een beeld te krijgen over de uitdagingen waar de keten voor staat. Wits is ervan overtuigd dat bedrijven uit ons land een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de noodzakelijke versterking van de keten.
Mei 2019
Deze bijdrage maakt deel uit van de Agrospecial 100 jaar Landbouw Attaché Netwerk. Via onderstaande link kunt u meer lezen over het thema Van veel naar beter waaronder dit artikel valt.