Schaduw over agrarische zonnepanelen in Frankrijk?
Er zijn interessante, hoewel soms tegenstrijdige, ontwikkelingen gaande rond de ontwikkeling van zonnepanelen op het boerenland in Frankrijk.
In juni 2021 werd in Frankrijk de beroepsfederatie France Agrivoltaïsme opgezet. Deze nieuwe Franse vereniging brengt diverse specialisten en vertegenwoordigers uit de energie-, landbouw en agrifood sectoren, evenals academici en spelers uit financiële en verzekeringshoek bijeen voor samenwerking op het gebied van zonne-energie voor de agrarische sector. Sun’Agri, REM Tec, Kilowattsol, Altergie Développement en ook het financierings platform Râcines waren initiatiefnemers van deze federatie. Zij zetten zich gezamenlijk in voor het bevorderen van het gebruik van zonne-energie op het platteland, maar ook voor de belangenbehartiging van ondernemers die al kozen voor het installeren van zonnepanelen op hun agrarische bedrijf.
Meer inzet duurzame energiebronnen nodig
Frankrijk heeft zich tot doel gesteld om het aandeel energie uit duurzame energiebronnen flink te verhogen de komende jaren. Maar dat is nog niet zo eenvoudig.
Op het gebied van de windenergie op land bijvoorbeeld heeft Frankrijk met de meerjarenprogrammeringen energie (Programmations pluriannuelles de l’énergie, PPE) de doelstelling om het geïnstalleerde vermogen voor 2028 te verdubbelen. In 2020 ging de ontwikkeling van windmolenparken echter veel langzamer dan gepland. Dat kwam niet alleen door lockdowns en coronamaatregelen, maar vooral door moeizame territoriale ontwikkeling. Het is steeds moeilijker om beschikbare terreinen te vinden, met name door toenemend protest van burgers. 65 % van de ongeveer 8.000 Franse windmolens op land zijn gevestigd in slechts drie regio’s (Hauts-de-France, Grand-Est en Occitanie). Niet omdat daar zoveel meer wind is, maar omdat de windparken elders niet van de grond komen. Op bijna de helft van het Franse grondgebied is het bovendien verboden windmolens te plaatsen wegens aanwezigheid van militaire en civiele radars, aanvliegroutes, of beschermd landschap. Nieuwe Franse windmolenprojecten worden dan ook steeds kleiner qua oppervlakte en aantal windmolens.
Historische groei zonnepanelen op het Franse boerenbedrijf
Het aantal zonnepanelen op Franse boerenbedrijven groeide flink in de jaren 2009 en 2010, als gevolg van stimuleringsmaatregelen van de Franse overheid. De opkoop van zonne-energie werd destijds gegarandeerd over twintig jaar en wel tegen een zodanig aantrekkelijk tarief dat de installaties de pan uit rezen. Eind 2010 werd de maatregel halt toegeroepen en werden de feed-in tarieven drastisch verlaagd.
Franse boeren gebruiken de zonnepanelen steeds meer voor eigen energieverbruik.
In 2014-2015 kreeg de zonne-energie voor de agrarische sector weer een impuls, ook dankzij de technische ontwikkelingen. Deze maakten het mogelijk om productievere en duurzamere panelen te fabriceren, die bovendien minder onderhoud vergen. Kosten van installatie van de panelen zijn sterk gedaald de afgelopen decennia, maar ook de terugleververgoedingen daalden gestaag (van 0,50 €/kWh begin 2011 naar 0,15 €/kWh eind 2020).
Franse Hoge Energieraad verwerpt verdere verlaging feed-in tarieven
Op 23 juli 2021 verwierp een grote meerderheid van de leden van de Franse Hoge Energieraad (Conseil supérieur de l’énergie, CSE) het voorstel voor uitvoeringsbepalingen van de Franse regering, dat er toe zou leiden de zonnepremies nog verder te verlagen. Het is nog maar de vraag of dit niet-bindende advies overgenomen wordt, maar de toon is gezet en deze zou het ritme van de hervormingen best eens kunnen vertragen.
Enerzijds is de CSE van mening dat de overheid geen woord houdt en voorbij gaat aan de grote investeringen die door honderden boeren gedaan zijn. Zij mogen niet de dupe worden van voormalig overheidsbeleid dat hen tot die investeringen aanzette. Bovendien zou deze aflaat van overheidssteun tien jaar na de toegezegde termijn van twintig jaar ook ontwikkelaars van andere technologische innovaties kunnen demotiveren.
Anderzijds vindt de CSE dat er een probleem is met de rekenmethode die aan de herziening ten grondslag ligt. De formule klopt niet volgens de CSE. Er wordt gekeken naar een rendement in ideale omstandigheden, maar die komt niet overeen met de werkelijkheid.
De Franse zonne-energie sector wil energiedoelen halen
Vertegenwoordigers van de zonne-energie sector, ook buiten de agrarische sector, menen bovendien dat de Franse overheid bij de herziening van zonnepremies naar rendementscijfers kijkt uit de internationale context, die naar hun zeggen niet stroken met de Franse realiteit. Verscheidene sectororganisaties vragen om meer duidelijkheid over de toekomstige tarieven en willen de garantie dat energieproducenten waar nodig beroep kunnen doen op de vrijwaringsclausule die in de teksten staat. Deze clausule zou volgens hen zonder uitzondering moeten worden toegepast op alle honderden (boeren)bedrijven waarvan de levensvatbaarheid in het geding komt door de voorgestelde herziening van de energiecontracten.
Volgens Alexandre Roesch, algemeen afgevaardigde van het Franse syndicaat voor hernieuwbare energie (SER), is de sector tot meer in staat en ligt de uitdaging erin om de juiste weg te bewandelen richting de doelstellingen van het Franse meerjarige energieprogramma (PPE): “om die te bereiken zouden de spelers in het veld hun energie veel liever aanwenden voor het ontwikkelen van nieuwe projecten, dan zich bezig te houden met die van tien jaar geleden”
Beperkingen voor bebouwing van landbouwgrond
De Franse overheid heeft in een nieuwe klimaatwet een beperking ingesteld op de bebouwing van landbouwgronden. Deze is vooral gericht op het indammen van de bouw van grote winkelcomplexen op plekken waar agrarische activiteit mogelijk is. De wet maakt echter een uitzondering voor het plaatsen van zonnepanelen, mits aan twee voorwaarden wordt voldaan:
- De zonne-installaties mogen niet langdurig de ecologische functie van de bodem aantasten en dan in het bijzonder de biologische, water en klimaat eigenschappen, evenals de agronomische mogelijkheden.
- Bovendien mogen de zonnepanelen niet eventuele landbouwactiviteiten of extensieve beweiding in de weg staan.
Zonnige toekomst voor AgriTech innovatie, data en precisielandbouw
In de volwassen Franse markt van agrarische zonnepanelen, maakt de Provençaalse start-up Ombrea (ombre is het Franse woord voor schaduw) een flinke doorstart. Dit familiebedrijf, dat zelf geconfronteerd werd met de gevolgen van klimaatverandering en toenemende droogte, is sinds 2016 pionier op het gebied van agrarische zonnepanelen. Het heeft panelen ontwikkeld die gemoduleerd ingezet kunnen worden en wanneer nodig schaduw werpen op gewassen. Deze zon/schaduw panelen zijn bovendien uitgerust met sensoren die per site jaarlijks meer dan 100 miljoen data verzamelen, verwerken en analyseren.
In januari 2021 haalde dit AgTech bedrijf samen met Total Quadran een opdracht van de French Energy Regulatory Commission binnen voor het installeren van systemen in grote teelten (m.n. wijnbouw, fruitteelt en groenteteelt), die tot doel hebben zowel gewassen te beschermen als energie op te wekken. Ombrea denkt in 2022 een agrarisch oppervlakte van 150 ha uit te rusten met zijn panelen en stelt zich tot doel dat areaal jaarlijks bijna te verdubbelen, om in 2027 zo’n 1.000 ha landbouwgrond in Zuid-Frankrijk te beschermen tegen de hitte. In september 2021 wierf het bedrijf 10 miljoen euro aan fondsen voor R&D bij regionale overheid, investeringsbanken en business angels. Opvallend is de bijdrage van één van de investeerders, CMA CGM Ventures, specialist op het gebied van maritiem transport en logistiek.
Dennenbos moet wijken voor groots Europees zonnepark bij Bordeaux
Op 20 kilometer van Bordeaux wordt een enorm zonnepark project ontwikkeld, Horizéo genaamd, door Engie en Neoen. Het park moet het grootste in Europa worden en zal een oppervlakte van meer dan 1.000 ha bestrijken. Dat is ruim vier keer meer dan het al bestaande fotovoltaïsche park van Cestas, ten zuiden van Bordeaux, dat in 2015 werd geopend. Met een investering van 1 miljard euro zal Horizéo in totaal tot 1 gigawatt elektriciteit opwekken en daarmee aan 600.000 huishoudens schone energie kunnen leveren. Keerzijde van de medaille is, tot verbijstering van de lokale bevolking, dat hiervoor ruim 1.000 ha dennenbos geruimd zal worden (een oppervlakte zo groot als het hele bois de Boulogne in Parijs).
Zonnepanelen op water
Niet alleen op daken en gevels van stallen en boerderijen; in akkers, weiden en braakliggende gebieden wordt zonne-energie gewonnen. In Frankrijk vindt men zonnepanelen in steden, laaglanden en hooggebergte, maar ook op zee en op kunstmatige wateroppervlakten.
In de Haute-Marne wordt in Perthes de grootste drijvende zonnecentrale geïnstalleerd op het meer van een oude steengroeve. Vanaf eind 2023 zal deze centrale met een oppervlakte van 1,27 km² ongeveer 70 GWh per jaar produceren, wat gelijk staat aan het elektriciteitsverbruik van 26.000 huishoudens. Het Britse energiebedrijf Renewable Energy Systems investeert bijna 50 miljoen euro in dit project en is voornemens nog 200 MW aan drijvende zonnecentrales te ontwikkelen in Frankrijk. Voordeel van deze kunstmatige wateroppervlakten, met een potentieel dat tussen 10 en 22 GWc geschat wordt, is dat daar meestal geen gebruiksconflicten zijn.
Frankrijk heeft veel vertraging opgelopen bij ontwikkeling van schone energie op zee
De Franse regering wil ook op zee de productie van schone energie stimuleren. Maar daar stuit men, zowel bij de ontwikkeling van windparken als zonneparken, al jarenlang op stevige weerstand van de Franse visserijsector. Frankrijk had zich tot doel gesteld om per 2023 een capaciteit van 2,4 gigawatt te hebben qua duurzame energieproductie op zee. En in 2028 een capaciteit van tussen de 5,2 en 6,2 GW. Maar Frankrijk heeft veel vertraging opgelopen. Het eerste duurzame energiepark op zee zal het windpark bij Saint-Nazaire zijn, dat eind 2022 in gebruik genomen zal worden.
