Franse overheid stelt regels voor vermindering voedselverspilling
Wat de Franse benadering van de bestrijding van voedselverliezen- en verspilling vrij uniek maakt in Europa, is dat de vrijwillige benadering vanuit sector en NGO’s ondersteund wordt door de Franse overheid met wettelijke bepalingen.
Aan de basis lag de overtuiging dat voedselverspilling onaanvaardbaar is in een land met zo’n 5,5 miljoen mensen die afhankelijk zijn van voedselhulp en 8 miljoen mensen die geconfronteerd zijn met voedselonzekerheid door geldgebrek. Een situatie die bovendien strijdig is met ecologische principes.
In het vervolg van dit artikel wordt ingegaan op de ontwikkeling van de strategie door de jaren heen.
2013: eerste Nationaal Pact tegen voedselverspilling
Al in 2013 besluit Frankrijk zich te mobiliseren tegen voedselverspilling. Het toenmalige Franse ministerie van landbouw (onder de ministers Stéphane Le Foll en Guillaume Garot) zette een stuurgroep op met spelers afkomstig uit de hele voedselketen. Met dit initiatief ontstond het eerste Nationale Pact. Vanaf het begin is in dit pact een kader opgenomen ter bevordering van voedseldonaties vanuit de voedingsindustrie en de supermarkten aan voedselbanken (en andere charitatieve instellingen). Ook werden speciale clausules opgesteld om de voedselverspilling te verminderen in de collectieve restauratie (scholen en publieke instellingen) door specifieke regels op te nemen in de aanbestedingen.
Een aantrekkelijk logo ‘Anti Gaspi’ werd ontworpen om zichtbaarheid te geven aan deze eerste nationale strategie tegen voedselverspilling. Het logo is nog steeds geliefd.
Lees verder onder foto
2016: wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen
Op 11 februari 2016 is Frankrijk het eerste land ter wereld dat wetgeving tegen voedselverspilling aanneemt. In de zogenaamde Garot-wet is opgenomen dat de overheid zich inzet om voedselverlies en -verspilling in 2025 te halveren.
Distributeurs in de retail mogen niet langer onverkochte maar nog te consumeren producten of producten die slecht zijn bewaard en behandeld, vernietigen. De belangrijkste maatregel is dat elke supermarkt met een oppervlakte van meer dan 400 m² verplicht is een partnerschap aan te gaan met een voedselhulporganisatie om de onverkochte levensmiddelen weg te geven. Wat dan nog eventueel overblijft, moet worden verwerkt tot diervoeder of desnoods worden gecomposteerd.
Meer dan vier jaar na de inwerkingtreding van de wet zijn de positieve effecten merkbaar: het aantal door liefdadigheidsorganisaties verstrekte maaltijden is aanzienlijk gestegen, en voedselverspilling in de retail is enorm teruggedrongen.
In het kielzog van de wet hebben duizenden door de staat erkende stichtingen en verscheidene start-ups en bedrijven die gespecialiseerd zijn in het beheer van onverkochte levensmiddelen acties georganiseerd om onverkochte levensmiddelen terug te vorderen bij distributeurs.
Lees verder onder foto
Tweede Nationaal Pact tegen voedselverspilling in 2017
In 2017 breidde de eerder opgerichte stuurgroep zich uit tot 58 leden, zowel afkomstig uit de professionele voedingsbranche (waaronder Carrefour, Intermarche, Sysco), de voedings- en brancheverenigingen, als ook NGO’s. Vijf verschillende betrokken ministeries namen deel aan de werkgroepen landbouw, milieu, onderwijs, economie en sociale zaken, om een nieuw Nationaal Voedselplan op te stellen (het zogenaamde Plan National de l’Alimentation).
Met het bedenken van de beleidslijnen om de strijd tegen voedselverspilling te doen slagen, werd duidelijk dat de oplossingen doorgevoerd moesten worden in zowel het Nationaal Voedselplan als in het nationale Afvalpreventieprogramma. De ADEME, het Franse agentschap voor ecologische transitie, heeft hierin een belangrijke rol gespeeld.
Dit leidde tot de volgende maatregelen in het Nationaal Voedselplan:
- Uitbreiding van de verplichtingen van de Garot-wet naar de collectieve restauratie (scholen, ziekenhuizen, enz.) en de levensmiddelenindustrie.
- De zogenaamde ‘Gourmet bag’ (Franse variant van de doggy bag) wordt ingevoerd in de horeca en actief gepromoot bij gasten.
- Een communicatieplan over preventie van voedselverspilling op middelbare scholen (‘Anti-Gaspi’).
- Verbeterde uitleg over de houdbaarheidsdatum van levensmiddelen.
'Specifiek voorlichtingsmateriaal over voedselverspilling wordt voor kinderen ontwikkeld, gebaseerd op de traditionele sprookjes'
Uitbreiding wettelijke bepalingen in de EGAlim- en de AGEC-wet
Met de invoering van de voedselwet EGAlim in 2018 wordt in Frankrijk opnieuw een stap gezet in de vermindering van voedselverspilling:
- Het toepassingskader van de Garot-wet ter bestrijding van voedselverspilling wordt uitgebreid naar de collectieve restauratie en de voedingsindustrie waardoor zij hun onverkochte levensmiddelen ook ter donatie moeten aanbieden.
- Dat geldt ook voor het verbod op het ongeschikt voor consumptie maken van onverkochte levensmiddelen.
- De bepalingen gelden voor ondernemers in de collectieve restauratie die meer dan 3.000 maaltijden per dag bereiden, en exploitanten in de levensmiddelenindustrie met een jaaromzet van meer dan 50 miljoen euro.
In 2020 gaat Frankrijk nog een stapje verder met de nieuwe AGEC-wet. Deze wet over de circulaire economie is ontwikkeld door het ministerie van ecologische transitie. De bestaande wettelijke bepalingen tegen voedselverlies en -verspilling worden hierin geïntegreerd, en het toepassingsgebied wordt verder uitgebreid naar de groothandel.
Een nieuw element in de AGEC-wet is de verhoging van de boetes voor het niet naleven van voedselverspillingsregels. De boetes kunnen oplopen tot 0,1% van de omzet van de onderneming (exclusief BTW). Andere nieuwe bepalingen vanaf 2021 zijn: de invoering van een nationaal label ‘anti-voedselverspilling’ dat wordt uitgereikt aan elke juridische entiteit die aan een vastgesteld pakket voorwaarden voldoet. Ook wordt er een computercodering ingevoerd om het voorraadbeheer in de detailhandel te verbeteren met betrekking tot uiterste consumptiedata en minimale houdbaarheidsdata van producten.
In de AGEC wet zijn ook fiscale bepalingen opgenomen. Deze berusten op de bestaande fiscale regelingen ter stimulering van het mecenaat van individuele bedrijven, en worden nu ook toepasbaar op voedseldonaties. Deze geven (binnen de grens van 5‰ van de omzet van de onderneming of een plafond van 20.000 euro) recht op een belastingvermindering die gelijk is aan 60% van de kostprijs van de geschonken producten.
Lees verder onder foto
Jong geleerd, oud gedaan…
Een van de initiatieven geïnitieerd door de Franse overheid om op lange termijn de voedselverspilling terug te dringen, richt zich op de jeugd. Door hen vanaf hun jongste leeftijd bewust te maken, kunnen ze actief deel gaan nemen aan de vermindering daarvan.
Er wordt specifiek materiaal voor kinderen ontwikkeld, gebaseerd op de traditionele sprookjes. Door de klassieke sprookjes aan te halen is een ‘anti food-waste’-verhaal ontwikkeld.
Franse coronaherstelplan van 2021
Vanuit het Franse coronaherstelplan is 30 miljoen euro beschikbaar gesteld om ook de minder bedeelde burger toegang te geven tot vers, lokaal voedsel. Daarvan is 6 miljoen euro gereserveerd voor 9 nationale projecten die voedselonzekerheid bestrijden, toegang tot verse producten uit korte ketens bevorderen en voedselverspilling tegengaan. Naast het uitdelen van voedselpakketten worden ook kooklessen georganiseerd, waarbij aandacht wordt gegeven aan vermindering van voedselverspilling.
24 miljoen euro wordt uitgetrokken om plaatselijke initiatieven te ondersteunen, waaronder meer steun voor de ontwikkeling van mobiele solidariteitswinkels ten bate van geïsoleerde personen of personen met een laag inkomen. Ook hier is vermindering van voedselverspilling een aandachtspunt.
Meer informatie is op de website van het Franse Miniserie van Landbouw te vinden: la mesure « Alimentation locale et solidaire » du plan France Relance.
Frans ecosysteem voor de vermindering van voedselverspilling
In het kader van deze wettelijke bepalingen is een uitgebreid en interessant ecosysteem ontstaan, met allerlei nationale en internationale projecten, waarin wordt samengewerkt tussen allerhande bedrijven, overheden en voedselhulporganisaties. Maar ook zijn er meer en meer start-ups en bedrijven die gespecialiseerd zijn in het beheer van voedseldonaties.
Food Heroes
Een van de interessante Europese projecten waaraan vanuit Frankrijk werd deelgenomen was het project Food Heroes, dat werd gecoördineerd door ZLTO. Dit Interreg North-West Europe-project liep van 2016 tot 2020 met een budget van 5,56 miljoen euro. Het richtte zich op innovatieve voedselondernemers die werken aan de vermindering van voedselverliezen in de 'verwaarloosde' eerste delen van de voedselketen. Een mooi Frans initiatief in dat kader was een project voor hergebruik van schelpen van mosselen. Meer informatie over Food Heroes.
Too Good to Go
De start-up Too Good to Go werd opgericht door de Française Lucie Bash. Zij gaf haar veelbelovende carrière in de voedingsindustrie op om zich maar met energie en vastberadenheid in het anti-voedselverspillingsavontuur te storten. Deze jonge dynamische vrouw ontwikkelde een app om voedselverspilling tegen te gaan. De app, inmiddels een groot succes, maakt het mogelijk onverkochte levensmiddelen alsnog aan de consument voor te stellen. De app is nu in zestien landen actief. In Frankrijk zijn 8 miljoen gebruikers. Meer informatie over Too Good to Go.
Phenix
De start-up Phenix heeft eveneens een app ontwikkeld om voedselverspilling te voorkomen. Met deze app kan de consument een verrassingspakket bestellen bij winkeliers bij hem in de beurt. Een heel netwerk van winkeliers biedt verrassingsmanden aan met onverkochte producten van die dag, tegen 50 tot 60% korting. De consument helpt dus voedselverspilling te voorkomen en bespaart tegelijk geld. Meer informatie over Phenix.
De videopresentatie van de strategie voedselverspilling van het Franse ministerie van Landbouw en Voedsel: "Le gaspillage alimentaire, comment agir pour le réduire?"
Landbouwteam Parijs
E-mail: par-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriParijs
Juni 2021