Franse landbouw zet vooral in op klimaatadaptatie
In Frankrijk is, mede door de aanhoudende droogte en bosbranden, het gevoel van urgentie over klimaatverandering het afgelopen jaar vergroot. Er lopen verschillende initiatieven om de agrarische sector klimaatbestendiger te maken. En er wordt ingezet op innovatie, maar er is nog genoeg werk aan de winkel.
Frankrijk kampte dit jaar als gevolg van klimaatverandering met droogte, bosbranden, opeenvolgende hittegolven en zware regen- en hagelbuien. De impact hiervan op de voedselproductie is dit jaar duidelijk zichtbaar bij een groot deel van de landbouwsectoren. Zo ligt de productie van blijvend grasland sinds het begin van het jaar 21% onder het normale niveau, daalt de graanproductie dit jaar naar verwachting met 7,6% en pakt de maisproductie zelfs 13,5% lager uit. Bovendien is de voorlopige schatting van de federatie Légumes de France dat de groenteproductie daalt met 25 tot 35%.
Directe gevolgen van klimaatverandering voor natuur
Ook de natuur in Frankrijk heeft direct te maken met de gevolgen van klimaatverandering. In 2022 ging een recordaantal van 62.000 hectare van met name bos in vlammen op; een stijging van 41% vergeleken met 2019. Deze megabranden hebben desastreuze gevolgen voor het milieu. Natuurbranden zullen in Frankrijk aanhouden, aangedreven door enerzijds stijgende temperaturen en anderzijds een relatief lage luchtvochtigheid. Ook de intensiteit en de frequentie van droogteperioden zullen toenemen als gevolg van de klimaatverandering.
Maatregelen om landbouw klimaatbestendig te maken
Om extreme weersomstandigheden nu en in de toekomst het hoofd te bieden, startte het Franse ministerie van Landbouw vorig jaar een alomvattend programma, het ‘Varenne agricole de l’eau et de l’adaptation au changement climatique’. Het programma bestaat uit drie pijlers: opzet van een systeem van brede weersverzekeringen, klimaatadaptieve maatregelen door nieuwe teelten en gewassen, en waterbeheer door middel van een betere verdeling en opvang van water.
Aanpak van brede weersverzekeringen
Vanaf 2023 gaat een nieuw systeem voor weersverzekeringen voor agrariërs in. Het nieuwe systeem is gebaseerd op een duidelijkere verdeling van de risico's over alle actoren. Zo nemen boeren de risico's met een lage intensiteit zelf voor hun rekening. Risico's met een gemiddelde intensiteit kunnen worden verzekerd onder de toekomstige (gesubsidieerde) brede weersverzekering. En catastrofale risico's, waarvan de intensiteit en de frequentie met de klimaatverandering neigen toe te nemen, worden dan grotendeels door de staat gedragen.
Dit betekent dat, verzekerd of niet, de boer zich bij een landbouw/klimaatramp kan melden bij één enkele instantie, die de verliezen zal vergoeden - indien deze de minimumdrempel overschrijden. De minimale drempelwaarden zijn vastgesteld op 30% van de verliezen voor boomkwekerijen en graslanden, en 50% voor veldgewassen en wijnbouw. Indien de boer is verzekerd, zal deze vergoeding een aanvulling vormen op de door zijn verzekeraar uitgekeerde vergoeding. Indien de boer niet is verzekerd, kan hij niet meer dan 50% ontvangen van het bedrag dat een wel verzekerde krijgt. Het systeem van verzekeringen wordt gesubsidieerd uit een gemeenschappelijk staatsfonds van € 680 miljoen. Daarmee wordt het aantrekkelijker gemaakt voor boeren om een verzekering te nemen.
'De landbouwsector kan een substantiële bijdrage leveren aan klimaatmitigatie, onder andere door het opslaan van koolstof in de bodem via de teelt van bepaalde gewassen of de aanplant van bomen of heggen'
Regionale aanpak klimaatadaptatie
Ook in de verschillende regio’s worden maatregelen gepresenteerd om de landbouw klimaatbestendiger te maken. Zo heeft de regio Île-de-France aangekondigd € 40 miljoen extra uit te geven aan maatregelen die inspelen op het klimaatprobleem. Het gaat daarbij om zaken als diversificatie van gewassen, optimaliseren van de watervoorraden, tot stand brengen van ecologische infrastructuren, aanschaffen van netten of hagelsystemen of ventilatie tegen hittestress. Naast landbouwactiviteiten wordt er ingezet op biodiversiteit, door middel van betalingsregelingen voor milieudiensten, zoals het beschermen van moerasgebieden.
Faciliteren van voldoende water
Hoe organiseer je toegang tot water in een tijd waarin periodes van droogte steeds vaker voorkomen? Een van de antwoorden hierop is de bouw van wateropvangbassins. Hoewel deze waterbassins worden aangelegd om irrigatie makkelijker te maken, leidt de bouw hiervan regelmatig tot spanningen tussen boeren en milieuactivisten. Bepaalde kleine boeren, vaak lid van de militante boerenbond Confédération Paysanne, en milieuorganisaties claimen dat deze waterbassins juist de droogte verergeren, doordat het grondwaterpeil niet verbetert. Daarom voeren ze acties uit om de waterbassins onklaar te maken.
Transitie naar klimaatveerkrachtige boerenbedrijven
In 2023 start het Chambre d’agriculture France (een nationale publiek-private ‘landbouwkamer’) een grootschalig programma om 1.000 agrarische bedrijven te analyseren op klimaatveerkrachtigheid. Tot 2030 loopt dit aantal op tot 100.000 bedrijven. Op basis van de bedrijfsanalyse stelt de adviseur een aanpassingsplan op, kan de boer een opleiding krijgen en ontvangt hij financiële steun om het aanpassingsplan uit te voeren. Onderdeel van dit programma is om het bewustzijn bij boeren over het klimaat en de impact ervan op de productie te vergroten.
Oog voor terugdringen effecten klimaatverandering
De landbouwsector kan een substantiële bijdrage leveren aan klimaatmitigatie, onder andere door het opslaan van koolstof in de bodem via de teelt van bepaalde gewassen of de aanplant van bomen of heggen. Om dit te versnellen, is in Frankrijk het ‘Label Bas Carbone’ bedacht. Projecten die de uitstoot (of concentratie in de atmosfeer) van broeikasgassen verminderen en verder gaan dan de wettelijke verplichting om uitstoot te verminderen, worden gekeurd en geverifieerd voor een onafhankelijke partij. Agrarische bedrijven met projecten die zijn gecertificeerd met het LBC-label kunnen zo extra inkomsten genereren van private partijen of lokale overheden die hun CO2-uitstoot willen compenseren via ‘koolstofkredieten’. Daarbij komt dat de bodem door de maatregelen beter bestand is tegen de effecten van klimaatverandering, zoals verzilting, erosie en extreme droogte.
Innovaties stimuleren koolstofopslag in bodem
Vooralsnog blijft het aantal 'koolstofkredieten' laag en komt de verkoop onvoldoende op gang, omdat grote spelers goedkopere projecten zoeken aan de andere kant van de wereld. Wel probeert de Franse overheid grote spelers zoals Air France/KLM of La Poste aan te zetten tot aanschaf van koolstofkredieten in Frankrijk. Ook zou een rekenmethode op Europese schaal kunnen helpen om de markt beter te laten functioneren. Daarbij maken klimaatslimme innovaties, zoals die van startup MyEasyFarm, het gemakkelijker voor boerenbedrijven om inzicht te krijgen in hun broeikasgas-emissies en het niveau van de in de bodem opgeslagen koolstof. En ze kunnen hiermee simulaties uitvoeren met scenario’s die winst opleveren.
Duurzame energie-opwerk op landbouwgrond: win-win
Frankrijk zet in op agrovoltaïsme, waarbij de opwek van zonne-energie wordt gecombineerd met landbouwactiviteiten. Doordat de schaduw van de zonnepanelen een deel van de stress op de planten door hoge temperaturen en UV-schade vermindert, kan in sommige gevallen de gewasopbrengst en de kwaliteit van het gewas verbeteren. Agrovoltaïsme wordt daarom gezien als innovatie voor een klimaatbestendige landbouwsector.
Vooralsnog zijn een gemeenschappelijke definitie, aanvullende (financiële) beleidsinstrumenten en financiering nodig om agrovoltaïsme verder te brengen. Private partijen werken aan certificering voor agrovoltaïsme-projecten om de realisatie te versnellen en een startschot te geven aan schaalvergroting. Het Franse parlement werkt aan een wet die agrovoltaïsme inkadert, onder andere met definities.
Contact
Landbouwteam Frankrijk
Mail: par-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriParis
November 2022