Mogelijke kansen voor tuinboon en soldatenvlieg in Egypte en Jordanië
In Egypte en Jordanië is roodvlees nog altijd de koning van de eiwitten. Peulen zijn armeluisvoedsel. En insecten zijn haram en dus onrein voor moslims. Welke ruimte biedt de lokale cultuur dan voor een eiwittransitie? Het landbouwteam op de Nederlandse ambassades in Egypte en Jordanië ziet kansen voor verduurzaming van witte eiwitten: kip, vis en zuivel. Circulariteit biedt kansen om dit duurzamer te doen en de import van soja en vismeel te beperken.
In Nederland is de eiwittransitie hot. In het streven naar gezonde en duurzame diëten laten steeds meer consumenten vlees en zuivel links liggen en grijpen naar plantaardige eiwitten. Ook de innovatieve agrifoodsector zoekt naar plantaardige eiwitbronnen voor vlees- en zuivelvervangers. Bijvoorbeeld uit peulvruchten, aardappelen of insecten.
Eetpatroon en inkomen
In Egypte en Jordanië is men daar (nog) niet aan toe. In deze netto-voedselimporterende middeninkomenslanden balanceert een groot deel van de consumenten net boven de armoedegrens. Als het inkomen zakt, bijvoorbeeld als het toerisme een klap krijgt vanwege corona, verandert het eetpatroon van de lagere middenklasse direct. Ze consumeren dan minder kip, vis, vlees of zuivel en meer peulen en koolhydraten. Als het beter gaat, neemt de vleesconsumptie weer toe.
Tuinbonen en kikkererwten
De eetcultuur is van oudsher rijk aan vegetarische gerechten. Denk aan falafel, of zoals in Egypte tameeya, gemaakt van tuinbonen in plaats van kikkererwten. Ful medames is het ontbijtgerecht: tuinbonenpuree voor bij het brood. Met het avondeten worden er de heerlijkste mezzes op tafel gezet zoals humous (van kikkerwten), tahina (van sesampasta) en babaghanoush (van geroosterde aubergines). Als je je bijna vol hebt gegeten, volgt nog een schaal geroosterd roodvlees, een teken van gastvrijheid.
Voorzichtige kentering
Onder een deel van de internationaal georiënteerde elite komt er evenwel een voorzichtige kentering. In Cairo grijpt een restaurant als Zooba met trots terug op het vleesluwe Egyptisch straatvoedsel. Wellnesscentrum Osana biedt in zijn café vegetarische en veganistische opties. In een elitewinkel als Gourmet worden geïmporteerde melkvervangers verkocht voor vier maal de prijs van een pak gewone melk. Maar dat is niet voor de doorsnee Ahmed en Aziza. Zonder een gerichte consumentencampagne zal het lang duren voor deze eetpatronen zodanig veranderen dat het voedingspatroon in Egypte een lagere carbon footprint heeft.
In Jordanië steunt het landbouwteam een campagne om duurzame en gezonde diëten in de etalage te zetten voor toeristen en de horeca. Farm-to-Fork Jordan van Hospitality in Health probeert culinair toerisme te bevorderen door restaurants, boeren en regioproducten op een podium te zetten. Dit biedt de kans om buitenlandse bezoekers te laten kiezen voor smaakvolle en bewuste maaltijden. Maar uiteindelijk komt ook de carnivoor aan zijn trekken, want de klant blijft koning.
Eieren, kip en kweekvis
Toch zijn er kansen om eiwittransitie op gang te brengen. In de afgelopen twintig jaar zijn de visteelt en pluimveesector in Egypte enorm gegroeid om de bevolking van inmiddels 105 miljoen mensen te voeden. Witte eiwitten als eieren, kip en kweekvis zijn redelijk bereikbaar voor de lage middenklasse en leveren een bijdrage aan een gezond dieet voor bijvoorbeeld moeders en groeiende kinderen.
Nederlandse voerbedrijven als De Heus (Koudijs Kapo) en Nutreco (Trouw, Hendrix en Skretting) hebben zich in Egypte gevestigd om deze markt te bedienen. Hiervoor zijn ze afhankelijk van soja uit Brazilië en de VS, en in mindere mate van vismeel.
'Een knelpunt bij het gebruik van insecten is dat deze volgens Islamitische spijzenwetten niet halal is. Dit beïnvloedt de acceptatie van insectenmeel in de voedselketen'
Kansenstudie circulaire eiwitten
Geïnspireerd door de LNV-visie op circulaire landbouw liet het landbouwteam samen met RVO een kansenstudie uitvoeren naar circulaire eiwitten voor visvoer. De resultaten worden op een seminar over circulaire visteelt gepresenteerd tijdens Africa Aquaculture 2021 in Alexandrië. De studie verkende de volgende opties voor visvoer:
- Insecteneiwit
- Bijproducten uit de pluimveesector
De meeste mogelijkheden liggen in de verwerking van pluimveeafval tot ingrediënten voor visvoer. Hoogwaardig diermeel van pluimveeafval kan in potentie 16% van de benodigde eiwitten bieden voor de huidige tilapiateelt. De grote uitdaging is om verwerkers en kwaliteitsinspecteurs te laten investeren in kwaliteitsborging door verbetering van hygiëne, logistiek en verwerking.
Zwarte soldatenvlieg
Gebruik van insecteneiwit is op termijn ook een mogelijkheid. Proteinea is een Egyptische startup met plannen om op grote schaal larven van de zwarte soldatenvlieg te kweken en vervolgens te verwerken tot eiwit en olie. Vanuit economisch en ecologisch perspectief lijkt dit veelbelovend. Qua regelgeving moet nog een aantal stappen gezet worden om deze industrie te ontwikkelen. Een knelpunt is dat deze insecten volgens Islamitische spijzenwetten niet halal zijn. Dit beïnvloedt de acceptatie van insectenmeel in de voedselketen.
Rotatiegewas
Tegelijkertijd zijn er in de akkerbouw kansen voor de herwaardering van plantaardige eiwitten die passen bij het traditionele eetpatroon. De tuinboon (ful) is in Egypte van oudsher een belangrijk rotatiegewas en deel van het dieet. Volgens het onderzoeksinstituut ICARDA is de tuinboon sinds de jaren tachtig uit de bouwplannen van boeren verdwenen. Egypte is massaal tuinbonen gaan importeren. Vanwege de subsidie op kunstmest, gevoeligheid voor onkruiden en ziekten en het lage saldo paste de tuinboon niet meer in het, naar monocultuur neigende, teeltplan.
Geïnspireerd door de Boerderij van de Toekomst in Lelystad heeft het landbouwteam van de Nederlandse ambassade in Cairo Wageningen UR uitgenodigd te kijken naar kansen voor klimaatslimme teeltsystemen met daarbij een centrale plek voor peulvruchten, want die zijn gezonder voor de bodem en de consument. In zo’n teeltsysteem is er nog wel plek voor vlees en zuivel, maar dan als een bijproduct van bodemverrijkende mest.
Landbouwteam Egypte en Jordanië
E-mail: kai-lnv@minbuza.nl
Twitter: @NLagriEgJor
November 2021