Duitsland zet stappen in de omgang met de wolf
Duitsland kent de hoogste wolvendichtheid van Noordwest Europa. Uit een recente enquête van onderzoeksbureau Forsa blijkt dat de meerderheid van de Duitsers de wolf verwelkomt, maar zo vanzelfsprekend is dat niet. Hoe gaat het met de wolven in ons buurland, en hoe gaat men daar om met de groeiende wolvenpopulatie?
Sinds de ondertekening van de Conventie van Bern in 1979 is de wolf één van de strengst beschermde diersoorten van Europa. In 1996 werd in Duitsland voor het eerst sinds het midden van de 19de eeuw weer een wolf in het wild gezien. Dit op een verlaten militair oefenterrein in de Oberlausitz (Saksen) vlakbij de grens met Polen. Sindsdien heeft de wolf zich in met name de noordelijke helft van het land verder verspreid. In 2006 werd de eerste wolf in de aan Nederland grenzende deelstaat Nedersaksen gespot, en in 2015 trokken de eerste wolven uit die deelstaat naar Nederland.
Het aantal roedels groeide in Duitsland de afgelopen jaren met ca. 10% per jaar. In de meest recente telling van 2022/2023 werden 1339 wolven en 184 roedels geteld. De meeste roedels leven in de deelstaten Brandenburg (52), Nedersaksen (39) en Saksen (38). Uit onderzoek aan duizenden uitwerpselen van wolven in Nedersaksen en Saksen bleek dat ruim 50% van het dieet uit reeën, 20% uit edelherten en 20% uit wilde zwijnen bestaat. Minder dan 1% van het dieet bestaat uit vee.
Verhit maatschappelijk debat
De terugkeer van de wolf wordt over het algemeen gezien als succes van decennialange, internationale inzet op natuurbescherming. Uit de recente enquête van onderzoeksbureau Forsa onder de Duitse bevolking (Maart 2024) bleek ook dat 73% van de Duitsers de wolf verwelkomen als onderdeel van de Duitse natuur.
In sommige regio’s is er weerstand tegen de terugkeer van de wolf. Met name ook vanwege de aanvallen op vee die, voor veehouders, forse financiële en emotionele consequenties kunnen hebben. Maatschappelijk lopen debatten over mogelijke beheersmaatregelen zoals het afschieten van wolven emotioneel hoog op. Soms zelfs met bedreigingen vanuit voor- of tegenstanders richting bestuurders, jagers en natuurbeschermers tot gevolg.
Meer schade, meer steun aan veehouders
Met de verspreiding van de wolf in Duitsland nam ook het aantal aanvallen door wolven op vee toe. Bij de meest recente officiële tellingen (2022) stierven in één jaar tijd 3778 stuks vee bij 1136 aanvallen door wolven. In bijna 90% van de gevallen ging het om schapen en geiten. Opvallend is echter dat schade niet zo zeer af lijkt te hangen van het aantal wolven, maar vooral van de al dan niet genomen preventieve maatregelen. Met uitzondering van Berlijn heeft elke deelstaat eigen beleid om met de wolf om te gaan, waarbij vooral ingezet wordt op schadepreventie (afbeelding 2 en 3).
Schade aan vee wordt in alle deelstaten 100% vergoed. Voorwaarde is wel dat de aanval achter “basisbescherming” plaatsvond. Voor schapen is dat in regio’s met wolven het geval bij 90cm hoge elektrische wolfrasters. In 2022 werd er in totaal ruim 600.000 EUR aan schade gecompenseerd. De financiering voor preventieve maatregelen (wolfrasters en kuddebeschermingshonden) ligt een veelvoud hoger en bedroeg in 2022 in totaal ruim 18 miljoen EUR.
Een terugkerend knelpunt in de compensatieregelingen is de administratieve druk van de procedures om tot compensatie te komen. Er wordt gezocht naar eenvoudigere en snellere methoden, bijvoorbeeld door vereenvoudigde bewijsvoering en een standaard compensatie voor bedrijven in regio’s met veel wolven.
Juridische zoektocht
De Duitse overheid heeft zich als doel gesteld om binnen de internationale afspraken over natuurbescherming maatregelen te nemen in de omgang met de wolf. Naast financiële steun bij schade en preventie, worden er ook juridische maatregelen genomen.
De in het natuurbeschermingsrecht vastgelegde bepalingen voor omgang met de wolf worden in de deelstaten omgezet in beleid. Sinds 2020 is er jaarlijks slechts in enkele gevallen gebruik gemaakt van de regeling om een wolf af te schieten. In 2023 zijn er slechts 6 wolven legaal afgeschoten. De reden achter dat lage getal wordt vooral gezocht in de traagheid van de procedures en het hevige protest van tegenstanders van afschot van wolven.
Omgang met de wolf in het Duitse natuurbeschermingsrecht
In 2020 is de nationale natuurbeschermingswetgeving aangevuld met daarin belangrijke bepalingen voor de omgang met de wolf:
- Het voeren en lokken van in het wild levende wolven is verboden.
- Als er ondanks preventieve maatregelen vee wordt aanvallen door een wolf uit een roedel, mag binnen een vastgestelde tijd en gebied een wolf afgeschoten worden totdat er geen nieuwe schadegevallen meer zijn. Dit geldt ook als er gevaar dreigt voor mensen.
- In het wild levende kruisingen tussen honden en wolven moeten onmiddellijk verwijderd worden.
Om de procedures te versnellen is eind 2023 afgesproken dat als er ondanks preventieve maatregelen toch schade door wolven aangericht wordt, er binnen 21 dagen en binnen een straal van 1 kilometer rond het schadegeval een wolf afgeschoten mag worden. Dit is op onderzoek gebaseerd waaruit blijkt dat wolven vaak binnen die periode naar hun jachtplek terug komen.
Nedersaksen was in maart 2024 de eerste deelstaat die deze nieuwe, versnelde afschotprocedure toepaste. De afgegeven afschotvergunning werd echter aangevochten door een natuurorganisatie en de bestuursrechter heeft uitgesproken dat de nieuwe procedure niet in lijn is met het Europese natuurbeschermingsrecht. Er mocht geen wolf geschoten worden. De zoektocht naar juridische mogelijkheden voor omgang met de wolf duurt dus nog voort.
Meer informatie
- Enquête Forsa maart 2024 m.b.t. publieke opinie over de wolf
- Alle statistieken over aantallen wolven, aanvallen door wolven en overheidsregelingen in Duitsland
- Omgang met de Wolf in het Duitse natuurbeschermingsrecht
Contact
LAN team Duitsland
- Email: bln-lnv@minbuza.nl
- Twitter: @AgriBerlijn
- LinkedIn: Netherlands Agricultural Network in Germany | LinkedIn