Digitalisering als motor van de Nedersaksische landbouw
Nedersaksen ligt niet alleen tegen de Nederlandse grens aan, maar is ook “Agrarland Nr. 1” van Duitsland en wil dat blijven. Drie van de landelijke veertien “digitale experimenteervelden” liggen in Nedersaksen en dat maakt het interessant om te zien hoe deze landbouwregio de komende jaren innoveert en op welke manier digitalisering daarin wordt toegepast. En hoe innovatief is de landbouwsector in Nedersaksen?
Masterplan Nedersaksen
Nedersaksen windt er geen doekjes om: de deelstaat wil het voortouw nemen in de digitale transformatie van de Duitse landbouw. Rond 2025 moet de gigabyte-infrastructuur heel Nedersaksen bedekken, wat vooral wordt gerealiseerd door lokale aannemers in de regio (Landkreisen), ondersteund door de Landwirtschaftskammer, een semi-overheidsinstantie, die landbouwvoorlichting geeft en over menskracht en kennis beschikt. In het Masterplan Digitalisering besteedt de Staatsminister van Economie, Bernd Althusmann (CDU), veel aandacht aan de agrarische sector, meer dan in de digitaliseringsstrategieën van andere deelstaten. Dit masterplan geeft kaders aan een lopend transformatieproces, en stelt tot 2025 in totaal 1 miljard euro beschikbaar voor digitalisering in de hele deelstaat. Voor de lokale experimenteervelden van de deelstaat zelf, is meer dan 10 miljoen euro beschikbaar.
Het overheidsbeleid voor digitalisering is in Nedersaksen over meerdere deelstaatministeries verdeeld. Alhoewel de infrastructuur door het Staatsministerie van Economie en Digitalisering wordt aangelegd, is het Staatsministerie van Landbouw zelf voor digitalisering in haar sector verantwoordelijk. Verder draagt het Staatsministerie van Plattelandsontwikkeling zorg voor digitalisering op het platteland, wat strikt afzonderlijk van de landbouw wordt gezien. Binnen het Staatsministerie van Economische Zaken is Stefan Muhle als Staatssecretaris voor Digitalisering aangesteld om de digitaliseringszaken te coördineren. De digitaliseringsafdelingen van de drie ministeries moeten aan hem verantwoording afleggen en Muhle zorgt voor vakoverstijgende samenwerking waar mogelijk. Op deze wijze wil Nedersaksen voor eenheid in haar digitaliseringsbeleid zorgen.
Digitalisering als koren op de molen
Het digitaliseringsbeleid richt zich vooral op het MKB en dus ook op kleine landbouwbedrijven, omdat de voordelen van digitale bedrijfsvoering de concurrentiekracht van deze bedrijven kan versterken. Nedersaksen kent een grote verscheidenheid aan landbouwbedrijven: in het oostelijke deel van de deelstaat zijn de bedrijven groter dan in de westelijke regio grenzend aan Nederland. Met goede internetvoorzieningen wil de deelstaat alle bedrijfsgroottes steunen, met name de kleinere familiebedrijven. Momenteel zijn de boeren echter nog wat afwachtend, ze weten nog niet wat het beleid precies voor hen zal betekenen. Volgens een enquête van de Duitse Rentenbank wil 66% van de agrarisch ondernemers investeren in digitale innovaties. Daardoor wordt verwacht dat boeren in de nabije toekomst meer toepassingen gaan vinden en Nedersaksen werkt er hard aan om deze interesse te voeden.
De landbouw van Nedersaksen in een notendop
Bedrijven: 37.793 (gemiddeld 69 ha, 22% is groter dan 100 ha) Veehouderij: 28.186 bedrijven houden 3.170.580 GVE Varkenshouder: 63% Rundveehouder: 27% Pluimveehouder: 16% Bouwland: 1.887.767 ha Grasland: 690.945 ha Bron: Landesamt für Statistik Niedersachsen statistik.niedersachsen.de
Ook in het landschap is dit onderscheid in type bedrijven terug te zien. In het oosten is er ecologisch gezien meer sprake van een monocultuur, terwijl in het westelijke deel een kleinschaliger, diverser landschap is te zien. Naast de beschikbare financiering voor overschakeling naar biologische landbouw, moet precisielandbouw ook bijdragen aan die landschapskwaliteit. Door precisielandbouw moeten opbrengsten van de boeren stijgen en de milieu- en waterkwaliteit verbeteren, ongeacht bedrijfsgrootte. Transparantie en een verhoogde productiviteit zullen de Nedersaksische boeren competitiever maken, waardoor Nedersaksen zijn huidige titel van belangrijkste agrarische deelstaat kan behouden.
Leren, leren, experimenteren
In Nedersaksen bevinden zich drie van de veertien nationale experimenteervelden voor digitalisering in de landbouw. Het experimenteerveld in het westelijke deel van Nedersaksen ‘FarmerSpace’, richt zich op optimalisatie van de akkerbouw, het experimenteerveld in het zuiden van de deelstaat ‘DigiSchwein’, op de varkenshouderij. Het laatste experimenteerveld AgroTech-Valley bevindt zich in de omgeving van Osnabrück, waar wordt gekeken naar de combinatie van techniek, milieu en efficiëntie.
Daarnaast werkt Nedersaksen aan een aantal eigen experimenteervelden om bijvoorbeeld het conflict tussen ecologie, dierenwelzijn en inkomen in de toekomst op te lossen. Met onderzoek naar digitale stallen voor verbeterd dierenwelzijn en diergezondheidsmanagement (het vroegtijdig herkennen van ziekten), gewasbescherming en open-datagebruik, verschillen deze experimenteervelden weinig van de nationale initiatieven. De beperkte communicatie tussen de deelstaten op dit gebied werkt het risico in de hand dat vrijwel identieke experimenten meerdere keren kunnen worden uitgevoerd.
Nedersaksen zet sterk in op het terugkoppelen van haar eigen experimenteervelden naar de praktijk. Daarvoor wil men in de omgeving van Osnabrück een onderzoeksinstituut voor digitalisering in de landbouw oprichten. Bij deze pilots werken ook de Universiteit Osnabrück en de Hogeschool Osnabrück intensief samen. Technologische innovaties gaan snel en de link met academisch onderzoek is daarbij belangrijk. Bovendien zijn de universiteit en hogeschool zeer geïnteresseerd naar de data die vrijkomen bij deze experimenten.
Binnen enkele jaren, als de eerste data zijn gegenereerd en geanalyseerd, zal dit onderzoeksinstituut boeren gaan ontvangen, om samen te kijken hoe zij in hun bedrijf hun voordeel kunnen doen met de onderzoeksresultaten. De experimenteervelden zijn volop in ontwikkeling en ook de werkwijze is experimenteel. Er worden sectorgerichte workshops gegeven over de voortgang van het onderzoek en hoe de boeren hier zelf mee aan de slag kunnen in hun bedrijfsvoering. Educatie staat bij Nedersaksen hoog in het vaandel, omdat uiteindelijk de boeren het zelf moeten doen.
Er zijn veel interessante plannen op het gebied van digitalisering in de landbouw in Nedersaksen. Dat er de komende jaren veel gaat ontstaan, is duidelijk, Het wordt interessant te zien hoe de digitale infrastructuur en de experimenteervelden er aan bij gaan dragen dat Nedersaksen ‘’Agrarland Nummer 1’’ van Duitsland blijft. Als ambassade blijven we de ontwikkelingen in Nedersaksen volgen en zullen de voortgang met u delen via AgroBerichtenBuitenland.
Over de auteur
Jesse Schevel heeft van oktober 2019 tot maart 2020 stage gelopen op de afdeling Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van de Nederlandse ambassade in Berlijn. Als onderdeel van zijn studie Bestuurskunde aan de TU Delft heeft hij vanuit Berlijn het agrarische digitaliseringsbeleid van Duitsland onder de loep genomen. Over de stand van de digitalisering in Nedersaksen en Saksen-Anhalt verschijnen twee afzonderlijke artikelen.