Duitse campagne: te goed voor de vuilnisbak
Ook Duitsland wil de verspilling van voedsel fors terugdringen. Het Duitse ministerie van Landbouw, de brancheorganisaties, levensmiddelenhandel en horeca pakken dat samen aan onder het motto ‘Zu gut für die Tonne’, ofwel te goed voor de vuilnisbak.
In een Duitse supermarkt valt snel op dat het aanbod en formaat van verse groente eerder is afgestemd op een groot gezin dan op een- of tweeverdieners. Voorverpakte, gesneden groente is de uitzondering. Wie zin heeft in boerenkool, komt thuis met een enorme zak Grünkohl-bladeren, inclusief de dikke nerven. Vers van het land, dat wel! Ritsen dus, maar wat moet je met die nerven? Die komen in het GFT-afval terecht. Een zakje mix-groente om mee te wokken? Niet te vinden. Ja, je kan het ook als lui betitelen, wanneer je niet de moeite wil nemen om zelf je groente te willen snijden. Duitsers zijn niet lui, vandaar.
tekst gaat onder foto verder
12 miljoen ton voedselafval
Elk jaar produceert de hele voedselvoorzieningsketen in Duitsland ongeveer twaalf miljoen ton voedselafval (Studie Lebensmittelabfälle in Deutschland – Baseline 2015 van het Thünen-Instituut). Het grootste deel van deze voedselverspilling, 52% (6,1 miljoen ton), wordt geproduceerd in particuliere huishoudens. Elke consument in Duitsland gooit ongeveer 75 kilogram voedsel per jaar weg (dat is meer dan in Nederland). Doel is om in de detailhandel en bij de consumenten thuis de verspilling tegen 2030 te halveren. Daar is de meeste winst te halen. Maar voedselverspilling moet ook in de hele productie- en toeleveringsketen verminderen.
Onder het motto “Zu gut für die Tonne”, te goed voor de vuilnisbak, geeft het Duitse landbouwministerie al sinds 2012 tips om verspilling tegen te gaan. Dat heeft intussen geleid tot een groot aantal activiteiten. Er zijn actieweken, tips voor thuis, er zijn “Beste-Reste-Boxen” om maaltijdrestanten bij restaurantbezoek mee te nemen en in nationale Dialoogfora wisselt men per sector ervaringen uit. Om extra druk op ketel te zetten, heeft de Duitse minister van Voedsel en Landbouw, Julia Klöckner, verleden jaar een nationale strategie vastgesteld. Met zeven koepelorganisaties van de landbouw- en voedingsindustrie, de handel, de levensmiddelenhandel en de gastronomie zijn afspraken gemaakt om vermindering van voedselverspilling samen nog beter aan te pakken.
Lees verder onder foto
Nationale prijs
Het Duitse Landbouwministerie looft jaarlijks de nationale prijs uit voor het meest innovatieve initiatief tegen voedselverspilling. Dit jaar hebben zich 160 initiatieven aangemeld in 5 categorieën: landbouw & productie, handel, gastronomie, samenleving & scholing en digitalisering.
De lijst van genomineerden is een bron van inspiratie. Net als in Nederland zijn er in Duitsland steeds meer “net niet perfecte producten” te koop, waarin bijvoorbeeld de kromme groenten met een vlekje zijn verwerkt. In Beieren is een firma nieuwe producten gaan maken, zoals groentetortillas uit groenteresten. Een visser aan de Havel heeft nu zure Bratbrasse (brasem) in de winkel liggen, terwijl daarvoor de bijvangst in de vuilnisbak verdween.
Eén van de genomineerden is het van oorsprong Nederlandse bedrijf Picnic GmbH, dat met zijn online-supermarkt een ‘afvalvrije toeleveringsketen’ mogelijk maakt. Dit gebeurt door gebruik te maken van intelligente IT en logistiek om de bestellingen van klanten precies af te stemmen op het aanbod van leveranciers en de afzet van regionale producten te bevorderen. Zo wordt er niet meer brood gebakken, dan er de avond ervoor is besteld.
‘Er wordt niet meer brood gebakken dan er de avond ervoor is besteld’
Voedselbanken
Voorkomen van voedselverspilling is van oudsher ook verbonden met hulp aan zwakkeren in de samenleving. In Duitsland loopt iedere zesde inwoner het risico in armoede te vervallen. Dat zijn ongeveer 12,6 miljoen mensen. In 1993 startte de Berliner Tafel met het inzamelen en verdelen van levensmiddelen voor sociaal zwakkeren. In middels halen meer dan 950 voedselbanken levensmiddeloverschotten van onberispelijke kwaliteit op en verdelen die onder mensen in nood. Elk jaar redt men ongeveer 265.000 ton voedsel, dat meer dan 1,6 miljoen mensen ten goede komt.
In 2012 is Foodsharing.de gestart, een internetplatform voor de distributie van voedseloverschotten. Intussen gebruiken 200.000 particulieren Foodsharing.de om voedsel dat anders zou worden weggegooid, te delen en in te zamelen.
Vrijwilligers verzorgen ook (kook)workshops, waarin deelnemers leren hoe eenvoudig, snel, lekker, gezond en goedkoop voedsel kan worden bereid. Ook leren zij herkennen wanneer voedsel niet meer eetbaar is.
Een goed voorbeeld is ook het initiatief om kinderen van jongs af aan bewust te maken van de waarde van voedsel en van gezond voedsel. Daar zorgt de Gemüse Ackerdemie voor, die inmiddels op 820 scholen lespakketten verzorgt.
‘De Gemüse Ackerdemie verzorgt voor inmiddels 820 scholen lespakketten’
Kunstmatige intelligentie en bestelcycli
Voedselverspilling is verantwoordelijk voor 8% van de totale wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Dat hier het mes aan twee kanten kan snijden, heeft de Berlijnse startup SPRK (Spark) opgepakt: Zero Waste - Zero Emission. SPRK wil in de hele voedingsketen alle reststromen ophalen en die dan weer zo bewerken dat er nieuwe sauzen, maaltijden en andere gerechten ontstaan, die vervolgens weer langer houdbaar zijn. De startup haalt werkelijk alles op bij bijv. de groothandel, waardoor deze kan bezuinigen op zijn afvalverwerking en zo ook zijn duurzaamheidsdoelen beter kan halen. Met behulp van kunstmatige intelligentie wil SPRK een efficiënt distributieplatform bouwen dat een overkoepelde oplossing kan bieden.
Het motto is: eerst de reststromen redden en dan voorkomen dat reststromen ontstaan. Optimalisatie van de bestelcycli is het doel van dit bedrijf. Om de nodige gegevens te verkrijgen, maakt de start-up verbinding met de IT-systemen van groothandelaren of producenten - zodat het zo snel mogelijk informatie krijgt over restproducten.
Investeerders geloven in een succes en hebben al een fors bedrag als startfinanciering in het jonge bedrijf gestoken, waarmee ook de benodigde infrastructuur en logistiek kan groeien. PSV-voetballer Mario Götze is één van hen.
Belangstelling voor Nederland
De Duitse aanpak leunt sterk op de regierol van de overheid, waarbij ieder stukje van de keten met zijn eigen opgaven aan de slag is gegaan. De aanpak in Nederland is meer op keten overstijgende initiatieven gericht geweest. Hoewel de aanpak en werkwijze in Duitsland duidelijk anders is dan die in Nederland, is er volgens Toine Timmermans, directeur van Stichting Samen tegen Voedselverspilling, zeker interesse in onze kennis en ervaring. Hij krijgt regelmatig vragen over bedrijven als Orbisk en Wasteless (dynamisch afprijzen), maar ook over de Verspillingsfabriek en af en toe ook over de “positieve norm” campagne met de mascotte Becky.
De voorbeelden laten zien dat ondernemers - die van oorsprong niet uit de landbouw- of voedingsbranche komen - en internationaal opererende bedrijven, met inzet van digitalisering, in het terugdringen van voedselverspilling een goede business case zien.
Daar liggen dan ook kansen voor Nederlandse bedrijven. Meten en monitoren is een essentieel deel van de acties tegen voedselverspilling. Voor sommige kansen zullen ook regels moeten veranderen, die nu nog een belemmering vormen om verspilling te voorkomen. Maak bijvoorbeeld sensortechnologie voor flexibele houdbaarheidsaanduiding mogelijk. Daar kan Nederland met Duitsland aan werken, zodat de doelen van 2030 in beide landen worden gehaald!
Landbouwteam Duitsland
E-mail: bln-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriBerlijn
Juni 2021