Duitsland zet in op biologisch en regionaal

Lokale overheden in Duitsland zetten in op een hogere consumptie van biologische en regionale producten. Mooi voorbeeld is Berlijn. De voedselstrategie van de wereldstad is gericht op scholen en op kantines in bedrijven, bejaardentehuizen en ziekenhuizen.

De Duitse regering van SPD, De Groenen en FDP wil de biologische voedselketen stimuleren, van productie tot en met consumptie. Doel is 30% van het Duitse landbouwareaal biologisch in 2030. Nu ligt dat nog op 11%.

Wachtlijsten

Een belangrijke uitdaging is de aansluiting van de groeiende productie op de vraag vanuit de Duitse consument. Blijft de vraag achter, dan zal dit de gewenste productiegroei naar verwachting remmen. Nu al zijn er soms wachtlijsten bij verwerkende bedrijven voor boeren die willen omschakelen naar biologisch, omdat er onvoldoende afzet is. Een flink deel van de groei wordt gezocht onder de jonge kapitaalkrachtige stedelingen.

Lokale overheid als inkoper

Het aanjagen van de vraag krijgt onder meer vorm in de zogeheten ‘Ernährungsstrategien’ van deelstaten en steden. Hiermee stimuleert de lokale overheid op korte termijn de vraag naar duurzame levensmiddelen door op te treden als primaire koper. Overheden zijn (lokaal) namelijk vaak de grootste inkoper van voedsel voor bijvoorbeeld de eigen kantines en catering, maar ook maaltijden op scholen en in de kinderopvang.

Als een deel van deze inkoop biologisch wordt, dan drijft dat de vraag op. Een voorloper is de stad Berlijn. Met hun eigen voedingsstrategie hebben zij het aandeel biologische producten in schoollunches in 2021 op 50% gebracht. Deze producten zijn grotendeels afkomstig uit de eigen stad of uit de omliggende deelstaten.

'Het project 'Wo kommt dein Essen her?' (waar komt je eten vandaan) maakt basisschoolleerlingen bewust van de herkomst van hun eten'

Initiatief Berlijn

Deze ontwikkeling biedt legio kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Voordat we hierop ingaan, is het goed om stil te staan bij de opzet van zo’n ‘Ernährungsstrategie’. Mooi voorbeeld, in een stad met 3,6 miljoen consumenten, is het succesvolle Berlijnse initiatief “Die Stadt isst fair! Die Berliner Ernährungsstrategie” (De stad eet eerlijk! De voedselstrategie van Berlijn).

Project kinderopvang

Al in de kinderopvang wordt door middel van het project "Bis auf den letzten Krümel" (tot op de laatste kruimel) op speelse wijze aandacht besteed aan een gezonde en klimaatvriendelijke voeding. Ook voedselverspilling komt aan bod. De inhoud van het project maakt mensen bewust van de oorzaken van voedselverspilling en toont manieren om dit te voorkomen. Geen overbodige luxe als je weet dat in Duitsland jaarlijks 18 miljoen ton voedsel in de vuilnisbak belandt.

De weg van de rode biet

Dit krijgt op de basisschool een vervolg in het project “Wo kommt dein Essen her?” (waar komt jouw eten vandaan). Dit project maakt basisschoolleerlingen bewust van de herkomst van hun eten. Bij de deelnemende scholen staan regionale biologische producten op het menu. De kinderen achterhalen aan de hand van de “kleine rote Rübe” (de kleine rode biet) waar hun eten vandaan komt en welke weg het heeft afgelegd. Dit wordt aangevuld met lesmateriaal over de voordelen van biologische en regionale producten voor mens, dier en milieu. Het aangeboden lesmateriaal verandert maandelijks en is afgestemd op de producten van het seizoen. Derde en vierde klassen gaan in het kader van “Meinem Schulessen auf der Spur!” (Mijn schoollunch op het spoor) op bezoek bij een boer.

Jong geleerd, oud gedaan

Combineer dit met het feit dat schoollunches voor de eerste zes klassen gratis zijn, cateraars alleen vergoed worden per afgehaalde maaltijd en de lunch sinds zomer 2021 voor de helft uit biologische producten bestaat, en de boodschap die Berlijn haar kinderen mee wil geven is duidelijk. Al op jonge leeftijd moet de consument van morgen zich bewust zijn van de waarde van voedsel. Dat leidt op termijn tot meer vraag naar kwalitatief hoogwaardige, duurzame en bij voorkeur regionale voedingsmiddelen.

Begeleiding door chef-koks

Het project "Kantine Zukunft Berlin" zet deze op school ingezette lijn voort in de zogeheten "Gemeinschaftsgastronomie". Denk hierbij aan kantines in bedrijven, bejaardentehuizen en ziekenhuizen. Medewerkers in deze kantines worden door chef-koks begeleid en gemotiveerd om gezond, gevarieerd en waar mogelijk met regionale biologische en seizoensgebonden producten te koken.

Tot slot is er nog de pop-up “Culinary Kiosk” die als een modulaire marktkraam ingezet kan worden om mensen ter plaatse te informeren over regionale duurzame producten eventueel aangevuld met workshops en opleidingen.

Berlijn is lid van het 'Netzwerk der Biostädte' In dit netwerk zijn kleine en grote steden verenigd. Doel van het netwerk is bevordering van de biologische landbouw en de verkoop van bio-producten in de regio.

Kansen voor bedrijfsleven

Deze ontwikkelingen bieden kansen voor Nederlandse toeleveranciers van producten die de gewenste groei van het biologische areaal mogelijk maken. Denk aan plantversterkers, innovatieve teeltmethoden, robotica, drones en prognosemodellen. Ook kan het voor veredelaars interessant zijn om bij de ontwikkeling van zaadgoed actief in te zetten op rassen die geschikt zijn voor de biologische teelt in Duitsland, of bestaande rassen hierop te toetsen. Bijvoorbeeld granen, maïs en aardappelen, maar ook gewassen die onderdeel zijn van de vruchtwisseling.

Herbezinning nodig

Op langere termijn vraagt deze ontwikkeling om herbezinning. Hoe kan ik als Nederlands bedrijf de van jongs af aan als kritische consument opgevoede doelgroep bedienen? Hoe overtuig ik hen van de duurzaamheid, gezondheid en kwaliteit van het door mij aangeboden product? Wat is mijn verhaal daarbij? Dit niet alleen voor ondernemers die rechtstreeks aan de consument leveren, maar ook voor toeleveranciers aan de Duitse teler. Ook deze laatste groep zal producten moeten leveren die passen binnen het verhaal dat de Duitse teler weer aan zijn afnemers vertelt.

Regionaal label

Een extra uitdaging daarbij is de nadruk op regionaliteit in de verschillende ‘Ernährungsstrategien’. Nu al is het ‘regionale label’ voor veel consumenten bij aankoop van levensmiddelen belangrijker dan ‘Bio’, zo blijkt uit een studie van de Hogeschool Albstadt-Sigmaringen. Omdat het aanbod in de Duitse supermarkten, vooral in stedelijke gebieden, niet volledig lokaal geproduceerd kan worden, liggen daar zeker kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven.

Eisen van nieuwe consument

Het geleverde product zal echter moeten voldoen aan alle eisen die de nieuwe consument stelt aan regionaal product. Dat wil zeggen duurzaam, gezond en kwalitatief goed. Voor wat betreft bedrijven aan de grens is er nog de mogelijkheid om in deelstaten zoals Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen de relatieve regionaliteit van het Nederlandse product te benadrukken onder het motto ‘Hergestellt von den Nachbarn’ (geproduceerd door de buren).

Meer informatie

Landbouwteam Duitsland
E-mail: bln-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriBerlijn

Juni 2022