'Groenteteelt in Myanmar maakt sprong voorwaarts'
Frederik Heijink is bijna vier jaar landbouwraad in Myanmar. Het land heeft een enorme agrarische potentie en is in potentie the garden of Asia. “Vooral in de tuinbouw, maar ook in de veehouderij en aquacultuur zie ik positieve ontwikkelingen”, zegt Heijink.
Dit artikel maakt deel uit van een serie over de landbouwraden. Lees meer over wie zij zijn en wat ze doen. Deze keer in gesprek met landbouwraad Frederik Heijink in Myanmar.
Een aantal Nederlandse bedrijven uit de agrofoodsector is al jaren aanwezig in Myanmar. Naast giganten als Unilever en Heineken is dat bijvoorbeeld groentezaadbedrijf East-West Seeds met een eigen productielocatie en export naar omringende landen. Ook zaadbedrijven als Bejo en Rijk Zwaan proberen voet aan de grond te krijgen. Als het gaat om vee- en visvoeding zijn De Heus en Trouw Nutrition belangrijke spelers. “Potentiële nieuwkomers zijn zich aan het oriënteren”, is de ervaring van Heijink. “Maar of ze verdere stappen zetten, is mede afhankelijk van het verloop van de corona-pandemie. De toekomst is op dit moment onzeker.”
Achterstelling landbouw
Heijink is vanaf de zomer 2016 werkzaam in Yangon, voorheen Rangoon geheten. Nederland opende dat jaar een ambassade in het land en Heijink was een van de eersten die er een werkplek kreeg. “Door de grote afwisseling in agro-ecologische zones, bodem en klimaat is het land uitermate geschikt voor voedselproductie. Als gevolg van de achterstelling van de landbouw door jarenlange militaire dictatuur was de inzet op landbouwonderwijs en ontwikkeling van bijvoorbeeld landbouwketens fors terug gevallen, zeker in vergelijking met landen in de regio als Thailand en Vietnam. Ook het grote gebruik van pesticiden was en is een zorgpunt. Dat was voor Nederland reden om bij de ontwikkeling van het landbouwprogramma in het begin breed in te zetten op kennis en capaciteitsopbouw in de land- en tuinbouw”, blikt Heijink terug. “En terecht. Dit land heeft grote mogelijkheden, het grenst direct aan landen met miljarden consumenten zoals China en India, echter op veel vlakken ontbreekt de kennis en toegang tot beter uitgangsmateriaal of technologie. Mooi om te zien dat ook de Nederlandse bedrijven die hier actief zijn, investeren in de noodzakelijke capaciteitsopbouw en kennisoverdracht.”
Net als alle andere landbouwraden in de wereld wordt zijn agenda deze weken bepaald door corona. Ook in Myanmar geldt een lockdown; Heijink verblijft noodgedwongen in Nederland.
'Ik maak me zorgen over de economische gevolgen van de pandemie voor Myanmar'
Wat zijn de gevolgen van de corona-pandemie voor ondernemers die zakendoen met Myanmar?
“Tot nu toe zijn nog weinig besmettingen geconstateerd, maar dat kan ook liggen aan de beperkte testcapaciteit. Toch zijn drastische maatregelen genomen, het land is op slot gezet. Binnenlands transport van mensen en goederen is sterk beperkt. Commerciële luchtvaart is voorlopig stopgezet. Daar hebben Nederlandse bedrijven in Myanmar last van. De export van Nederland naar Myanmar is overigens gering, andersom ook. Nederlanders komen het land nu niet meer in, en dat betekent dat ook op het terrein van kennisontwikkeling zaken stil dreigen te vallen. De NVWA begeleidt bijvoorbeeld een project op het gebied van e-certificering. In juni wordt dit project feestelijk afgerond. Dat kan zeer waarschijnlijk op de geplande datum niet doorgaan.”
En wat zijn de gevolgen van de corona-crisis voor u persoonlijk?
“Ik ben terug in Nederland op order van het ministerie van Buitenlandse Zaken en bivakkeer nu op een zolderkamer in mijn eigen huis in de buurt van Rotterdam. Mijn oudste zoon en zijn vriendin wonen sinds mijn vertrek naar Myanmar in dit huis, de logeerkamer is nu tijdelijk weer voor mij. Het werk gaat door. Ik probeer mijn contacten in Myanmar in de tussentijd te onderhouden. Met mijn Myanmarese landbouwcollega’s op de ambassade lukt dat wel. Maar als het bijvoorbeeld gaat om mensen van het ministerie van Landbouw in de hoofdstad NayPyiTaw is dat feitelijk niet meer mogelijk. Je moet echt fysiek aanwezig zijn om afspraken te kunnen maken. Ik maak me overigens meer zorgen over de economische gevolgen van de pandemie voor Myanmar. Afgelopen jaren is veel opgebouwd, ook met Nederlandse steun. Wat blijft daar van over?”
Lees verder onder foto
Hoe ontwikkelt de agrarische sector zich in Myanmar?
“Myanmar kent door zijn ligging en enorme hoogteverschillen een grote variatie aan klimaatzones. De bodemkwaliteit en watervoorziening zijn wisselend, maar in principe goed. In dit grootste land van Zuidoost-Azië kan vrijwel alles worden verbouwd. De productie ligt echter op een laag niveau. De groenteteelt maakt nu een sprong voorwaarts. Die sector is een van de speerpunten van ons landbouwteam. De productie en de kwaliteit ervan nemen toe en de logistiek verbetert. Myanmar kan op termijn weer de voedselschuur van Zuidoost-Azië worden. Er wordt echt vooruitgang geboekt. Datzelfde geldt voor de pluimvee- en varkenshouderij. Nederlandse bedrijven spelen daarin een belangrijk rol.”
Wat is de rol van de Nederlandse bedrijven?
“Goed uitgangsmateriaal en kennisoverdracht zijn basisvoorwaarden voor ontwikkeling van de groenteteelt. Nederlandse bedrijven als Rijk Zwaan en East-West Seed spelen hierbij met hun eigen producten en voorlichtingsprogramma’s een cruciale rol. Dat geldt ook voor de bloemen en bollen. De Heus heeft de afgelopen jaren drie eigen veevoerfabrieken in Myanmar geopend. Het bedrijf geeft ondermeer trainingen aan pluimvee- en varkenshouders op het terrein van gezondheidszorg, voeding en huisvesting. Het bedrijf begeleidt ook maistelers om hun productie te verbeteren. Die mais gaat dan weer in het veevoer. Trouw Nutrition probeert via kennisoverdracht het gebruik van antibiotica in de veehouderij terug te dringen. Bij een aantal van die activiteiten is ons landbouwteam direct betrokken.”
Lees verder onder foto
Staat circulaire landbouw in Myanmar op de agenda?
“In het beleid van de overheid van Myanmar gaat het meer om klimaatadaptatie en sinds kort ook om vormen van precisielandbouw, mede door de introductie van apps en gebruik van satellietdata. Een bedrijf als ImpactTerra van de Nederlander Erwin Sikma speelt daarin een belangrijke rol. Als landbouwraad ben ik ook veel bezig om bodemvruchtbaarheid prominenter op de beleidsagenda in Myanmar te krijgen, het is een van de speerpunten van onze inzet. Binnenkort gaat hiervoor een groot Wereldbank-project van start. Wageningen UR levert de kennis. Doel is bemestingadviezen beter af te stemmen op grondkwaliteit, gewas en klimaat. Dit moet leiden tot een hogere productie per hectare, betere bodemvruchtbaarheid en minder nutriëntenverlies naar de omgeving. Dat alles heeft natuurlijk ook directe raakvlakken met de principes van circulaire landbouw.”
'Als je interesse toont in de ander groeit de relatie vanzelf'
Wat is het mooiste aan uw werk?
“Ik moest eerst een eigen netwerk opbouwen, bijvoorbeeld bij de overheid. Dat is goed gelukt en geeft mij veel voldoening. Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen kunnen dat netwerk benutten. Iets totaal anders, op persoonlijk vlak, ik ben een groot natuur- en vogelliefhebber. In mijn beeldarchief zitten inmiddels 7.000 foto’s, waarvan zo’n 6.000 met vogels. In Myanmar komen nog bijna 1.200 verschillende soorten voor, veel daarvan heb ik inmiddels gespot.”
En wat is een moeilijk aspect?
“Myanmar is een onbekend land, veel mensen weten niet waar het ligt. Dat is niet moeilijk, wel lastig. Iets heel anders is de verjaging van veel Rohingya’s naar Bangladesh in 2017. De Rohingya-kwestie heeft het imago van Myanmar in de wereld en zeker in Nederland geen goed gedaan. Dat heeft nog steeds grote gevolgen voor mijn werk.”
Lees verder onder foto
Tegen welke cultuurverschillen loopt u aan?
“Tja, cultuurschillen zijn er zeker, maar ik wil ze niet teveel op de voorgrond plaatsen. In Myanmar wonen veel boeddhisten, maar ook moslims en christenen. Ik wil de achtergrond van mijn gesprekspartners eigenlijk niet weten, want voor het opbouwen van een relatie is dat mijns inziens minder belangrijk. Mensen blijven mensen, of je nou in Myanmar woont of in Nederland. Als je interesse toont in de ander groeit de relatie vanzelf, culturele achtergrond is voor mij niet van het eerste belang. Wel moet je natuurlijk rekening houden met bepaalde conventies. Nederlanders willen bijvoorbeeld nogal eens breeduit gaan zitten en de onderkant van hun schoenen als eerste laten zien. Dan speel je al een verloren wedstrijd.”
Wat is uw belangrijkste boodschap aan ondernemers die in Myanmar actief willen worden?
“Het is vast een open deur: voorbereiding is het halve werk. Verdiep je in vragen als wat gebeurt er in de landbouwketen in Myanmar, wat zijn de uitdagingen, welke oplossingen kan ik bieden? Vanuit de ambassade kunnen wij hierbij een helpende hand bieden en ons netwerk aanboren. Voor de rest, ga ernaar toe en neem de tijd. Met een mooie website of een gelikte flyer kom je in Myanmar niet ver.”
Hoe wordt in Myanmar tegen Nederland aangekeken?
“De directeur-generaal Veeteelt van het ministerie van Landbouw is een grote koeienliefhebber en heeft een poster van Nederlandse koeien in zijn kamer hangen. Hij weet dat ons kleine land een wereldspeler is op landbouwgebied en heeft daar respect voor. Hij is lang niet de enige. De agrarische stakeholders in Myanmar roepen Nederland op: deel je kennis met ons. Op vele fronten gebeurt dat nu ook. Mooi om daar partij in te zijn.”