China pakt bodemverontreiniging aan
Veel landbouwgebieden in China kampen met bodemverontreiniging als gevolg van onder meer het lozen van giftig afval uit mijnen en metaalindustrie. Daardoor kunnen gewassen als rijst en bladgroenten te hoge gehalten aan cadmium of arseen bevatten. Nieuw beleid moet ervoor zorgen dat het geteelde voedsel veilig is voor mens en dier.
De kennis over de verontreinigingen en mogelijke maatregelen is in China aanwezig. De centrale overheid is de laatste jaren veel opener over de problemen dan daarvoor en wil – gesteund door nieuw beleid, gebaseerd op de zogeheten risk-based-landmanagement aanpak (kortweg RBLM) – maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat het geteelde voedsel veilig is voor mens en dier. Dat constateert Paul Römkens.
Hij is als deskundige op het vlak van milieukwaliteit en voedselveiligheid van Wageningen Environmental Research sinds 2004 via Wereldbankprojecten betrokken bij verschillende projecten in Zuid-Oost Azië.
Lees verder onder foto
Cadmiumverontreiniging
Daaronder zijn ook projecten in Hunan, een van de meest getroffen provincies van China als het gaat om cadmiumverontreiniging van de bodem. Hunan is traditioneel de belangrijkste rijstproducerende provincie van China. Daarnaast is het echter ook een provincie die rijk is aan bodemschatten zoals ertsen die al decennialang gewonnen worden. Als gevolg daarvan is gedurende tientallen jaren met lood, cadmium en arseen verontreinigd water afkomstig van grootschalige mijnactiviteiten in de bergen via rivieren in de lager gelegen rijstvelden in de bodem terechtgekomen.
Vooral de cadmiumgehalten in rijst overschrijden in Hunan daarom veelal de norm die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hanteert. Dit is ongewenst omdat rijst traditioneel een van de belangrijkste voedingsproducten is in China. Bij langdurige te hoge cadmiumopname kan de mens gewrichts- en nierproblemen krijgen.
Lees verder onder foto
Omslag gaande
”Dat de situatie urgent is, blijkt onder meer uit grootschalige projecten”, zegt Römkens. “Zo steekt de Wereldbank alleen al 100 miljoen dollar in een project in de provincie Hunan om de problematiek van de bodemverontreiniging via de RBLM aan te pakken. Centraal daarbij staat de vraag hoe om te gaan met landbouwgrond die op dit moment leidt tot de productie van rijst die niet voldoet aan de WHO-eisen voor cadmium?”
Aanvankelijk was er volgens Römkens weinig openheid vanuit de instanties over de mate van vervuiling en de noodzaak om maatregelen te nemen, maar sinds 2015 is een duidelijke omslag gaande. Zo zijn er veel onderzoeksgegevens beschikbaar gekomen, en wordt er nagedacht over maatregelen. “In China is ook voldoende kennis aanwezig; zo zijn diverse Chinese experts in Wageningen opgeleid.”
'Je kunt denken aan het telen van rijstrassen die minder makkelijk cadmium opnemen'
'VIP-technology'
China heeft recent een nieuw bodembeleid vastgesteld, met RBLM als uitgangpunt. De aanpak van vervuilde gebieden wordt daarbij kortweg aangeduid met de 'VIP technology’. 'V' staat daarbij voor 'Variety', 'I' voor 'Irrigation'en 'P' voor ‘pH’ ofwel controle van de pH (zuurgraad van de bodem). “Bij Variety kun je, waar het gaat om de rijstteelt in Hunan, denken aan het telen van rijstrassen die minder makkelijk cadmium opnemen. Of je kunt denken aan alternatieve gewassen, ook al zijn de lokale boeren veelal gehecht aan de traditionele vorm van landgebruik, in dit geval het telen van natte rijst. Bij Irrigation gaat het er om dat je een rijstveld gedurende de groei van de rijst herhaaldelijk langer onder water zet dan normaal. Hierdoor neemt rijst veel minder cadmium op dan onder drogere condities.”
Een adder onder het gras daarbij is dat weer andere metalen zoals arseen juist makkelijker door een plant opgenomen wordt. “En bij pH kun je de zuurgraad van de bodem verhogen waardoor het cadmium zich beter bindt aan de bodem en dus niet in het gewas terechtkomt”, legt Römkens uit. “De crux is echter wel dat er geen standaardoplossingen zijn, iets wat men graag zou willen. Risk Based Land Management is overigens een concept dat ook in de EU veelvuldig wordt gehanteerd. Het is in hoge mate locatiespecifiek, dat wil zeggen dat de effectiviteit van maatregelen op de ene plek niet noodzakelijk goed hoeft te werken op een andere plek”.
Lees verder onder foto
Chinese delegatie op bezoek
Tegelijk ziet Römkens ook een aantal uitdagingen bij de uitvoering van dit beleid. “Op centraal niveau is de kennis over de juiste aanpak zeker aanwezig, maar bij de uitvoerende instanties op provinciaal en zeker op regionaal of lokaal niveau is dat vaak niet zo. Toch zien we dat ook vanuit provincies als Hunan actief gezocht wordt naar oplossingen voor dit knelpunt. Zo was er in november 2019 nog een delegatie van de provincie Hunan op werkbezoek in onder andere Wageningen om te kijken hoe het RBLM-principe kan worden uitgevoerd.”
Rol voor corporaties
Römkens ziet daarbij een belangrijke rol weggelegd voor de corporaties aan wie de tienduizenden kleine rijstboeren hun product leveren. “Die corporaties kopen de oogsten op van de kleine boeren en vermarkten de rijst. Ze zijn een belangrijk intermediair. Het probleem is dat je aan de gewassen zelf niet ziet dat er te veel cadmium inzit. De boeren moet je dus op basis van andere feiten zien te overtuigen dat maatregelen noodzakelijk zijn om gezond product te kunnen leveren. Bijvoorbeeld door andere (rijst)rassen te telen. Of, een drastischer maatregel, overstappen op andere gewassen die minder cadmium opnemen.”
Ook is er nog een aantal praktische problemen op te lossen. “Je kunt boeren wel vragen hun rijstvelden twee weken langer onder water te zetten, maar wat te doen als er niet voldoende schoon water beschikbaar is? Kortom: het vraagt om een structurele en gecoördineerde aanpak”, aldus Römkens.
Lees verder onder foto
Vervuild water
Daarbij komt dat een deel van de bovenstrooms gelegen mijnen nog steeds vervuild afvalwater loost en boeren benedenstrooms met vervuild water hun rijstvelden irrigeren omdat ze geen keuze hebben. Het tweede probleem is dat, ook als de mijnen dicht zijn, er nog steeds sprake kan zijn van vervuild water doordat dit door het sterk verontreinigde brongebied loopt. “Lokaal is men daar al mee bezig, bijvoorbeeld door waterwegen om te leggen of zwaar vervuild bronmateriaal af te graven, maar vaak is dat niet mogelijk of zijn de kosten die daarmee gemoeid enorm hoog. Toch zie je dat de landelijke Chinese overheid oplossingen zoekt om milieuverontreinigingen aan te pakken, daarbij ook -steeds meer- vervuiling bij de bron aanpakt en daar veel geld insteekt. Maar als de aard of omvang van de bodemverontreiniging te groot is en er geen afdoende maatregelen zijn die uiteindelijk leiden tot de productie van veilig voedsel, dan ontkom je er niet aan om in een deel van de rijstgebieden de teelt te stoppen. In Hunan heb je het dan over naar schatting al snel over 5 tot 10 procent van het areaal aan rijstvelden.”
Combinatie van maatregelen
Uiteindelijk is vaak een combinatie van maatregelen nodig, afhankelijk van de lokale omstandigheden, zo bepleit Römkens. “Zeer positief is dat de houding van de overheid veel opener is dan jaren geleden, dat er veel kennis aanwezig is en de noodzaak van het aanpakken van problemen wordt erkend. Zo is bijvoorbeeld ook de kwaliteitscontrole van de rijst uit Hunan sterk verbeterd. China is op de goede weg.”
Paul Römkens is deskundige milieukwaliteit en voedselveiligheid in het team Duurzaam Bodembeheer van Wageningen Environmental Research
Landbouwteam China
pek-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriBeijng
Mei 2020