Stadstuinen maken Rio de Janeiro groener en gezonder
Stijgende voedselprijzen leiden in Brazilië tot groeiende voedselonzekerheid. Vooral de bewoners van de arme delen van de grote steden, de favela’s, beleven moeilijke tijden. Een innovatief programma van de gemeente van Rio de Janeiro werkt aan een oplossing met het programma Hortas Cariocas, een project dat deze wijken vergroent en de bevolking voedt.
Hortas Cariocas creëert stadstuinen midden in de favela’s. Lokale bewoners zijn de beheerders van de tuinen. Het programma is in 2006 gestart. De kerndoelen zijn:
- creëren van voedselzekerheid en inkomensmogelijkheden voor de bewoners,
- in gebruik nemen van gebieden die gevoelig zijn voor aardverschuivingen en overstromingen om zo te voorkomen dat mensen er gaan wonen.
Projectleider Julio Barros leidt ons langs drie van de stadstuinen, waaronder een schooltuin en de grootste tuin van het programma in de favela Manguinhos.
Lees verder onder foto
Schooltuinen
Barros legt uit dat inmiddels vijftig gemeenschaps- en schooltuinen zijn gecreëerd in Rio. Schooltuinen leveren uitsluitend groenten aan leerlingen en hun families. De gemeenschapstuinen delen de helft uit en verkopen de andere helft op de lokale markt. Alle tuinen hebben overigens ook een onderwijsfunctie.
Gemeenschapstuinen
Een voorbeeld van een gemeenschapstuin is Manguinhos, de grootste stadstuin van het project en tevens de grootste stadstuin van heel Zuid-Amerika. Hier profiteren achthonderd gezinnen van de opbrengst van twee ton voedsel per maand. De vraag naar de producten van de tuin - fruit, groenten en bonen - die tegen een gereduceerd tarief worden verkocht, is hoog nu de voedselprijzen stijgen. De helft van de productie wordt weggegeven. De medewerkers weten precies welke families de verlaagde prijs niet op kunnen brengen. Zo speelt het programma een cruciale rol in het voorzien van voedselzekerheid in de gemeenschap.
Leefbaarheid verbeterd
De medewerkers, tevens bewoners uit het omliggende gebied, leggen uit dat het project de leefbaarheid heeft verhoogd. Barros zegt: “De toename van de leefbaarheid in het gebied is onmogelijk in geld uit te drukken. De tuin creëert nieuwe banen, haalt mensen uit de drugshandel en verbindt.” Een medewerker voegt toe: “Mijn gezondheid is erop vooruitgegaan doordat ik elke dag in beweging ben en mijn dieet heb aangepast”.
Circulaire stroom grondstoffen
Het programma werkt samen met andere afdelingen van de gemeente. Dat maakt het mogelijk dat compost van de afvalafdeling naar de tuin gaat. Hierdoor ontstaat een circulaire stroom van grondstoffen in de stad.
Daarnaast verminderen de tuinen het risico op overstromingen. Ze liggen op plekken die gevoelig zijn voor overstromingen en vergroten het infiltreerbare grondoppervlak. Dit is belangrijk, omdat de favela’s vaak volledig zijn geasfalteerd en op de meest risicovolle plekken voor natuurrampen liggen, zoals in uiterwaarden en op heuvelruggen. De groene stad biedt dus net als in veel Westerse steden ook in Rio meer weerbaarheid tegen grillige weersomstandigheden.
Productie zaden
Naast de tuinen creëerde Hortas Cariocas in 2016 een centrum voor de productie van zaden en in 2018 een educatiecentrum, waar lezingen worden gegeven over bijvoorbeeld agro-ecologie. In 2020 begon het met het produceren van tilapia door middel van aquaponics, om de eiwitinname van de favela-gemeenschap te verhogen. In 2021 is gestart met de voorbereiding van dak- en verticale tuinen op een wolkenkrabber. Het programma maakt gebruik van zaden die door middel van biologische verrijking vier keer zoveel vitamine A bevatten; belangrijk voor de favela gemeenschap waar groentes in mindere mate in het dieet voorkomen.
Deze met vitamines verrijkte zaden zijn volgens Barros van Nederlandse oorsprong, en worden via het netwerk Biofort aangeleverd. Het Hortas Cariocas-programma is dus innovatief, zowel op het gebied van gewas- en raskeuze als qua technieken.
Groei aantal schooltuinen
Plan is om verder te groeien. Het programma is recentelijk een nieuwe samenwerking met de staat aangegaan, en heeft als doel 1.200 nieuwe schooltuinen aan te leggen in verschillende gemeentes. Stadslandbouw in Rio de Janeiro is dus volop in ontwikkeling, en biedt kansen voor zowel de lokale bevolking als voor (Nederlandse) partijen in de landbouwsector.
Het landbouwattachénetwerk in Brazilië zet in op verbetering van de voedselzekerheid in Brazilië. Dat gebeurt waar mogelijk projectmatig zoals in 2021 toen Cidade sem Fome in Sao Paulo werd ondersteund. Daarnaast proberen we meer bekendheid te geven aan goede initiatieven om bedrijven of organisaties die willen ondersteunen, aan deze partijen te koppelen.
Meer informatie
Contact
Landbouwteam Brazilië (auteur Milo Nanlohy, stagiaire)
Email: bra-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriBrazilie
Juni 2022