België en insecten: bye-bye Aziatisch hoornaar en welkom bestuivers!
Naar aanleiding van de Internationale Dag van de Bij (20 mei) en van de Biodiversiteit (22 mei) vroegen Belgische ecologische organisaties aandacht voor de aanhoudende hoge wintersterfte onder bijenvolken. Maar in deze periode vinden in België ook acties gericht op het brede publiek plaats, die het belang van het vergroten van het voedingsaanbod voor insecten en bestuivers benadrukken. Kortom, de krioelende en vliegende beestjes staan momenteel in België in de schijnwerpers!
Om snel te kunnen handelen in geval van bijenziektes is het in België voor zowel professionele als amateurbijenhouders verplicht om zich te registreren bij de het Federale Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen( FAVV). Daardoor is exact bekend hoeveel bijenhouders er in België zijn, namelijk 10.428, waarvan 58% in Vlaanderen, 40% in Wallonië en 2% in Brussel.
Oorzaken van bijensterfte
Verminderd voedselaanbod, hoge pesticideresidu’s en klimaatverandering zorgen in België voor een algemene achteruitgang in de bijenpopulatie. Daar bovenop wordt België ook al een aantal jaren geconfronteerd met een hoge wintersterfte onder bijenpopulaties. De belangrijkste oorzaak van deze winterse bijensterfte is de varroamijt. Een andere belangrijke doodsoorzaak is de Aziatische hoornaar, die inmiddels zowel in Vlaanderen als in Wallonië de inzet van officieel overheidsbeleid is geworden. Tot slot zorgt ook de ziekte Europese vuilbroed voor veel schade aan de bijenpopulaties, althans in Wallonië en Brussel terwijl deze ziekte in Vlaanderen momenteel onder controle lijkt te zijn.
Volgens de laatste cijfers van het Federale Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) is tussen herfst 2022 en lente 2023 27% van de Belgische bijenpopulatie gestorven. Dit is ruim boven het normale wintersterftecijfer van 10% en het hoogste cijfer sinds 2016/2017 toen de winterse bijensterfte 29% bedroeg.
Beleid in Vlaanderen t.a.v. bestrijding van Aziatische hoornaar
De Aziatische hoornaar vertoeft in Vlaanderen sinds 2017/2018.
Gezien de omvang van de problemen die de Aziatische hoornaar veroorzaakt is de bestrijding ervan onderdeel van het Strategisch Plan Bijenteelt 2023-2027 van het Vlaamse Agentschap Landbouw en Zeevisserij. Het agentschap heeft voor deze bestrijding een budget van €203.000 voorzien, terwijl de uitvoering van het plan bij de provinciale besturen en de imkersbonden ligt. In 2023 werden er ongeveer 2.000 nesten verdelgd in heel Vlaanderen.
In Vlaanderen ligt de focus van de strijd tegen de Aziatische hoornaar op het opleiden van professionele verdelgers. Aanvullend zal er ook worden ingezet op de bescherming van de bijenkasten en bijenstanden (monitoring, tracking onderzoek met bv. zendertjes, fysieke kastbescherming, selectieve vangvallen,…) als ook op het vergroten van de kennis van imkers.
Beleid in Wallonië/Brussels Gewest t.a.v. bestrijding van Aziatische hoornaar
In Wallonië werd het eerste nest van Aziatische hoornaart ontdekt in 2016.
Sinds 2023 voert Wallonië een officieel beleid voor de bestrijding van de Aziatische hoornaar. Het beschikbare budget bedroeg in 2023 €267.000. Het beleid richtte zich op het vangen van de koninginnen in de lente, de bescherming van de bijenkasten en het verdelgen van de nesten.
De actieve bestrijding van de Aziatische hoornaar ligt bij de Waalse federatie van bijenhouders (Union des Fédérations d’Apiculture de Wallonie et de Bruxelles - UFAWB). In 2023 vernietigden zij 200 nesten.
Daarnaast voert ook Wallonië een actieve informatiecampagne voor imkers, die uitgevoerd wordt door CARI (Centre apicole de recherche et d’information) en het Waalse landbouwonderzoekscentrum CRA-W.
Voor 2024 is het budget ter bestrijding van de Aziatische hoornaar verhoogd naar €400.000.
Welkom aan bestuivers
Door middel van beleidstrategieën en publieksacties proberen overheden en ecologische organisaties van België een bestuiversvriendelijke omgeving te maken.
Op nationaal niveau kent België een ‘Nationale Strategie inzake Bestuivers 2021-2030’, dat verschillende doelstellingen omvat om bestuivers te beschermen, zoals meer habitats en voedselbronnen, betere bewustwording bij publieke en private actoren en meer onderzoek ter ondersteuning van passend beleid. Zo wil België tegen 2030:
- Het aantal wilde bestuiverssoorten met een negatieve trend in populatiegrootte en verspreiding met 50% verminderen en het aantal soorten met een positieve trend met 50% verhogen in vergelijking met 2019.
- De jaarlijkse wintersterfte van honingbijenkolonies onder de 15% houden.
Om ook het brede publiek te overtuigen van het belang van bestuivers voor de biodiversiteit en de voedselvoorziening kent Vlaanderen twee acties. Deze acties richten zich op het vergroten van het voedselaanbod van bestuivers in het algemeen en van de bij meer specifiek:
- ‘Week van de Bij’, die plaatsvindt van 26 mei tot 2 juni 2024. Deze actie wordt georganiseerd door de Vlaamse overheid (Departement Omgeving). Dit jaar ligt de focus op bestuivers in het algemeen. Zowel publieke (gemeentebesturen) als particuliere actoren (bedrijven en burgers) worden aangezet om extra actie te ondernemen ten aanzien nestgelegenheid, voldoende voedselaanbod en pesticidereductie.
- Actie “Maai Mei Niet”, een initiatief van het weektijdschrift Knack. Het doel van deze actie is om de tuineigenaren en publieke instanties aan te zetten om de hele maand mei het gazon niet te maaien om zo het voedselaanbod voor bijen, vlinders en veel andere dieren te vergroten.
Wallonië kent dan weer een combinatie van bovenstaande twee acties, geheten “la semaine des abeilles et des pollinisateurs”, die ieder jaar van eind mei tot begin juni plaatsvindt.