België : de eerste resultaten van de recente boerenprotesten worden concreet
De boerenprotesten van begin dit jaar zijn niet zonder resultaat gebleven in België. Voor verschillende grieven van de boeren, zoals prijsvorming, grondbezit door overheden en zware administratieve lasten, zijn inmiddels maatregelen genomen door zowel de retail, de voedselverwerkende industrie, als de federale regering. Daarnaast hebben de Vlaamse en Waalse regeringen nog een aantal aanvullende maatregelen getroffen.
Maatregelen voor transparente prijsvorming
Eén van de huidige grieven van de boeren betreft de prijsvorming van hun producten. Cijfers van Eurostat, het Europese statistische bureau, laten zien dat in België slechts 11% van de totale ketenwaarde terugvloeit naar de boeren, tegenover 25% in de rest van de EU. Verschillende Belgische supermarkten hebben daarom als reactie op de protesten aangekondigd hun vleesprijzen te verhogen. Maar volgens een artikel in de Belgische krant De Standaard vergissen de boeren zich van vijand. Volgens dit artikel zouden de boeren hun toorn niet op de supermarkten moeten richten, omdat hun winstcijfers niet bovenmatig zijn gestegen in het inflatiejaar 2022. Dit in tegenstelling tot de Belgische voedingsindustrie, waarvan sommige bedrijven wel zeer hoge winsten zouden hebben gerealiseerd in 2022.
Eerlijke prijzen en contracten zijn ook onderwerp van de Belgische studie “Superlijst Sociaal”, die het fairtrade- en mensenrechtenbeleid van de verschillende Belgische supermarkten onder de loep neemt als onderdeel van een eerlijk voedselsysteem. De publicatie van de studie, incl. een rangschikking van de supermarkten, is voorzien voor 20 juni 2024. Deze studie wordt uitgevoerd door de onafhankelijke denktank Questionmark in samenwerking met de landbouw-NGO Rikolto. Fairtrade België en Oxfam België steunen dit initiatief.
FEVIA, de Belgische federatie voor de voedingsverwerkende industrie, zegt te streven naar een correcte prijsvorming voor haar leden én voor haar toeleveringsketen. Daartoe heeft het een correcte prijsvorming als doelstelling opgenomen in haar duurzaamheidsroadmap « Samen waarde creëren ». Stakeholders uit de hele keten worden uitgenodigd voor de tweejaarlijkse overleggen om de realisatie van de doelstellingen van deze roadmap te bespreken.
Maar ook de Belgische overheid onderneemt de nodige actie om de boeren bij te staan in hun strijd voor een eerlijke prijsvorming. Zo heeft de federale regering heeft op 2 mei 2024 een reeks maatregelen goedgekeurd om de landbouwers meer marktmacht te geven bij de prijsvorming van hun producten:
- monitoring van de prijsschommelingen door de federale instelling Prijzenobservatorium met behulp van zogenaamde ‘prijstunnels’;
- aanscherping van het verbod om met verlies te verkopen;
- verhogen van de zichtbaarheid van Belgische producten door een ondersteuning van de promotie en de marketing van die producten;
- verbod op ‘delisting ‘ (praktijk waarbij supermarkten producten uit de schappen halen om zo druk uit te oefenen om extra eisen te kunnen stellen aan de leveranciers);
- verbod om automatisch en zonder rechtvaardiging schadevergoedingen en boetes op te leggen;
- verbod om de heronderhandeling van contracten te weigeren wanneer de verkoper te maken krijgt met onvoorziene omstandigheden.
Aanvullende maatregelen vanuit Vlaanderen: Grondaankopen door overheidsdiensten
Jaarlijks kopen Vlaamse overheidsdiensten voor 70 miljoen euro aan landbouwgronden en Vlaamse natuurorganisaties voor 30 miljoen euro, dit tot grote ergernis van landbouwers voor wie het tekort aan landbouwgronden een serieus obstakel vormt voor (duurzaam) ondernemen. De Vlaamse regering heeft met het landbouwakkoord van februari 2024 beslist tot een tijdelijke aankoopstop van landbouwgrond (tot 1 oktober 2024), alhoewel er wel weer uitzonderingen op deze stop gelden voor gronden in natuurgebieden.
Verder zal het landgebruik besproken worden met alle betrokkenen in een nieuwe werkgroep, die tegen 1 juli 2024 met een rapport komt over het toekomstige landgebruik in Vlaanderen.
Ook heeft de regering toegezegd om fiscaal gunstige successie- en registratierechten voor gronden die gegarandeerd in langdurig landbouwgebruik blijven, te onderzoeken.
Aanvullende maatregelen vanuit Vlaanderen: Versoepeling administratieve lasten
Ook vonden de boeren gehoor bij de Vlaamse regering ten aanzien van hun roep om verlichting van de administratieve lasten. Zo zal Vlaanderen de versoepelingen binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, zoals voor de verplichting om grond braak te leggen, doorvoeren. Daarnaast zal Vlaanderen ook verschillende ecoregelingen versoepelen.
Aanvullende maatregelen vanuit Vlaanderen: Mest
Tot slot heeft Vlaanderen samen met Nederland bij de Europese Commissie geijverd voor het toestaan onder voorwaarden van het gebruik van Renure (REcovered Nitrogen form manURE) als alternatief voor dure kunstmest. Alhoewel de situatie in Vlaanderen minder prangend is dan in Nederland, geldt deze aanpassing van de Europese wetgeving ook voor Vlaamse veehouders als een belangrijke kostendaling en een belangrijk stap voorwaarts richting het sluiten van de nutriëntenkringloop.
Aanvullende maatregelen vanuit Wallonië: verlichting administratieve lasten
In een reeks onderhandelingen met de Waalse landbouworganisaties heeft de Waalse regering besloten tot meerdere maatregelen om de administratieve lasten te verlichten. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
- Afschaffing van de verplichte 4%-regel voor braaklegging.
- Het systeem van vaste data wordt omgezet in een systeem van termijnen, die bovendien jaarlijks zullen worden aangepast afhankelijk van het weer.
- Het termijn van een beroepsprocedures wordt verlengd van 45 naar 60 dagen.
- Versoepeling van het "recht op administratieve fouten" en herziening van de hoogte van de boetes in geval van een fout.
- Creatie van een online tool om landbouwers te helpen bij het beheer van de verspreiding en verwijdering van hun afvalwater.
- Vereenvoudiging van de procedures voor het vervoer van schapen en biggen.
- Invoering van een minimumtermijn van 6 maanden tussen de goedkeuring en uitvoering van een nieuwe landbouwregelgeving.
