België: dierenwelzijn hoog op zowel de politieke als de maatschappelijk agenda

Nieuwsbericht | 21-09-2023 | 09:22

Recente ontwikkelingen op het gebied van dierenwelzijn in België

Labelling is in België het middel bij uitstek om de consument te overtuigen van een diervriendelijke veehouderij. Er bestaan dan ook verschillende labels rond dierenwelzijn: Pré de chez nous, Belgisch Beter Leven, Beter voor Dieren, BePork, Belbeef, Le Cochon bien-être, le Porc Fermier, le Porc Plein Air, le Porc Ardenne bio. Allemaal garanderen ze in meer of mindere mate dierenwelzijn naast zaken als kwaliteit of herkomst. Voor meer transparantie in de labelling rond dierenwelzijn is men in Vlaanderen gestart met de ontwikkeling van een centraal dierenwelzijnslabel. Uit een rapport van december 2019 is gebleken dat er een vrij grote consensus is dat een keurmerk van toegevoegde waarde kan zijn in de valorisatie van de dierlijke productieketen. De volgende stap is om het label daadwerkelijk in te voeren.

In 2017 werd de Belgische publieke opinie opgeschrikt door schokkende beelden over dierenmishandeling in Vlaamse slachthuizen. Als reactie hierop heeft de Vlaamse minister voor Dierenwelzijn o.a. verplicht cameratoezicht in de 70 Vlaamse slachthuizen ingesteld als ook mobiele controleteams (‘vliegende brigades’), die verrassingsinspecties op dierenwelzijn moeten uitvoeren. Sindsdien blijft de Vlaamse slachthuissector echter gevoelig voor negatieve media-aandacht als het gaat om dierenwelzijn.

Het Vlaamse onderzoeksinstituut ILVO heeft 2 methoden ontwikkeld om met wetenschappelijk onderbouwde meetmethodes het dierenwelzijnsniveau op een melkveebedrijf te kunnen bepalen: de Welzijnsindex (uitgevoerd door een extern persoon) en de Dierenwelzijnscan (uitgevoerd door de veeteler/boer zelf).

Regeerakkoorden met betrekking tot dierenwelzijn

Vlaams regeerakkoord:

In het Vlaamse regeerakkoord wordt een apart hoofdstuk aan dierenwelzijn gewijd (weliswaar kort – 1,5 pagina). De volgende actiepunten worden daarin genoemd:

• Opstellen van een Vlaamse Codex voor Dierenwelzijn.
• Uitfasering van het gebruik van kooisystemen voor kippen.
• Uitdoving voor het houden van kermispony’s en voor het houden van dolfijnen in gevangenschap.
• Verbod op producten die niet beantwoorden aan de dierenwelzijnsbehoeften.
• Landbouwinvesteringssubsidies voor de bouw van stallen in functie van dierenwelzijn.
• Permanente beschutting (natuurlijk of een schuilhok) voor dieren die permanent buiten gehouden worden
• Streven om dierproeven zoveel mogelijk te vermijden.
• Professionalisering van dierenasielen.
• Handhaving van het verbod op onverdoofd slachten en ook zwaardere runderen moeten op termijn onder het verbod vallen.
• Instelling van mobiele slachthuizen om zo veel mogelijk diertransport te vermijden
• Voorkomen van hittestress bij slachthuizen, onder meer via het flexibel organiseren van de slachturen.
• Aanpassing van het uitdoofbeleid voor pelsdierenkweek in Vlaanderen in functie van de bemerkingen van de Europese Commissie. De doelstelling blijft stopzetting van de pelsdierenhouderij.

Waals regeerakkoord:

Dierenwelzijn wordt niet als zodanig vermeld in het huidige Waalse regeerakkoord (DPR - Version définitive - PRESSE (wallonie.be)). Echter, onder de vorige regering is er een “Code wallon du Bien-être des animaux” opgesteld, die van kracht is gegaan op 1 januari 2019. Deze wet bepleit:

• Verplichte overhandiging van een uittreksel uit het centrale bestand voor milieucriminaliteit en dierenwelzijn in geval van verwerving van een huisdier (van kracht sinds 1 juli 2022) om te bewijzen dat de betrokkene geen verbod op het houden van een dier werd opgelegd.
• Zwaardere straffen voor het mishandelen en verwaarlozen van dieren.
• Verplichte registratie en identificatie van honden en katten.
• Verplichte solidariteitspremie als bijdrage aan de financiering van dierenasielen.
• Verplichte sterilisatie van katten.
• Verbod op nieuwe kooisystemen voor kippen (reeds van kracht). Bestaande kooisystemen moeten verdwenen zijn tegen 2028.
• Verbod op kermispony’s.
• Installatie van videobewakingssystemen in slachthuizen, mogelijkheid tot slachting van dieren op de plek van het fokken en bevorderen van slachtmethodes die het minste stress bij dieren veroorzaken.
• Betere regulering van reclame met dieren.
• Verplichte milieuvergunning voor veehouders om landbouwdieren te mogen houden.
• Dierproeven blijven een noodzakelijk onderzoeksmiddel, maar alleen onder strikt toezicht.

Onderwerpen waar Belgische NGO’s en de sector op actief zijn

GAIA (Global Action in the Interest of Animals vzw) is de meest bekende organisatie in België die opkomt voor dierenrechten. In het verleden heeft GAIA zich ingezet voor:

1. Het verbod op het houden en het gebruiken van wilde dieren in circussen.
2. Kipvriendelijkere systemen (scharrel, vrije uitloop of bio).
3. Het Europees verbod op de import en verkoop van zeehondenproducten.
4. Het Vlaams en Waals verbod op onverdoofd slachten.
5. Een verbod op dwangvoederen voor de productie van foie gras en een verbod op pelsdierhouderijen voor bont in Vlaanderen. Tegen 2023 geldt ook in Wallonië en het Brussels Gewest een verbod op pelsdierhouderijen.
6. Stop op verkoop van kangoeroevlees in Belgische supermarkten.

Onderwerpen waar Gaia zich, al dan niet in internationaal verband, momenteel voor inzet:

1. Een Europa zonder dierproeven.
2. Betere kweekomstandigheden voor Schotse zalm.
3. Verbod op handel in kangoeroevlees en op de verkoop van schoenen waarin kangoeroeleer is verwerkt.
4. Verbod op het levend koken van kreeften en op het levend doormidden snijden.
5. Diervriendelijk alternatief voor vuurwerk.
6. Verbod op onverdoofd slachten in Brussel.
7. Een verlaagd btw-tarief op de sterilisatie van katten.
8. Verbod op onverdoofde castratie van biggen.
9. Verbod op verre veetransporten van levende dieren.

De Federatie van het Belgisch Vlees (FEBEV) pleit op zijn beurt voor het dichten van lacunes in de Belgische wetgeving om zo het imago van de slachthuizen te verbeteren. Deze lacunes zijn ontstaan na de overheveling van de bevoegdheid voor dierenwelzijn van het federale naar het regionale niveau. Volgens FEBEV kunnen dierenartsen, die namens het Federale Agentschap voor Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) controles in slachthuizen uitvoeren, slechts inbreuken op dierenwelzijn vaststellen, maar geen passende maatregelen nemen of sancties opleggen (in tegenstelling tot inbreuken op volksgezondheid).

Wettelijke eisen op het gebied van dierenwelzijn waar Vlaanderen en Wallonië verder gaan dan EU-regelgeving

Vlaanderen wil op Europees niveau het voortouw nemen op de volgende punten met betrekking tot dierenwelzijn:

• Instelling van een Europese commissaris voor dierenwelzijn.
• een verbod op de chirurgische castratie van biggen.
• een Europees registratiesysteem om de handel in gezelschapsdieren beter te monitoren.
• Een herziening van de Europese reglementering rond het transport van levende dieren, met inkorting van de maximale transportduur, regels omtrent sta-hoogte en de temperatuurvork (reeds Position Paper samen met NLD, DUI, DEN en ZWE opgesteld).

Ten aanzien van dit laatste onderwerp, i.e. veetransport, kent Wallonië reeds aanvullende voorwaarden op de Europese regelgeving. Deze hebben betrekking op de diersoort die vervoerd mag worden, de duur van het transport en de afgelegde afstand, de verzorging van de vervoerde dieren en de bekwaamheid van de vervoerders en overig personeel dat met de dieren omgaat.

Mogelijke relevante onderwerpen op het gebied van dierenwelzijn op de lange termijn

Hittestress is een onderwerp dat de laatste paar jaar ’s zomers in de Vlaamse vakmedia steeds weer aandacht krijgt. Het gaat dan om adviezen hoe een veehouder/boer dit kan herkennen bij zijn dieren en hoe de veehouder/boer het kan voorkomen. Ook de Vlaamse kenniscentra Rundveeloket, Varkensloket en Pluimveeloket besteden aandacht aan het onderwerp, net als het Vlaamse Departement voor Omgeving (verantwoordelijk voor dierenwelzijn).

Alhoewel vlees eten nog altijd een positieve connotatie oproept, is er in België sprake van een lichte daling in de vleesconsumptie (1-2% per jaar) voornamelijk uit zorg over het milieu en klimaat en uit gezondheidsoverwegingen. Dit komt vooral tot uiting in een daling van het aantal momenten van vleesconsumptie. Als gevolg hiervan zitten alternatieve eiwitbronnen in de lift. Daarnaast is er een grote voorkeur voor lokaal geproduceerd vlees, o.a. vanwege de strenge normen rond dierenwelzijn in België die het vertrouwen genieten van de Belgische consument. Het aantal vegetariërs en veganisten blijft daarentegen redelijk stabiel, maar dierenleed is voor hen een belangrijk argument om geen vlees te eten.

Oktober 2022

Addendum september 2023

Vlaanderen

In het huidige regeerakkoord van de Vlaamse regering staat de wens om tot een nieuwe Codex Dierenwelzijn te komen. Deze zomer was het zover: de nieuwe Codex Dierenwelzijn werd gepubliceerd. Deze Codex bundelt bestaande regelgeving met enkele nieuwe regels om zo het dierenwelzijn te verbeteren. “Deze Codex legt onder meer voor het eerst officieel vast dat dieren levende wezens zijn met gevoel, specifieke behoeften en intrinsieke waarde”, aldus minister Weyts. Een paar opvallende maatregelen (al dan niet met overgangstermijnen en -bepalingen);

• Uitdoving van kippenkooien ten gunste van volièresystemen met vrije uitloop
• Verbod op thuisslachting van schapen, geiten of varkens door particulieren;
• Verbod op dierenmarkten;
• Verbod op lijmvallen voor ratten, muizen en vogels;
• Verbod op het houden van dieren die men zelf in het wild heeft gevangen;
• Verbod op het doden van ééndagshaantjes zodra een alternatieve methode beschikbaar is;
• Cameratoezicht in slachthuizen;
• Verplichting tot beschutting voor weidedieren vanaf 2029.

Ook past inmiddels een aantal Vlaamse pluimveebedrijven de techniek van “on-farm hatching” toe, waarbij kuikens op het vleeskuikensbedrijf worden geboren (en niet als ééndagskuikens worden aangeleverd). Dit leidt tot verminderd gebruik van antibiotica en minder stress.

Wallonië

Eind 2022 heeft het Waalse parlement het wettelijk kader ten aanzien van dierenwelzijn verder aangescherpt. Zo heeft het een wet aangenomen dat het gebruik van voorwerpen of producten die een dier laten lijden, verbiedt (bijvoorbeeld elektrische halsbanden en slipketting voor honden, het houden van vissen in een bolvormig aquarium). Verder zijn de voorwaarden aangescherpt voor de erkenning van kennels, fokkerijen en dierenasiels. Tot slot zijn nu ook de voorwaarden waaronder dieren mogen worden gehouden en verhandeld, gedetailleerd vastgelegd.

België

Op federaal niveau heeft België deze zomer (2023) een Koninklijk Besluit gepubliceerd dat varkenshouders toestaat om zelf, zonder aanwezigheid van een dierenarts, hun biggen met behulp van lokale verdoving te castreren. De bedrijfsdierenarts behoudt wel een toezichthoudende rol en dient vooraf een schriftelijk akkoord af te geven. De reden achter deze maatregelversoepeling is het tekort aan dierenartsen.

In juni 2023 heeft België officieel de ziektevrije status voor het hoogpathogene aviaire influenza (HPAI) en blauwtong herwonnen. Hierdoor is de ophokplicht voor pluimvee en vogels afgeschaft.

In heel België is het gebruik van antibiotica bij dieren gedaald met 25% in 2022. Het betrof de sterkste daling sinds 2011. De segmenten vleeskippen en slachtkalveren registreerden in 2022 echter een stijging van 1%, maar de sectoren hebben inmiddels maatregelen genomen om deze trend om te buigen.