België: Vlaamse varkenshouderij trekt het initiatief voor uitweg uit crisis naar zich toe

Nieuwsbericht | 22-02-2022 | 18:22

Vlaamse varkenshouderij in vogelvlucht

In heel België worden 6,1 miljoen varkens gehouden, waarvan 5,7 miljoen in Vlaanderen en 381.000 in Wallonië. Volgens de Vlaamse landbouworganisatie Boerenbond is de Vlaamse varkenshouderij goed voor 21% van de totale landbouwproductiewaarde en voor 36% van de productiewaarde van de Vlaamse veehouderij. Ook is de Vlaamse varkenshouderij goed voor 2.785 FTE’s, met nog eens 10.000 FTE’s in de verwerkende industrie.

De afgelopen 15 jaar vond een grote consolidatieslag plaats, vooral in Vlaanderen: zo daalde in deze periode het aantal Vlaamse bedrijven van 7.000 naar 4.000, terwijl het aantal varkens per bedrijf verdubbelde van 850 naar 1.650.

In 2021 werden er 1,5 miljoen varkens geslacht, goed voor 1,1 miljoen ton varkensvlees. De gemiddelde consumptie van varkensvlees per Vlaming bedraagt 43 kg per jaar. Met een zelfvoorzieningsgraad van 230% produceert de Vlaamse varkenshouderij vooral voor de export: zo’n 90% van de export wordt op de Europese markt afgezet (vooral in Duitsland, Polen, Nederland) en 10% overzee (vooral Azië).

Nog nooit eerder werd de Belgische varkenshouderij zo hard getroffen door een crisissituatie als momenteel. Volgens berekeningen van de Vlaamse landbouworganisatie Boerenbond lijdt een Vlaams varkensbedrijf per maand gemiddeld 26.000 euro verlies, of te wel 43 euro per varken. De oorzaken zijn meervoudig:

• voortdurende handelsverstoring door de Afrikaanse varkenspest (AVP). Vooral de export naar Aziatische markten heeft zich nog niet volledig hersteld terwijl de status van België wel AVP vrij is inmiddels;
• marktverstoring door Corona;
• marktverstoring door de uitbraak van AVP in Italië, waardoor de Europese markt momenteel geconfronteerd met extra Italiaans varkensvlees.
• sterke uitbreiding van het aanbod in sommige Europese landen (o.a. Spanje);
• historisch hoge veevoederprijzen tegenover historisch lage marktprijzen.
• hoge energieprijzen

En daarnaast staat de sector ook onder druk vanwege de stikstofcrisis.

Begin van een gecoördineerde oplossing: oprichting van Vlaamse ketenorganisatie

Tijdens het bezoek aan de Dutch Pork Expo van oktober 2021 heeft de Nederlandse Producenten Organisatie Varkenshouderij richting de Vlaamse varkenshouderij het belang benadrukt van krachtenbundeling en het spreken met één stem ter verbetering van de marktsituatie. In december 2021 richtte de Vlaamse varkensketen (Algemeen Boerensyndicaat (ABS), de Boerenbond, de Belgian Feed Association (BFA) en de Federatie van het Belgisch Vlees (Febev)), ook op aandringen van de Vlaamse minister van Landbouw, de brancheorganisatie Pork.be op.

De voornaamste doelstellingen van Pork.be zijn: verduurzaming van de sector, ketentransparantie met beter ketenoverleg, meerwaardecreatie, vierkantsverwaarding en een robuuster verdienmodel.

Regionale en Europese overheidssteun laat het vooralsnog afweten

Inmiddels heeft de slechte marktsituatie op de varkensmarkt al tot overheidssteun in Polen, Frankrijk en Duitsland geleid, en in Nederland kan de varkenssector gebruik maken van de generieke COVID19-steunmaatregelen. In België is marktondersteuning een regionale bevoegdheid. De Waalse overheid ondersteunt de Waalse varkenshouders met 526 euro per varken. Tot grote onvrede van de Vlaamse varkenshouders is de Vlaamse steun tot nog toe beperkt gebleven tot 16 miljoen euro. Dit wordt grotendeels niet uitgekeerd in de vorm van liquiditeitsondersteuning, maar als steun voor marketingcampagnes en voor het betalen van de Rendac-factuur. Slechts een derde van dit bedrag wordt uitgekeerd in de vorm van directe steun en wel aan jonge boeren en boeren die duurzaamheidsinvesteringen hebben gedaan. Daarnaast kunnen de Vlaamse varkenshouders sinds kort ook een beroep doen op het overbruggingskrediet van VLAIO (Vlaams Agentschap voor Innovatie en Onderzoek).

België heeft ook verzoeken bij de Europese Commissie ingediend voor Europese steun aan de varkenshouderij. Echter, daarvoor bestaat op dit moment nog niet de benodigde meerderheid in de Raad. Daardoor en doordat de huidige crisis eerder een financieel-economisch karakter heeft, ziet de Commissie vooralsnog geen aanleiding tot interventie.

Actieplannen van de Vlaamse sectororganisaties

Om toch de Vlaamse varkenshouderij een structurele uitweg uit de huidige crisis te bieden hebben de Vlaamse landbouworganisaties Boerenbond en ABS nu een actieplan opgesteld. Ook Pork.be heeft half februari actiepunten gepubliceerd. Deze plannen behelzen de volgende punten:

• directe liquiditeitssteun door Vlaamse overheid, in navolging van Nederland, Polen, Frankrijk en Duitsland, voor alle Vlaamse varkenshouders om zo een gelijk speelveld in de Europese varkenshouderij te bewerkstelligen;
• activering van de crisisreserve op Europees niveau op grond van de AVP, die tot marktverstoring leidde en leidt. Probleem is wel dat dit unanimiteit van alle lidstaten vergt, die er momenteel niet is;
• financiële aanmoediging om varkens eerder te laten slachten, waardoor het slachtgewicht lager uitvalt en het aanbod uiteindelijk wat afneemt;
• verwaarding van ‘geboren en getogen Belgisch varken’ en van dierenwelzijn met als gevolg prijsdifferentiatie tussen afzet in het binnenland en export. Dit kan eventueel door middel van het lastenboek van BePork; 
• afbouw van de varkenshouderij door middel van een snelle opkoopregeling in het kader van de stikstofproblematiek, waarbij het uit de markt nemen van nutriëntenemissierechten op het conto van de varkenshouderij wordt geschreven. Daarbij streeft men naar een vast bedrag per nutriëntenemissierecht (NER) waarbij voorrang wordt gegeven aan bedrijven met de zwaarste stikstofimpact;
• een PAS-transitiefonds voor de financiering van de stikstoftransitie van de overblijvende bedrijven;
• extra financiële middelen voor een transitie naar meer dierenwelzijn en antibioticareductie, zoals ook gesteld in de Farm-to-Fork-strategie. Dit omdat het in de praktijk heel moeilijk is om de kostprijsverhoging van deze maatregelen door te berekenen aan de consument.

Stijging hulpaanvragen

De agrarische hulporganisaties Boeren op een Kruispunt en Liv begeleiden boeren en boerinnen in nood en zetten zich in voor hun mentale welzijn. Deze organisaties zagen in 2021 het aantal hulpaanvragen stijgen met 44% tot 232. Vooral varkenshouders deden vaker een beroep op deze hulporganisaties.