België - Geslaagd webinar "Tot op de bodem" – 20 mei 2021
Op donderdag 20 mei 2021 vond het online event ‘Tot op de Bodem’ plaats van de Nederlandse ambassade in België. Centraal stond de vraag wat nodig is om tot een verdienmodel voor duurzaam bodembeheer te komen. In het webinar verkenden experts en andere geïnteresseerden in duurzaam bodembeheer de kansen om met CO2-vastlegging een verdienmodel te creëren. Uitkomst van het webinar is dat er verdienkansen zijn, maar dat er nog haken en ogen zitten aan de betrouwbaarheid van de meetmethoden, en dat de overheid een rol kan oppakken om koolstofboeren van de grond te krijgen. In de afsluitende discussie kwam naar voren dat in België en Nederland veel energie is om samen te werken en aan de slag te gaan met duurzaam bodembeheer.
Het webinar is terug te kijken via deze link.
Ambassadeur P.J. Kleiweg trapte het webinar af met zijn welkomstwoord over het belang voor de samenleving om de landbouw duurzaam en toekomstbestendig te maken. ‘De hoge opkomst bij dit webinar toont aan dat het thema bodemgezondheid in de landbouw belangrijk is voor België en Nederland’, aldus de ambassadeur. ‘België en Nederland hebben veel kennis over de landbouw en kunnen elkaar versterken als goede buren en vrienden’.
Professor Johan Bouma verzorgde de openingspitch over het belang van gezonde bodems en potentie van CO2-vastlegging. ‘Waar vroeger in de landbouw sterk het accent lag op de productie van voldoende en gezond voedsel, staan nu andere principes centraal zoals bescherming van grond- en oppervlakte water, natuur en biodiversiteit. Dat zijn belangrijke diensten die het ecosysteem (bodem, lucht, water) aan ons als mensen kan leveren.’ De bodem geeft perspectief om CO2 vast te leggen volgens de professor: ‘We hebben gezonde bodems en onze vakkundige boeren hard nodig in de toekomst om veerkrachtiger om te gaan met de klimaatproblematiek.’
Belang bodemgezondheid in België en Nederland
Het openingsdeel werd afgesloten met een virtueel bezoek aan akkerbouwer en koolstofboer Marcel Kooijman in het Zeeuwse Sint-Annaland. Hij is onlangs begonnen met koolstofboeren en liet zien met welke maatregelen hij CO2 bindt in zijn akkers, waaronder niet-kerende grondbewerking en inzet van groenbemesters. De beloning die hij hiervoor krijgt is een leuk extraatje, maar levert hem nu nog niet een compleet nieuw verdienmodel op. Het bodemleven is wel flink toegenomen sinds hij de maatregelen voor duurzaam bodembeheer toepast. Maar dit heeft ook de nodige impact opgeleverd voor zijn bedrijf. ‘Al doende leert men’, aldus koolstofboer Marcel Kooijman.
Onderzoek: Bodem en koolstofvastlegging
Onderzoekers Janjo de Haan van Wageningen University & Research en Greet Ruysschaert van Instituut voor Landbouw-, Visserij en Voedingsonderzoek gaven een presentatie over de laatste stand in onderzoek over bodem en koolstof. ‘De bodem heeft belangrijke functies voor de productie, waterregulering en –zuivering, biodiversiteit, nutriëntenrecycling en koolstofvastlegging’, aldus Janjo de Haan. Met verschillende maatregelen kan een landbouwer de organische stof ophogen en CO2 vastleggen in de bodem. Dit wordt onder andere onderzocht in het programma Slim Landgebruik. Na verloop van tijd kan de vastgelegde CO2 gemeten worden en kan de landbouwer een beloning ontvangen.
Greet Ruysschaert vervolgde de presentatie vanuit Vlaams perspectief. In Vlaanderen zijn de koolstofvoorraden zeer laag ten opzichte van Nederland. Het Instituut voor Landbouw-, Visserij en Voedingsonderzoek werkt samen met partners aan het ontwerpen van een bodemkoolstofmonitoring. Koolstofvoorraden kunnen worden gemeten aan de hand van bodemstalen en nieuwe technieken voor Remote Sensing, zoals satellietbeelden. In programma’s zoals het EJP Soil en Envision wordt hier nader onderzoek naar gedaan.
Het belonen van koolstofvastlegging kan via koolstofcredits, maar ook door rentekorting, pachtkorting, GLB-toeslag, ketenafspraken en beleidsruimte. Aandachtspunt is volgens de onderzoekers dat nu nog onzekerheid zit in de koolstofmeetmethoden om de vastlegging van CO2 vast te stellen. Daarnaast is het van belang om ook te kijken naar mogelijk negatieve neveneffecten op andere emissies zoals lachgas en stikstof. In België en Nederland zijn samenwerkingskansen om kennis uit te wisselen en samen te werken aan een betrouwbare certificering voor koolstofvastlegging.
Initiatieven Carbon Farming
In België en Nederland zijn meerdere initiatieven genomen om koolstofboeren van de grond te krijgen. Koolstofboeren of Carbon Farming houdt in dat de landbouwer duurzame bodemmaatregelen toepast waarmee hij CO2 vastlegt in de bodem. In het Interreg-project Carbon Farming werkt ZLTO samen met partners uit andere landen aan het ontwikkelen van verdienmodellen voor koolstofvastlegging door boeren. In het project zijn technieken geïnventariseerd en worden demonstratiebijeenkomsten gehouden met boeren. ZLTO heeft samen met Windpark Krammer en DKG Keukenfabriek inmiddels pilotprojecten opgezet waarin boeren worden gecompenseerd. Succesfactoren in deze projecten zijn onder meer de lokale betrokkenheid en de durf vanuit boeren en investeerders. ‘Ondanks het succes zijn er ook knelpunten,’ vertelt Marjon Krol. Zo zijn er kennishiaten over bodemkoolstof en ontbreekt nog een betrouwbare en betaalbare monitoring en borging.
Het tweede initiatief dat aan de orde kwam is het programma Soil Capital, waarin landbouwers al worden gecompenseerd voor Carbon Farming. CEO Chuck de Liedekerke vertelde tijdens het webinar over hun aanpak om boeren te helpen CO2 vast te leggen in bodem. Met behulp van data, goede maatregelen en begeleiding helpt Soil Capital landbouwers bij het toepassen van regeneratief bodembeheer. Soil Capital werkt samen met voedingsbedrijven en lokale bedrijven die willen investeren in koolstofvastlegging. ‘Onze missie is om landbouwers in hun kracht te zetten en in 2025 meer dan 1 miljoen hectares om te zetten in regeneratieve en renderende landbouwgronden’, aldus Chuck de Liedekerke. Met het programma is in België en Frankrijk al 15.000 ton aan CO2 vastgelegd.
Ook vanuit financiële organisaties neemt de interesse in Carbon Farming toe. Cees van den Bos vertelde in zijn presentatie over de kansen die Rabobank ziet voor een Carbon Bank. De Rabobank ziet een noodzaak om stappen te zetten om de klimaatdoelen te realiseren. ‘De landbouw heeft goud in handen voor het oplossen van het klimaatvraagstuk door CO2 uit de atmosfeer te halen’, aldus Cees van den Bos. De Rabobank wil boeren ondersteunen om hun bodems gezond te maken en ziet veel potentie in koolstofvastlegging. De Carbon Bank biedt een platform voor het samenbrengen van vraag en aanbod van CO2-vastlegging, bijvoorbeeld voor bedrijven die klimaatneutraal willen worden. Dit wordt ook wel Carbon Banking genoemd.
Hoe krijgen we duurzaam bodembeheer en CO2-vastlegging van de grond?
In de paneldiscussie werd verder van gedachten gewisseld over de verdienkansen voor Carbon Farming. Ondanks meerdere initiatieven en belangstelling vanuit marktpartijen om te investeren, komt duurzaam bodembeheer en koolstofboeren in België en Nederland maar deels van de grond. Het ontbreken van een betrouwbare en betaalbare meetmethode is het voornaamste knelpunt. In de paneldiscussie kwam naar voren dat we met de huidige meetmethode CO2-vastlegging nog niet 100% betrouwbaar en eenvoudig kunnen meten, om op basis daarvan landbouwers te belonen. Wel zijn er kansen om met behulp van modellering, aanvullende data zoals satellietbeelden, en commitment van investeerders toch tot een beloningssysteem te komen. Een hybride aanpak zou een tussenoplossing kunnen zijn door te beginnen met het belonen van landbouwers voor het toepassen van bodemmaatregelen en hen later voor de daadwerkelijk vastgelegde CO2 te belonen. ‘We zijn al een heel eind met de methoden, maar we zijn er nog niet’, aldus de experts.
De overheid kan naast de markt een belangrijke rol oppakken om koolstofboeren te stimuleren. Volgens een meerderheid van de aanwezigen komt koolstofboeren niet van de grond zonder overheidsinterventies. De overheid kan volgens de experts bijdragen aan CO2-vastlegging, door hiervoor subsidies te verstrekken en randvoorwaarden voor een koolstofmarkt te bepalen. Daarbij is het raadzaam om in de gaten te houden welke rol de markt zelf kan oppakken om de markt op te schalen en koolstofboeren te compenseren. Daarnaast is het voor landbouwers van belang om zelf aan het stuur te zitten en te kunnen bepalen welke CO2-vastleggende maatregelen bij hun bedrijf passen.
Vervolg: samenwerkingskansen benutten
Landbouwraad Carla Boonstra sloot het webinar af met een reflectie op het programma en de discussie. De Nederlandse ambassade in Brussel heeft bewust gekozen voor het thema duurzaam bodembeheer. Landbouwers hebben een sleutelpositie voor het oplossen van duurzaamheidsvraagstukken. ‘Maar naast ecologische duurzaamheid is ook economische duurzaamheid voor de boer nodig,’ aldus Carla Boonstra. Er is potentie voor een beter verdienmodel met CO2-vastlegging, maar er zijn nog obstakels om te overwinnen. Hierin kunnen we in België en Nederland van elkaar leren en samenwerken. Het webinar is daarvoor een prikkelend startpunt. De Nederlandse ambassade gaat met de resultaten van het webinar samen met beleidsmedewerkers in Vlaanderen en Nederland kijken naar vervolgstappen om koolstofboeren in België in Nederland te motiveren en verder te brengen.
Een opname van het webinar is binnenkort ook te vinden op deze pagina.
Meer informatie over duurzaam bodembeheer in België en Nederland? Neem dan contact met ons op via bru-lnv@minbuza.nl .