Webinar "Tot op de bodem" - Een verdienmodel voor CO2-vastlegging in de bodem?
Een gezonde bodem is van levensbelang voor een toekomstbestendige landbouw. Duurzaam beheerde landbouwbodems zijn weerbaarder voor klimaatverandering, vruchtbaarder en kunnen bovendien koolstof (CO2) vastleggen. Ook in België en Nederland neemt de aandacht voor gezonde landbouwbodems toe. Maar wat is nodig om tot een verdienmodel voor duurzaam bodembeheer te komen? Op 20 mei 2021 organiseert het landbouwkantoor van de Nederlandse ambassade in België een grensoverschrijdende bijeenkomst om dit tot op de bodem uit te zoeken.
Uitdagingen
Afgelopen jaren is de kwaliteit van landbouwbodems in Europa afgenomen. Deze afname is onder andere te verklaren door factoren als intensief bodemgebruik, klimaatverandering, droogte, erosie en uitspoeling van nutriënten. Ook in België en Nederland speelt deze problematiek. Met de klimaatverandering wordt de weerbaarheid van bodems een steeds urgenter thema: voor onze voedselproductie maar ook voor het behalen van andere duurzaamheidsdoelen op het gebied van klimaat en biodiversiteit.
Bodem als natuurlijk kapitaal
De Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB) publiceerde onlangs het bodemrapport ‘Soil as natural capital’, waarin internationale experts de staat van de Vlaamse bodem verkenden. Het rapport beschrijft de achteruitgang van de bodem en onderstreept het belang om bodem als natuurlijk kapitaal te beschermen. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir heeft al aangekondigd werk te maken van een beter bodembeleid. En ook in Europees verband luidt het pleidooi om bodems beter te beschermen. Zo publiceerde de Europese Commissie een consultatie voor een nieuwe Bodemstrategie en is binnen het innovatieprogramma Horizon Europa een nieuwe missie Bodem voorgesteld.
Rol landbouw
Landbouwers kunnen een belangrijke rol oppakken in de opgave voor meer klimaatbestendige en duurzame bodems. Met duurzame bodemactiviteiten kunnen landbouwers hun landbouwgronden fysisch, chemisch en biologisch gezond maken, behouden en verbeteren door opbouw van organische stof. Dit draagt bij aan belangrijke functies van de bodem, zoals de bodemvruchtbaarheid, waterkwaliteit, biodiversiteit, klimaatadaptatie en klimaatmitigatie door CO2-vastlegging.
In België lopen diverse initiatieven van landbouwers, onderzoek- en landbouworganisaties om het effect van bodemmaatregelen te onderzoeken. Onderzoekers hebben onderzocht welke maatregelen bijdragen aan meer opbouw van organische stof, zoals het gebruik van compost, houtsnippers en groenbemesters. Daarnaast voorkomen maatregelen als minder grondbewerking en het niet scheuren van grasland dat organische stof (snel) wordt afgebroken. Een goede balans tussen opbouw en afbraak van organische stof is van belang. Echter, de bodem is een complex geheel. We weten al veel maar nog niet alles over bodemgezondheid en hoe we bodemgezondheid op een betaalbare en betrouwbare wijze kunnen meten en monitoren. Daarnaast is het opbouwen van een gezonde bodem met genoeg organische stof een langdurig proces. Afhankelijk van de maatregelen maakt de landbouwer extra kosten die hij niet meteen terugverdient. In de praktijk ontbreekt het vaak nog aan een financiële prikkel of verdienmodel om duurzaam bodembeheer toe te passen in de landbouwpraktijk.
Verdienen met CO2 opslag?
In België en Nederland zijn meerdere initiatieven genomen om duurzamer beheer van landbouwbodems te stimuleren. Met name het vastleggen van CO2 in de bodem krijgt steeds meer aandacht. Door fotosynthese halen planten CO2 uit de lucht en slaan dit op in de bodem. Hoe meer organische stof de landbouwer opbouwt in zijn bodem, hoe groter de CO2-vastlegging kan zijn. Daarnaast kunnen maatregelen die goed zijn voor CO2-vastlegging, ook een positieve bijdrage leveren aan andere bodemfuncties zoals biodiversiteit en waterbuffering. Deze manier van boeren waarbij CO2 wordt vastgelegd in de bodem wordt ook wel ‘koolstofboeren’ of ‘Carbon Farming’ genoemd. In het Interreg-project Carbon Farming werken Vlaamse en Nederlandse instanties al samen om koolstofboeren te stimuleren en verdienmodellen te ontwikkelen voor CO2-vastlegging in de bodem door landbouwers.
Ondanks de interesse vanuit marktpartijen (zoals multinationals uit de voedingsmiddelenindustrie) om CO2-vastlegging te compenseren, komt het zogenoemde koolstofboeren nog maar deels van de grond in België en Nederland. Met name lokale projecten komen van de grond met behulp van bemiddelende organisaties, overheidssubsidies voor pilotprojecten en durf vanuit landbouwers en investeerders. Het ontbreken van een betrouwbare en betaalbare monitoringsmethode voor CO2-vastlegging is onder andere een knelpunt waardoor investeerders terughoudend zijn om koolstofboeren te belonen.
Naast compensatie vanuit de markt, zou ook de overheid een rol kunnen oppakken om duurzaam bodembeheer en koolstofboeren te stimuleren. Zo biedt het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid kansen om landbouwers te belonen voor koolstof vastleggende activiteiten. Naast subsidie kan de beloning voor CO2-vastlegging ook bestaan uit andere vormen zoals rentekorting, pachtkorting, carbon credits of extra beleidsruimte.
Webinar ‘Tot op de bodem: een verdienmodel voor CO2-opslag in de bodem?’
Op donderdagochtend 20 mei 2021 organiseert het landbouwkantoor van de Nederlandse ambassade een digitaal event over verdienmodellen voor duurzaam bodembeheer. Tijdens het webinar wordt ingegaan op de laatste onderzoeken, ervaringen en best practices op het gebied van bodem en koolstofvastlegging in België en Nederland. Doel van het webinar is om over de grens van elkaar te leren en duurzaam bodembeheer in België en Nederland te stimuleren. Daarbij is in het bijzonder aandacht voor de verdienkansen voor CO2-vastlegging in de bodem. De opname van het webinar is ook achteraf terug te kijken.