België: marktkansen op het gebied van vleesvervangers en kweekvlees

Nieuwsbericht | 07-09-2020 | 15:40

Soorten vleesvervangers

In het algemeen onderscheidt men 5 soorten vleesvervangers:

1. traditionele producten: plantaardig zoals tofu, tempé en seitan
2. samengestelde producten: plantaardige producten op basis van algen/quinoa/hennep, die wel op bewerkte vleesproducten lijken, maar niet de smaak en structuur van vlees hebben (bijv. falafels)
3. producten met een duidelijke vleesstructuur en –smaak en deze worden ook in de markt gezet als spekjes, worstjes of kipfilet
4. Single Cell Protein: het kweken van cellen van microbiële of dierlijke oorsprong, bijv. quorn (microfungi) of kweekvlees. Afgezien van quorn zijn SCP-producten nog niet verkrijgbaar in Europa.
5. hybride producten (producten waarin de dierlijke eiwitten gedeeltelijk vervangen zijn door plantaardige eiwitten – dit segment is nog volop in ontwikkeling: zo is bijv. Flanders’ Food betrokken bij het internationale onderzoeksproject MeatHybrid, waarbij het potentieel van plantaardige eiwitten in nagerechten of vleeswaren onderzocht wordt, zonder af te doen aan nutritionele waarde en smaak)

Vanuit het Landbouwkantoor België hebben wij waargenomen dat bij voedingsbeurzen in België de interesse van professionele bezoekers voor vleesvervangers behoorlijk aan het toenemen is. Al met al verwerven vleesvervangers in België steeds meer een vaste plek tussen de reguliere vleesproducten.

Belgische markt voor vleesvervangers

Een paar cijfers (bron: GfK Belgium/VLAM):

• 42% van de Belgen eet 1x/week vis
• 23% van de Belgen eet minimaal 1x/week een vegetarische vleesvervanger
• 35% eet minimaal 1 x/week geen vlees/vis/vegetarische vleesvervanger
• vegetarische vleesvervangers hebben een marktaandeel van 2,4% in de Belgische vleesmarkt (totale omzet 1,7 miljard euro - schatting van Nestlé), maar dat is wel stijgend
• de thuisconsumptie van rood vlees daalde in 5 jaar tijd van 19,6 naar 16,4 kg in 2019; daarnaast at de Belg ook nog 8,4 kg gevogelte en wild, 4,6 kg vis, en 0,35 kg vegetarische vleesvervangers
• volgens de organisatie EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief) telt Wallonië 9% flexitariërs, 9% vegetariërs en 1% veganisten. In Vlaanderen zijn die aantallen respectievelijk 8%, 3% en 1%.

Vooral onder stedelingen wint een vegetarisch/veganistisch/flexitarisch menu aan populariteit o.a. dankzij de succesvolle Vlaamse campagne “Donderdag Veggiedag”. Van alle vegetarische burgers verkrijgbaar in België is er slechts één echt Belgisch: de Greenway Burger van het vegetarische voedingsbedrijf Greenway/Delifresh. Het productieproces van deze burger is echter uitbesteed aan 2 Vlaamse vleesproducenten (Marmo en Dekeyzer-Ossaer).

Ook andere Vlaamse vleesverwerkers volgen de markt voor vleesvervangers op de voet. Zo heeft de CEO van de Vlaamse vleesverwerker Imperial Meat Products (jaaromzet van 209 miljoen euro in 2018) in een interview aangegeven dat hij tegen 2025 de helft van zijn omzet uit vegetarische producten wil halen (tegen 4% in 2019). Ter Beke, een andere grote Vlaamse vleesverwerker (omzet 178 miljoen euro in 2018) is nog niet actief in dit segment, maar bezint zich op de markt voor vegetarisch en veganistisch broodbeleg. In 2018 groeide het aantal gezinnen dat deze producten wel eens kocht met 17% t.o.v. één jaar eerder (tot 9%). Vooralsnog gaat het echter om een beperkte markt van 6,6 miljoen euro (of te wel 0,3% van de totale Belgische vleesmarkt).

Een ander segment waar België al actief is met productie en onderzoek, is de teelt van plantaardige eiwitten, die als grondstoffen kunnen dienen voor de productie van vleesvervangers (zie ons artikel “België: opkomst van alternatieve landbouwgewassen").

Toenemende acceptatie van vleesvervangers en kweekvlees

Volgens het Amerikaanse adviesbureau AT Kearney zal ondanks de verwachte stijgende ‘vlees’consumptie wereldwijd (+50% tussen 2025 en 2040) de traditionele vleesconsumptie drastisch afnemen ten gunste van plantaardige alternatieven en kweekvlees. Deze laatste zullen in 2040 een geschat marktaandeel van respectievelijk 25% en 35% hebben.

Daar waar flexitariërs hun eetgewoonten laten inspireren door gezondheids- en milieuoverwegingen en vegetariërs/veganisten vooral door hun bekommernis om dierenwelzijn, moeten de argumenten van de toekomstige kweekvleesconsument eerder gezocht worden in de ecologische en ethische aspecten van de huidige vleesproductie en bij het feit dat kweekvlees een oplossing kan bieden voor het wereldvoedselprobleem. Bijkomend voordeel van kweekvlees t.o.v. vleesvervangers is dat het de smaak en textuur van echt vlees heeft. Daarentegen kunnen andere ethische motieven (onnatuurlijk), prijs, gebrek aan vertrouwen een obstakel vormen voor een grootschalige doorbraak.

Kweekvlees: ontwikkeling van productietechnieken

De techniek voor de productie van kweekvlees is inmiddels voorhanden. Probleem is dat deze techniek vooralsnog erg duur is, waardoor de productie van kweekvlees economisch nog onrendabel is. Economische rentabiliteit is momenteel dan ook de grootste uitdaging, maar de verwachting is dat de daarvoor benodigde opschalingstechniek binnen een paar jaar beschikbaar is.

Koplopers in het onderzoek naar kweekvlees zijn de VS, Nederland en Israël. Desalniettemin vindt ook in Vlaanderen onderzoek plaats: zo wil de start-up Peace of Meat via biologische processen vet- en levercellen te kweken voor de productie van foie gras. Het bedrijf heeft zich ten doel gesteld om in deze nichemarkt Europees marktleider te worden en bezit 2 laboratoria op de BlueChemsite in Antwerpen. De Vlaamse overheid ondersteunt dit onderzoek met een subsidie van 3,6 miljoen euro, omdat het past in het streven van Vlaanderen naar meer alternatieve eiwitbronnen.

Kweekvlees: Belgische publieksenquête naar de perceptie

Met het oog op een mogelijke grootschalige doorbraak van kweekvlees is IPSOS in opdracht van de Belgische dierenwelzijnsorganisatie GAIA (Global Action in the Interest of Animals) in de zomer van 2020 een enquête gestart naar de perceptie van kweekvlees en vleesvervangers onder de Belgische bevolking. Hieruit blijkt dat:

• de helft van de Belgen aangeeft dat de huidige vleesvervangers voldoen aan zijn of haar behoeften (+7% t.o.v. januari 2019) met als belangrijkste redenen: grote variatie in het aanbod vleesvervangers, dierenwelzijn, milieu, smaak en duurzaamheid; van de 28% van de Belgen die niet tevreden is over het aanbod van vleesvervangers zijn smaak, textuur en prijs de grootste struikelblokken.
• bij 11-12% van de Belgen heeft COVID-19 de perceptie rond vlees en hun vleesconsumptie negatief beïnvloedt.
• 44% van de Belgen heeft een positieve perceptie van kweekvlees (gelijk met januari 2019) en 39% zegt neutraal te staan tegenover kweekvlees. Opvallend is dat dit aandeel vooral hoog is onder mannen, de hogere sociale klassen en Vlamingen.
• 60% van de Belgen zegt kweekvlees relevant te vinden en voor 38% voldoet het aan de behoeften als alternatief voor traditioneel vlees
• 52% van de Belgen zegt bereid te zijn kweekvlees te proeven zodra het te koop is. 22% Staat nog afwijzend tegenover kweekvlees en 26% weet het nog niet.

Lees ook:
"Echt vlees wordt minderheid in vleesmarkt"