Vlaamse steden kleuren groen
In België woont 97% van de bevolking in stedelijk gebied. Hiermee is België een van de meest verstedelijkte landen ter wereld. De droogte en hittegolven in 2020 en 2021 hebben in België het belang van een groene stedelijke omgeving extra benadrukt. Ook voor lokale voedselvoorziening is veel aandacht, als gevolg van COVID-19 en de zorgen om klimaatverandering.
Op het gebied van duurzaamheid - openbaar vervoer, luchtkwaliteit, energie en groene ruimte – scoort een aantal Vlaamse steden niet slecht in een internationale vergelijking. Zo staat Antwerpen op de 11e plaats in het wereldwijde klassement van meest duurzame steden en Brussel op de 17e plaats. Ter vergelijking: Rotterdam staat 13e en Amsterdam 14e.
Toename bevolking
De Belgische bevolking neemt naar verwachting tegen 2070 toe tot 12,9 miljoen inwoners. Migratie is de drijvende factor achter deze bevolkingstoename. Alleen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zal door zijn relatief jonge bevolking in de toekomst nog een positief natuurlijk saldo kennen.
| 2021 | 2070 | Jaarlijkse stijging | |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | 1,2 miljoen | 1,3 miljoen | 2.000 |
| Waals Gewest | 3,65 miljoen | 3,85 miljoen | 4.000 |
| Vlaams Gewest | 6,7 miljoen | 7,7 miljoen | 21.000 |
| Totale Belgische bevolking | 11,55 miljoen | 12,85 miljoen |
Net zoals in andere westerse landen zet ook in België de vergrijzing door. De verwachting is dat tegen 2070 het aantal inwoners in verpleegtehuizen is verdubbeld.
De verwachting is dat jonge gezinnen - ook na de komst van kinderen - langer in de stad blijven wonen. Tegelijkertijd trekken babyboomers naar de provinciesteden, omdat ze de nabijheid van diensten prefereren boven hun ruime huizen met tuin in de buitengebieden.
Duurzame steden
Het Agentschap Binnenlands Bestuur coördineert het stedenbeleid voor de Vlaamse regering. Dit beleid stimuleert de duurzame ontwikkeling van steden met subsidies en kennis. Veel aandacht gaat daarbij uit naar digitale technologie als oplossing voor maatschappelijke uitdagingen.
Er is ook aandacht voor natuurinclusieve projecten. Zo stelde de Vlaamse overheid in 2021 subsidies beschikbaar voor vernieuwende stadsprojecten op het gebied van de ‘hittebestendige stad’. Vier steden kwamen voor deze subsidie in aanmerking: Genk, Roeselare (in samenwerking met Witteveen&Bos), Mechelen en Sint-Niklaas.
'De Universiteit van Antwerpen coördineert in samenwerking met de Vlaamse krant De Standaard het project ‘Curieuze neuzen in de Tuin’ '
Operatie Steenbreek
In navolging van de Nederlandse campagne Tegelwippen is Vlaanderen met Operatie Steenbreek gestart. Dat in het kader van een Blue Deal tegen droogte. Deze Blue Deal is bedoeld om Vlaanderen klimaatbestendiger te maken. Operatie Steenbreek wil, net als in Nederland, particulieren aanzetten om hun tuin te ontharden. Daarnaast heeft de Vlaamse overheid in 2020 de Green Deal Natuurlijke Tuinen gelanceerd in samenwerking met honderd bedrijven. Het doel hiervan is de verduurzaming en vergroening van Vlaanderen te stimuleren.
Ook op lokaal niveau vinden interessante initiatieven plaats, bijvoorbeeld in Antwerpen. Deze stad neemt maatregelen om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Hiervoor heeft Arcadis een roadmap voor energie gemaakt. Antwerpen streeft met het Bomenplan 2.0 een duurzaam bomenbeheer na, zowel boven- als ondergronds.
Lees verder onder foto
Minibossen
Daarnaast zijn er ook maatschappelijke projecten. Zo introduceerde de Nederlandse organisatie IVN Natuureducatie in 2020 samen met het Belgische GoodPlanet minibossen in België. Het gaat hier om dichtbegroeide, inheemse bosjes ter grootte van een tennisbaan. Inmiddels zijn er ongeveer dertig minibossen in België.
Verder lopen in Vlaanderen twee interessante burgerwetenschapsprojecten rond de rol van tuinen bij koolstofopslag en biodiversiteit. De Universiteit van Antwerpen coördineert in samenwerking met de Vlaamse krant De Standaard het project 'Curieuze neuzen in de Tuin' om in particuliere tuinen de koolstofopslag in de bodem te meten. De Hogeschool van Gent is gestart met het project 'FlowerPower De Tuin' met als uitgangspunt 'Maai Mei Niet' ter bevordering van de biodiversiteit.
Lokale voedselproductie
Verschillende Vlaamse steden hadden al voor de uitbraak van corona een lokaal voedselbeleid. Gent was daarin de pionier met ‘Gent en Garde’, gericht op het verminderen van de CO2-uitstoot en de verduurzaming van het voedselsysteem. In 2017 volgde Leuven met ‘Voedsel Verbindt’. Het accent ligt hier op de meerwaarde van lokale voedselproductie voor de samenleving. Lokale voedselproductie verbindt namelijk mensen en voorkomt daarmee eenzaamheid. Door het succes van beide initiatieven ondersteunt de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG) sinds 2019 haar leden bij de ontwikkeling van een lokaal, circulair voedselbeleid.
Lees verder onder foto
Rol van het landbouwteam
Het landbouwteam op de Nederlandse ambassade startte in 2017 een traject om het thema urban farming grensoverschrijdend te verkennen. Het idee om een bilateraal netwerk op te zetten, werd enthousiast onthaald. Binnen dit netwerk worden tot de dag van vandaag ervaringen, best practices, kennis en innovaties uitgewisseld. De trekkers van het netwerk zijn het platform Stadslandbouw Nederland (met steun van RVO), de VVSG en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). Dit jaar bestaat het bilaterale netwerk vijf jaar. Ter gelegenheid daarvan organiseert het landbouwteam een discussielunch over voedseltransities in en rond steden.
Gebrek aan grond
Gebrek aan grond is in Vlaanderen een belangrijk obstakel voor de realisatie van lokale voedselproductie, vooral rond steden. Daarom is er veel aandacht voor alternatieve locaties zoals privétuinen en daken. Mooie voorbeelden zijn Roof Food in Gentbrugge, de dakmoestuinen van de abattoirs in Anderlecht en PAKT in Antwerpen. Ook volkstuintjes en gemeenschapstuinen kennen een revival.
Daarnaast zijn er in Vlaanderen mooie voorbeelden van indoor farming in kelders, leegstaande gebouwen en containers. Aansprekende projecten zijn PLNT in Antwerpen en de paddenstoelenkweker Eclo in Brussel. Het Belgische bedrijf Urban Crops Solutions is een belangrijke leverancier van hoogtechnologische containers voor indoor teelten. Een andere Belgische speler is Urban Harvest.
Lees verder onder foto
Kennishub stadslandbouw
Ook de Vlaamse kennisinstellingen zetten in op stadslandbouw. In de zomer van 2021 werd in Roeselare (West-Vlaanderen) Agrotopia geopend, een 6.000 m² dakserre van de West-Vlaamse onderzoeksinstelling Inagro. Agrotopia heeft de ambitie om dé kennishub voor innovatieve stadslandbouw te worden.
De Vlaamse regering heeft een duurzaam voedselbeleid als beleidsprioriteit omarmd. Daartoe organiseert het in het najaar van 2022 een Vlaamse Voedseltop. Met de eerdergenoemde discussielunch tussen Vlaamse en Nederlandse stakeholders over de obstakels die de voedseltransities in en rond steden ondervinden, wil het landbouwteam proberen vanaf de zijlijn een bijdrage leveren aan deze Vlaamse Voedseltop.
Landbouwteam België
E-mail: bru-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgroBelgie
Juni 2022